سیستینوری (Cystinuria)

علت سیستینوری

جهش‌ در ژن‌های‌ زیر علت شایع بروز بیماری می‌باشد:

• SLC3A1: موقعیت سیتوژنتیکی این ژن 2p21 می‌باشد.
• SLC7A9: موقعیت سیتوژنتیکی این ژن 19q13.11 می‌باشد.

ژن‌های‌ SLC3A1 و SLC7A9 دستورالعمل‌های لازم برای ساخت دو زیرواحد کمپلکس پروتئینی را فراهم کرده که بیشتر در کلیه‌ها یافت می‌شوند. در حالت طبیعی این کمپلکس پروتئینی بازجذب برخی آمینواسیدها مانند سیستین به داخل خون را تنظیم می‌کنند. جهش در هر کدام از این ژن‌ها توانایی کمپلکس پروتئینی را در بازجذب این آمینواسیدها مختل کرده و غلظت آمینواسیدها در ادرار افزایش می‌یابد. با افزایش سطح سیستین در ادرار، کریستال‌های خاص سیستینوری شکل می‌گیرد. سایر آمینواسیدهایی که توسط کمپلکس پروتئینی دوباره جذب می‌شوند در صورت تجمع در ادرار کریستال ایجاد نمی‌کنند.

نحوه‌ی توارث سیستینوری

سیستینوری با الگوی اتوزوم نهفته به ارث می‌رسد.

برای ابتلا به بیماری اتوزومی نهفته فرد باید دو نسخه از ژن جهش‌یافته را از هر کدام از والدین ناقل ژن معیوب دریافت کند. والدین ناقل، یک ژن جهش‌یافته و یک ژن سالم داشته و بیماری را نشان نمی‌دهد.

 مشاوره‌ی ژنتیک فرآیندی است که در آن افراد و خانواده‌ها از اطلاعات لازم و مرتبط با بیماری‌های مختلف اعم از توارث، تشخیص، درمان، نحوه‌ی مواجهه و جلوگیری از انتقال به نسل بعد مطلع شده و به آن‌ها یاری رسانده می‌شود تا بتوانند تصمیم مناسبی را برای مواجهه با بیماری اتخاذ نمایند.​

غربالگری و تشخیص سیستینوری

غربالگری و تشخیص قبل از بارداری

اگر یکی از زوج‌ها سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به سیستینوری را دارد یا ناقل ژن معیوب است، همسر وی می‌تواند برای پی بردن به اینکه ناقل بیماری هست یا خیر، آزمایش ژنتیک انجام دهد. زوج‌های در معرض خطر داشتن فرزند بیمار، باید برای بررسی شرایطشان و گزینه‌های پیش رو، به مشاور ژنتیک رجوع کنند. تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (PGD) نیز یکی از روش‌های تشخیص قبل از بارداری است که با استفاده از روش‌های کمک‌باروری مانند IVF سلامت جنین لقاح‌یافته را قبل از انتقال به رحم ارزیابی می‌کند.

غربالگری و تشخیص در دوران بارداری

تست‌های تشخیص ژنتیکی پیش از تولد (PND) روی نمونه‌‌‌ی پرزهای کوریونی جنین یا مایع آمنیوتیک دور جنین انجام می‌شود. اگر این تست‌ها، بیماری را در جنین نشان دهند، می‌توان تصمیم به ادامه‌ی بارداری یا سقط گرفت.

غربالگری و تشخیص بعد از تولد

اغلب در صورت مشاهده‌ی علائم بالینی مرتبط با بیماری،‌ استفاده از روش‌های زیر برای اطمینان بیشتر از تشخیص صحیح توصیه می‌شود:

آزمایش کلینیکال‌ـ‌پاتولوژی

• مشاهده‌ي کریستال یا بلور سیستین در ادرار
• آنالیز سنگ کلیه
• جمع آوری ادرار 24 ساعته و اندازه گیری سیستین

آزمایش ژنتیک

• تشخیص قطعی سیستینوری با بررسی جهش‌های شناخته‌شده در ژن‌‌ مرتبط با بیماری امکان‌پذیر است:

SLC3A1, SLC7A9

به‌طور کلی برای تشخیص مولکولی ناهنجاری‌هایی که ژنی برای آن‌ها شناسایی نشده و یا چندین ژن را در برگرفته و یا ژن‌هایی که اندازه‌های بزرگی دارند، می‌توان از پنل‌های نسل جدید توالی‌یابی (NGS) استفاده نمود که تمام این موارد تشخیصی را هم‌زمان انجام و زمان بررسی ژن را کاهش می‌دهد. استفاده از توالی‌یابی نسل جدید باعث می‌شود تا کل ژنوم به سرعت توالی‌یابی شده و امکان توالی‌یابی دقیق‌تر نواحی هدف فراهم شود. امروزه تشخیص در تمام نقاط دنیا به سمت استفاده از این تکنیک سوق یافته است.

پیشگیری و مدیریت سیستینوری

از آنجایی که این بیماری وراثتی است، مشاوره‌ی ژنتیک برای پی بردن به سابقه‌ی خانوادگی و پیشگیری از بروز بیماری پیشنهاد می‌شود. 

تاکنون درمان قطعی برای سیستینوری معرفی نشده و موارد زیر اغلب برای مدیریت این بیماری پیشنهاد می‌شود:

• مصرف زیاد مایعات برای کاهش غلظت سیستین
• مصرف دارو تحت نظر پزشک جهت قلیایی کردن ادرار و حل شدن بهتر سیستین و کاهش تشکیل سنگ
• جراحی کلیه و یا مثانه در مواقع ضروری
• لیزردرمانی​