سندرم زلویگر (Zellweger syndrome)

معرفی بیماری

سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) (ZS) یک بیماری ژنتیکی است که در نوزادان تازه متولد شده مشاهده می شود. این بیماری منجر به ایجاد مشکلات حاد در متابولیسم بدن و سیستم عصبی در اوایل دوران نوزادی می شود. سندرم زلویگر (ZS) بر قسمت های مختلفی از بدن از جمله مغز، کبد و کلیه اثر گذاشته و همچنین به عملکردهای مهم بدن آسیب می رساند. اصطلاح دیگر برای سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) (ZS) ، سندرم cerebrohepatorenal است. این وضعیت معمولاً کشنده بوده و نوزادان بیش از یک سال دوام نخواهند آورد.

زیرمجموعه های اختلالات طیف زلویگر (ZSD) عبارتند از:

Heimler syndrome
infantile Refsum disease
neonatal adrenoleukodystrophy
Zellweger syndrome

علائم سندرم زلویگر

در ابتدا باید ذکر کرد که علائم سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) از فردی به فرد دیگر متفاوت است. شدیدترین حالات معمولا اندکی پس از تولد قابل مشاهده هستند. نوزادان مبتلا اغلب از نظر عضلانی بسیار ضعیف (هیپوتون) هستند. از جمله علائم شایع این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تشنج
مشکلات تغذیه ای
کیست های کبدی
اختلالات کبد و کلیه
کاهش بینایی
مشخصات چهره ای خاص از جمله داشتن صورت صاف، پل بینی پهن، پیشانی بلند
داشتن سر کوچک یا بزرگ (میکروسفالی یا ماکروسفالی)
زبان بیرون زده
چین و چروک در ناحیه پوست گردن
آب مروارید
ناهنجاری های اسکلتی شامل فضای زیاد بین استخوان های جمجمه و لک های استخوانی به نام chondrodysplasia punctate که با اشعه X قابل مشاهده هستند

میزان شیوع سندرم زلویگر

سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) (ZS) در هر 5000 تولد 1 بار رخ می دهد.

نام های بیماری سندرم زلویگر

Cerebrohepatorenal syndrome
PBD, ZSS
PBD-ZSD
Peroxisome biogenesis disorders, Zellweger syndrome spectrum
Zellweger spectrum
Zellweger syndrome spectrum
ZSD

علت بیماری سندرم زلویگر

تا کنون جهش های حداقل 12 ژن مرتبط با این بیماری شناسایی شده اند. این ژن ها دخیل در تولید نوعی پروتئین به نام پروکسین (peroxin) هستند که برای تشکیل شدن و همچنین عملکرد نرمال پراکسیزوم ها ضروری هستند. پراکسی زوم ها، اندامک هایی کیسه مانند هستند که حاوی آنزیم های مورد نیاز برای تجزیه بسیاری از ترکیبات مختلف از جمله اسیدهای چرب و برخی ترکیبات سمی هستند. این اندامک ها همچنین برای تولید چربی ها از غذای هضم شده و همچنین در سیستم عصبی دارای کارکردهای مهمی هستند. پراكسين ها از طریق توليد غشا (جدا شدن پراكسيزوم از سایر اجزای سلولی و وارد كردن آنزيم ها به پراكسيزوم) به تشكيل (بيوژنز) پراكسيزوم ها كمك مي كنند.

ژن هایی که جهش در آن آنها باعث ایجاد سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) (ZS) می شود، عمدتا در تشکیل پراکسیزوم دخیل هستند. بیماری هایی که در تشکیل پراکسیزوم ها اختلال ایجاد می کنند، از جمله اختلال طیف زلویگر (ZSD)، اختلالات بیوژنز پراکسی زوم نامیده می شوند. اگر تولید پراکسیزوم ها تغییر کند، این ساختارها نمی توانند عملکردهای معمول خود را انجام دهند. علائم و نشانه های سندرم زلویگر به دلیل عدم وجود پراکسیزوم های عملکردی در سلول ها بروز می یابد. بیماری های NALD و infantile Refsum در اثر جهش هایی ایجاد می شوند که به برخی از پراکسیزوم ها امکان تشکیل می دهد.

جهش در ژن PEX1 از اصلی ترین علل ایجاد سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) (ZS) می باشد که این جهش در حدودا 70% از مبتلایان مشاهده می شود. سایر ژن های دخیل در این سندرم عبارتند از :

PEX2
PEX3
PEX5
PEX6
PEX10
PEX11
PEX12
PEX13
PEX14
PEX16
PEX19
 PEX26

الگوی توارث سندرم زلویگر

سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) به صورت اتوزوم مغلوب از والدین به فرزندان منتقل می شود. این بدان معناست که هرکدام از والدین باید یک نسخه از ژن جهش یافته را داشته باشند. این والدین ناقل بیماری بوده و ممکن است علائمی را بروز ندهند.

تشخیص

تشخیص سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) (ZS) زمانی رخ می دهد که علائمی در نوزاد تازه متولد شده، از جمله ویژگی های متمایز صورت، مشاهده شود. از طریق انواعی از آزمایشات می توان مارکر هایی را در خون یا ادرار فرد بررسی نمود. به عنوان مثال، تشخیص مقدار بالای اسیدهای چرب زنجیره بسیار طولانی (VLCFA) در خون معمول ترین آزمایش غربالگری این بیماری است. همچنین ممکن است از سونوگرافی برای جستجوی کیست در کلیه ها یا بزرگ شدن کبد استفاده شود. برای تأیید قطعی وجود این بیماری ممکن است از یک آزمایش ژنتیکی برای یافتن جهش در یکی از ژن های مرتبط با اختلالات طیف زلویگر استفاده گردد.

درمان

تا به امروز هیچ درمان موثری برای سندرم زلویگر (Zellweger syndrome) (ZS) شناخته نشده است. تمامی روش های درمانی فعلی تنها باعث کاهش شدت علائم بیماری می شوند و با توجه به ماهیت ژنتیکی این بیماری نمی توانند علت بیماری را اصلاح کنند. به عنوان مثال در کودکی که دچار مشکل تغذیه شده است، ممکن است برای اطمینان از دریافت مناسب کالری نیاز به قرار دادن لوله تغذیه داشته باشد. با توجه به پیشرفت های روز افزون ژن درمانی و درمان های مبتنی بر سلول به نظر میرسد گزینه های درمانی این بیماری در آینده متنوع تر باشند اما در حال حاضر استفاده از تشخیص ژنتیکی منطقی ترین راهکار برای پیشگیری از این بیماری است تا به نسل های آینده منتقل نشود. در صورت نیاز به دریافت خدمات تشخیص ژنتیکی این بیماری و همچنین استفاده از پنل تشخیص بیماری های عصبی با ما در آزمایشگاههای مرکز مام همراه باشید.