شروع خوردن غذاهای جامد

زمان آغاز تغذیه‌ی تکمیلی کودک بسیار مهم است، زیرا حدود چهار تا هفت ماه زمان نیاز است تا دستگاه گوارش کودک کامل و آماده‌ی پذیرش غذای جامد شود. پیش از آغازِ دادن غذای جامد به نوزاد، حتماً باید با پزشک او مشورت صورت بگیرد. بهترین زمان آغاز آن وقتی است که وزن کودک به دو برابر وزن هنگام تولد برسد. کودک باید قادر به نشستن یا نگه داشتن سر و گردن باشد تا بتواند غذا را رد کند یا بپذیرد. زمان آغاز تغذیه‌ی تکمیلی وقتی است که دیگر کودک با شیر مادر سیر نمی‌شود و مدام خواهان غذاست. با این حال نیازی نیست که با دستور خاصی غذا دادن را به او آغاز کنید. به عنوان مثال به جای سرلاک می‌توانید از میوه‌ها و سبزیجات آغاز کنید. در بیشتر موارد گفته می‌شود که نیازی نیست از غذاهای آلرژی‌زا مانند تخم‌مرغ، ماهی و کره‌ی بادام‌زمینی استفاده کنید.

زمان آغاز مصرف غذاهای جامد وابسته به نیاز و آمادگی نوزاد است. به طور معمول نوزادان زمانی که به اندازه‌ی کافی بزرگ شده باشند و منبع کالری غلیظ‌تری نسبت به شیر مادر یا شیر خشک نیاز داشته باشند، نیازمند مصرف غذاهای جامد هستند. این زمانی است که نوزاد یک بطری کامل شیر می‌خورد و  2 تا 3 ساعت بعد دوباره گرسنه می‌شود. این حالت معمولاً در سن 6 ماهگی اتفاق می‌افتد. بسیاری از نوزادان پس از مصرف شیر غذاهای جامد می‌خورند که هم نیاز آن‌ها به مکیدن و هم گرسنگی آن‌ها برطرف شود. نوزادان کوچکتر از 4 ماه نیازی به مصرف غذای جامد ندارند و نمی‌توانند به راحتی آن‌ها را قورت دهند. غذا دادن به نوزاد پیش از 4 ماهگی می‌تواند باعث ایجاد آلرژی‌های غذایی و بیماری سلیاک (بیماری روده‌ی کوچک) شود. نوزادان سریع‌تر از بزرگسالان دچار آلرژی و عدم توانایی تحمل می‌شوند. در صورتی که چندین نوع غذا در مدت زمان کوتاهی به نوزاد داده شود، تشخیص اینکه کدام‌یک منجر به این عکس‌العمل شده دشوار است. بنابراین والدین باید هر هفته یک غذای جدید به کودک بدهند.

با چه غذایی تغذیه‌ی تکمیلی کودک را شروع کنیم؟

ابتدا باید با غلات و حبوبات از جمله برنج غنی شده با آهن شروع کرد، سپس میوه و سبزی اضافه شود. گوشت پوره شده که حاوی منبع خوب پروتئین، آهن و روی است، بعد از 7 ماهگی باید به کودک داده شود. بسیاری از کودکان در ابتدا گوشت را پس می‌زنند.

با وجود اینکه نوزادان از غذاهای شیرین لذت می‌برند، شکر ماده‌ای ضروری برای آن‌ها نیست و باید به میزان خیلی کمی به آن‌ها داده شود. دسرهای شیرین برای کودک نفعی ندارند. شربت منبع غذایی ضعیفی است و باید به میزان کمی مصرف شود یا از مصرف آن پرهیز شود.

هر ماه چه غذایی به کودکم بدهم؟

تغذیه‌ی از تولد تا چهار ماهگی کودک

رفتار غذایی: واکنش طبیعی، نوزاد را به سمت نوک سینه هدایت می‌کند تا غذای خود را پیدا کند.

نوع غذا: فقط شیر مادر یا شیر خشک.

نکات: دستگاه گوارش نوزاد شما هم‌چنان در حال تکوین است، بنابراین نباید در این بازه‌ی زمانی غذای جامد مصرف شود.

تغذیه‌ی تکمیلی 4 تا 6 ماهگی کودک

نشانه‌های آمادگی برای دریافت غذای جامد: پیشنهاد می‌شود که نوزاد تا 6 ماهگی شیر مادر مصرف کند، اما در صورت تمایل به شروع سریع‌تر غذاهای جامد، به یاد داشته باشید که کودک شما ممکن است علایم آمادگی را نشان ندهد.

چند علامت کلیدی قابل مشاهده:

• توانایی بالا نگه داشتن سر
• صحیح نشستن روی صندلی
• انجام حرکت جویدن
• وزن گرفتن نوزاد به میزان دو برابر زمان تولد
• تمایل نشان دادن به غذاها
• قادر بودن به بستن دهان اطراف قاشق
• توانایی حرکت زبان به عقب و جلو
• از دست دادن تمایل به هل دادن غذا به سمت خارج دهان

نوع غذا: شیر مادر یا شیر خشک به علاوه‌ی پوره‌ی سبزیجات (سیب زمینی)، پوره‌ی میوه (سیب، موز، هلو وآلو)، پوره‌ی گوشت (مرغ و گوشت گاو)، سرلاک غنی از آهن نیمه مایع، برنج غنی شده از آهن، پودر جو مخصوص کودک.

