بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth)

معرفی

بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) (CMT) به گروهی از اختلالات اطلاق می شود که در آن اعصاب حرکتی و یا حسی محیطی تحت تأثیر فشارهای روزمره قرار می گیرند و در نتیجه قدرت حس کردن را از دست داده و دچار ضعف عضلانی و آتروفی می شوند. علائم این بیماری ابتدا در پاها و بعد در دست ها بروز می یابد. سلول های عصبی در افراد مبتلا به این بیماری، به دلیل وجود ناهنجاری در آکسون سلوهای عصبی یا ناهنجاری در عایق (میلین) اطراف آکسون ها، قادر به ارسال صحیح سیگنال های الکتریکی نیستند.

عدم ارسال صحیح سیگنال های عصبی به معنای کاهش عملکرد و بروز علایم بالینی این بیماری خواهد بود. در بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) بروز جهش در ژن های خاصی، مسئول عملکرد غیر طبیعی اعصاب محیطی هستند. در بسیاری از مدل های CMT این ژن ها شناخته شده اند اما در تعدادی دیگر هنوز ژن های مرتبط با آن شناسایی نشده اند اما الگوی وراثت بیماری آنها مشخص است.

علائم

علائم بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth)(CMT) به تدریج در نوجوانی آغاز می شود اما امکان دارد که زودتر یا دیرتر نیز بروز کند. تقریباً در تمامی بیماران ابتدا بلندترین فیبرهای عصبی تحت تاثیر قرار می گیرند و بدین ترتیب علایم بروز می کند. با گذشت زمان، افراد مبتلا ممکن است دیگر قادر به استفاده روزمره از پاها و دستهای خود نباشند. علائم و نشانه های متداول اولیه می تواند شامل کاهش حساسیت به گرما، لمس یا درد، احساس ضعف در دست و پا، مشکل در مهارت های حرکتی ظریف و از دست دادن توده عضلانی ساق پا باشد. این بیماری به آرامی پیشرفت می کند و افراد مبتلا ممکن است سال ها فعال باقی بمانند و یک عمر زندگی نزدیک به نرمال داشته باشند. در موارد شدید بیماری، مشکلات تنفسی بروز کرده و می تواند آنقدر شدید باشند گه منجر به مرگ بیمار شود.

شیوع

بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) (CMT) یکی از متداول ترین بیماری های سیستم عصبی محیطی است. میزان شیوع این بیماری در حدود 1 فرد مبتلا در هر 3300 نفر می باشد.

نام های دیگر این بیماری

Charcot-Marie-Tooth hereditary neuropathy
Charcot-Marie-Tooth syndrome
CMT
Hereditary motor and sensory neuropathy
HMSN
Peroneal muscular atrophy
PMA

علت بیماری

در ایجاد و بروز بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) (CMT) ژن های متعددی شناسایی شده اند که جهش در آنها مرتبط با بروز بیماری است. ژن PMP22 زمانی دچار مضاعف شدگی (Duplication) می شود، عامل بیش از 50% از موارد CMT است، جهش در سایر ژن ها تقریبا نادر بوده و تنها در برخی خانواده ها دیده می شود. تقریبا در 40% موارد ابتلا، ژن خاصی شناسایی نشده است.

انواع بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) (CMT)

بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth disease) دارای انواع مختلفی است که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:

CMT1

این مدل شایع ترین نوع CMT است که حدود دو سوم موارد را شامل می شود. علت آن نقص ژنتیکی است که به غلاف میلین اعصاب آسیب می رساند و به همین دلیل معمولاً به عنوان شارکوت ماری توث دمیلینه کننده شناخته می شود.

علائم شامل ضعف و تحلیل عضلانی و کاهش حس به خصوص در اندام های انتهایی (پا، پایین پا، دست ها و بازوها) است. این نوع بیماری دارای زیر مجموعه های A تاF می باشد.

CMT1A

این نوع از بیماری شایع ترین فرم CMT1 بوده که به دلیل مضاعف شدگی ژن PMP22 که روی کروموزوم 17 قرار دارد، ایجاد می شود. این ژن کد کننده peripheral myelin protein 22 می باشد که یک جزء حیاتی در غلاف میلین است. بیان بیش از حد PMP22 باعث اختلال در ساختار و عملکرد غلاف میلین می شود.

CMT1B

این نوع، دومین حالت شایع از CMT1 است که به دلیل جهش در ژن MPZ که روی کروموزوم 1 قرار دارد، ایجاد می شود. این ژن کد کننده myelin protein zero (P0) است که یکی دیگر از اجزای حیاتی برای ساختار میلین است.

