​نقص آدنیلوسوکسینات لیاز (Adenylosuccinate lyase deficiency)

علت نقص آدنیلوسوکسینات لیاز

جهش در ژن‌‌‌‌ زیر علت بروز همه‌ی انواع نقص آدنیلوسوکسینات لیاز می‌باشد:

• ADSL: موقعیت سیتوژنتیکی این ژن 22q13.1 می‌باشد.

این ژن دستورالعمل‌های لازم را برای تولید آنزیم آدنیلوسوکسینات لیاز فراهم می‌کند که در دو مرحله از فرآیند تولید نوکلئوتید‌های پورین نقش دارد. این نوکلئوتیدها واحدهای ساختاری DNA، RNA و مولکول‌های ATP و GTP بوده که به‌عنوان منبع انرژی سلولی استفاده می‌شوند. فسفوریبوزیل‌ پیروفسفات سنتتاز یک و فسفوریبوزیل‌ پیروفسفات در بازیافت پورین‌های حاصل از شکست DNA و RNA نیز نقش دارند.

آنزیم آدنیلوسوکسینات لیاز ترکیبی به‌نام سوکسینیل‌آمینوایمیدازول‌ کربوکسامید ریبوتید(SAICAR)  را به آمینوایمیدازول کربوکسامید ریبوتید(AICAR)  و همچنین سوکسینیل‌آدنوزین مونوفسفات (SAMP) را به آدنوزین مونوفسفات (AMP) تبدیل می‌کند.

بیشتر جهش‌های ژنی دخیل در این بیماری باعث اختلال در عملکرد آنزیم می‌شود. کاهش عملکرد آنزیم باعث تجمع SAICAR و SAMP شده که از طریق واکنش‌های مجزا به سوکسینیل‌آمینوایمیدازول‌ کربوکسامید ریبوزید (SAICAr) و سوکسینیل‌آدنوزین (S-Ado) تبدیل می‌شود. محققین بر این باورند که SAICAr و S-Ado سمی بوده و آسیب‌های مغزی که در اثر یکی از این دو ترکیب ایجاد می‌شود احتملاً دلیل اختلال‌های عصبی است که در این نقص آنزیمی مشاهده می‌شود.

افراد دارای مقادیر بیشتر SAICAr و S-Ado علائم شدیدتر آنسفالوپاتی و عقب‌ماندگی‌های روانی را نشان می‌دهند.

نحوه‌ی توارث نقص آدنیلوسوکسینات لیاز

الگوی توارث کمبود آدنیلوسوکسینات لیاز به‌صورت اتوزوم نهفته است.

برای ابتلا به بیماری اتوزومی نهفته فرد باید دو نسخه از ژن جهش‌یافته را از هر کدام از والدین ناقل ژن معیوب دریافت کند. والدین ناقل، یک ژن جهش‌یافته و یک ژن سالم داشته و بیماری را نشان نمی‌دهد.

مشاوره‌ی ژنتیک فرآیندی است که در آن افراد و خانواده‌ها از اطلاعات لازم و مرتبط با بیماری‌های مختلف اعم از توارث، تشخیص، درمان، نحوه‌ی مواجهه و جلوگیری از انتقال به نسل بعد مطلع می‌شوند و به آن‌ها یاری رسانده می‌شود تا بتوانند تصمیم مناسبی را برای مواجهه با بیماری اتخاذ نمایند.​

​غربالگری و تشخیص قبل از بارداری

اگر یکی از زوج‌ها سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به نقص آدنیلوسوکسینات لیاز را دارد یا ناقل ژن معیوب است، همسر وی می‌تواند برای پی بردن به اینکه ناقل بیماری هست یا خیر، آزمایش ژنتیک انجام دهد. زوج‌های در معرض خطر داشتن فرزند بیمار، باید برای بررسی شرایطشان و گزینه‌های پیش رو، به مشاور ژنتیک رجوع کنند. تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (PGD) نیز یکی از روش‌های تشخیص قبل از بارداری است که با استفاده از روش‌های کمک‌باروری مانند IVF سلامت جنین لقاح‌یافته را قبل از انتقال به رحم ارزیابی می‌کند.

غربالگری و تشخیص در دوران بارداری

تست‌های تشخیص ژنتیکی پیش از تولد (PND) روی نمونه‌‌‌ی پرزهای کوریونی جنین یا مایع آمنیوتیک دور جنین انجام می‌شود. اگر این تست‌ها، بیماری را در جنین نشان دهند، می‌توان تصمیم به ادامه‌ی بارداری یا سقط گرفت.

غربالگری و تشخیص بعد از تولد

آزمایش‌ کلینیکال‌ـ‌پاتولوژی

• غربالگری نوزادان که امروزه بعد از به دنیا آمدنشان در بیمارستان انجام می شود، فرآیندی است که وجود هرگونه بیماری ژنتیکی، هورمونی، متابولیکی و خونی قابل درمان را در نوزاد بررسی می‌کند. پیشرفت روش‌هایی بر اساس طیف‌سنجی جرمی که امروزه پرطرفدارترین و دقیق‌ترین آن LC-MS/MS (High-throughput liquid chromatography - tandem mass spectrometry) نام دارد می‌تواند بیش از 40 بیماری متابولیک ارثی شامل بیماری‌های آمینواسیدی، ناهنجاری‌های متابولیکی اسیدهای آلی و نقص اکسیداسیون اسیدهای چرب را از طریق نمونه‌ی خون نوزاد به‌طور هم زمان تشخیص دهد و کارآیی تشخیص را ارتقا بخشد. دقت، کارآیی و خروجی بالا، این فناوری تشخیصی را برای تشخیص‌های بالینی و برنامه‌های غربالگری نوزادان در سطح وسیع تبدیل به بهترین گزینه کرده است.
• بررسی حضور سوکسینیل آدنوزین و SAICAr در مایعات بدن مانند مایع مغزی‌‌ـ‌نخاعی و ادرار
• انجام تست Marshall-Bratton
• انجام تست HPLC نمونه‌ی ادرار

آزمایش ژنتیک

• تشخیص قطعی نقص آدنیلوسوکسینات لیاز با بررسی جهش‌های شناخته‌شده در ژن‌‌‌‌ مرتبط با بیماری امکان‌پذیر است:

ADSL

پیشگیری و مدیریت نقص آدنیلوسوکسینات لیاز

از آنجایی که این بیماری وراثتی است، مشاوره‌ی ژنتیک برای پی بردن به سابقه‌ی خانوادگی و پیشگیری از بروز بیماری پیشنهاد می‌شود. اغلب درصورتی که فرد ناقل ژن معیوب باشد بدون آنکه علائمی بروز دهد آن را به فرزندان خود منتقل می‌کند. بنابراین افراد باید نسبت به این قضیه آگاه باشند و از فرآیندهای مشاوره‌ی ژنتیک و تست‌های تشخیصی مختص شناسایی افراد ناقل در هر مرحله از زندگی، به‌خصوص قبل از ازدواج بهره جویند.

تاکنون درمان قطعی برای نقص آدنیلوسوکسینات لیاز معرفی نشده و موارد زیر اغلب برای مدیریت بیماری پیشنهاد می‌شود:

• رعایت رژیم غذایی مناسب با محدودیت مصرف آمینواسید و پروتئین
• درمان تشنج توسط داروهای ضد تشنج طبق صلاحدید پزشک
• اقدامات لازم برای رشد مطلوب