سایر زیرمجموعه های CMT1

CMT1C: جهش در ژن L1TAF

CMT1D: جهش در ژن ERG2

CMT1E: جهش در ژن PMP22

CMT1F: جهش در ژن NEFL

CMT2

CMT2 به دلیل نقص در ژن های دخیل در ساختار و عملکرد آکسون ها در سیستم عصبی محیطی ایجاد می شود. این نوع با الگوی اتوزوم غالب به ارث می رسد، اگرچه در برخی موارد با الگوی اتوزوم مغلوب منتقل می شود.

سایر زیرمجموعه های CMT2

CMT2A: جهش در ژن MFN2

CMT2B: جهش در ژن RAB7

CMT2C: جهش در ژن TRPV4

CMT2D: جهش در ژن GARS

CMT2E: جهش در ژن NEFL

CMTT 2I: جهش در ژن MPZ

CMT 2J: جهش در ژن MPZ

CMT2K: جهش در ژن GDAP1

CMT2L: جهش در ژن HSPB8

CMT2O: جهش در ژن DYNC1H1

CMT2P: جهش در ژن LRSAM1

CMT2Z: جهش در ژن MORC2

CMT3

این بیماری همچنین به عنوان بیماری Dejerine-Sottas شناخته می شود. این یک نوع شدید CMT زودرس است. این بیماری نادر بوده و غلاف میلین را مختل می کند، در نتیجه منجر به آتروفی عضلانی، ضعف و مشکلات حسی می شود که از اوایل کودکی آغاز می شوند.

CMT4

این مدل نوعی نادر از بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) است که بر غشای میلین اثر می گذارد. این بیماری در اوایل کودکی آغاز شده و بیماران با گذشت زمان توانایی راه رفتن را از دست می دهند. این بیماری عموما به حالت اتوزوم مغلوب به ارث می رسد.

زیرگروه های CMT4

CMT4A: جهش در ژن GDAP1

CMT4B1: جهش در ژن MTMR2

CMT4B2: جهش در ژن SBF2/MTMR13

CMT4C: جهش در ژن SH3TC2

CMT4D: جهش در ژن NDRG1

CMT4E: جهش در ژن EGR2

CMT4F: جهش در ژن PRX

CMT4H: جهش در ژن FGD4

CMT4J: جهش در ژن FIG4

CMT-X

CMT-X در اثر جهش در ژن GJB1 واقع در کروموزوم X ایجاد می شود که پروتئینی بنام کانکسین 32 را کد می کند. این پروتئین در سلول های شوان بیان می شود - سلولهایی که در تولید غلاف میلین نقش دارند - و کانالهایی را بین سلولهای شوان و غلاف میلین ایجاد می کند. تصور می شود که پروتئین غیرطبیعی کانکسین-32 در ایجاد کانال ها و لایه میلین متعاقب آن اختلال ایجاد کرده و باعث بیماری CMT می شود. این بیماری به صورت وابسته به X به ارث می رسد.

CMT غالب با علائم با شدت متوسط (Dominant intermediate CMT)

یک گروه نهایی از بیماری CMT وجود دارد به نام CMT میانی و غالب(DI-CMT) ، که نام خود را از سرعت هدایت عصبی (NCV) بر گرفته است. شدت بروز علایم در این بیماری متوسط محسوب می شود. نمونه برداری عصبی از بیماران مبتلا بهDI-CMT ، هم تخریب آکسون و هم تخریب میلین را نشان داده است.

تشخیص

تشخیص بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) می تواند چالش برانگیز باشد. تشخیص دادن این بیماری براساس مشخصات فیزیکی، سابقه خانوادگی و آزمایشات بالینی است. آزمایشات بالینی شامل اندازه گیری سرعت هدایت عصبی (NCV) می باشد. یکی از روش های ژنتیکی که امروزه برای تشخیص این بیماری به کار می رود، تکنیک NGS می باشد.

درمان

درمان بیماری شارکوت ماری توث فقط در زمینه کاهش علائم بیماری می باشد که در ادامه به آنها اشاره می شود. به طور کلی درمان خاصی برای این بیماری در دسترس نیست.

فیزیوتراپی: از این روش برای تقویت عضلات و عقب انداختن ناتوانی و ضعف کامل در عضلات بیماران، انجام می شود.
کار درمانی: به انجام کارهای روزانه بیماران کمک می کند.
استفاده از دستگاه های ارتوپدی
استفاده از داروهای مسکناستفاده از دستگاه های ارتوپدی
جراحی: در صورت نیاز بیمار، پزشک می توان برای تغییرات شدید در شکل پا، ستون فقرات و ... اقدام نماید.

در صورت نیاز به تشخیص ژنتیکی بیماری شارکوت ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) به مشاوران ژنتیک مرکز مام مراجعه کرده و همچنین از پنل تشخیص بیماری های عصبی استفاده نمائید.