میزان مصرف: بهتر است سرلاک یا پوره‌ی میوه به اندازه‌ی یک قاشق چای‌خوری آغاز شوند و سرلاک با 4 تا 5 قاشق شیر مادر یا شیر خشک مخلوط شود.

یک قاشق چای‌خوری پوره‌ی غذا یا 1 قاشق چای‌خوری سرلاک مخلوط شده با شیر مادر یا شیر خشک دو بار در روز مصرف شود. در صورتی که از سرلاک استفاده می‌کنید، کم کم می‌توانید نسبت آب را کم کرده و آن را غلیظ کنید.

نکات تغذیه‌ای: در صورتی که کودکتان غذای جدید را نخورد و از آن استقبال نکرد، چند روز بعد دوباره به او غذا را بدهید. هنگامی که به کودک غذایی جدید می‌دهید، پیش از آنکه غذای دیگری به او بدهید دو تا سه روز صبر کنید تا در صورت حساسیت کودک به آن غذا مطلع شوید.

تغذیه‌ی تکمیلی 6 تا 8 ماهگی کودک

نشانه‌های آمادگی برای غذاهای جامد مشابه هفته‌ی 4 تا 6 است.

نوع غذا

• شیر مادر یا شیر خشک به علاوه‌ی پوره‌ی میوه‌ها (موز، گلابی، سیب، هلو و آووکادو)
• پوره‌ی سبزیجات (هویج پخته شده، کدو، سیب‌زمینی)
• پوره‌ی گوشت (مرغ، گاو و گوسفند)
• میزان کمی ماست شیرین نشده (تا یک سالگی نباید از شیر گاو استفاده کرد)
• پوره‌ی حبوبات (لوبیا، نخود، باقلا، نخودفرنگی و عدس)
• سرلاک غنی از آهن

میزان

• 1 قاشق چای‌خوری میوه، کم کم به 2 تا 3 قاشق افزایش یابد.
• 1 قاشق چای‌خوری سبزیجات کم کم به 2 تا 3 قاشق افزایش یابد.
• 3 تا 9 قاشق چای‌خوری سرلاک.

نکات تغذیه‌ای: همانند 4 تا 6 ماهگی است. سعی کنید در هنگام گرسنگی و اول صبح اولین وعده را با چند قاشق چای‌خوری آغاز کنید. ترجیحاً اولین وعده را با برنج غنی شده از آهن آغاز کنید. از خنکی غذا مطمئن باشید و بیش از بیست دقیقه غذا دادن را طول ندهید. در هفته‌های ابتدایی، روزی یک وعده غذای جامد کافی است. ممکن است تغییراتی چون سفتی مدفوع و کمتر شدن تعداد دفعات آن را مشاهده کنید که کاملاً طبیعی است.

تغذیه‌ی تکمیلی 8 تا 10 ماهگی کودک

نشانه‌های آمادگی برای غذاهای جامد:  مشابه 6 تا 8 هفتگی به علاوه‌ی گرفتن اشیا با انگشت شست و سبابه و انتقال اشیا از جایی به جای دیگر و قرار دادن همه چیز در دهان خود و حرکتی مشابه جویدن در دهان.

نوع غذا

• شیر مادر یا شیر خشک به علاوه‌ی مقدار کمی پنیر پاستوریزه
• سبزیجات مخلوط شده (هویج، کدو، سیب‌زمینی پخته شده، لوبیا سبز، نخود فرنگی و کدو)
• میوه‌های مخلوط شده (موز، هلو، گلابی، آووکادو، آلو و زردآلو)
• غذاهای کوچک شکل داده شده (سرلاک دایره‌ای شکل، قطعه‌ی کوچکی تخم‌مرغ، قطعاتی از سیب‌زمینی خوب پخته شده، ماکارونی مارپیچی خوب پخته شده)
• پروتئین (مقدار کمی گوشت، مرغ، ماهی بدون استخوان، عدس، لپه و لوبیای خوب پخته شده)
• سرلاک غنی از آهن (جو و گندم)

میزان مصرف روزانه

• 4/1 تا 3/1 فنجان لبنیات
• 4/1 تا 2/1 فنجان سرلاک غنی از آهن
• 4/3 تا 1 فنجان میوه
• 4/3 تا 1 فنجان سبزیجات
• 3 تا 4 قاشق چای‌خوری غذای غنی از پروتئین

تغذیه‌ی تکمیلی 10 تا 12 ماهگی کودک

نشانه‌های آمادگی برای خوردن غذای جامد: مشابه 8 تا 10 ماهگی به علاوه‌ی قورت دادن راحت‌تر غذاها، داشتن تعداد بیشتری دندان، خارج نساختن غذاها از دهان با زبان، سعی در استفاده از قاشق.

نوع غذا

• شیر مادر یا شیر خشک به علاوه‌ی پنیر پاستوریزه‌ی نرم، ماست (از شیر گاو تا یک‌ سالگی نباید استفاده شود)، مخلوط میوه‌ها (آناناس، خرمالو و آوکادو)، سبزیجات پخته شده و نرم (اسفناج، کلم‌پیچ، ریواس، شلغم و چغندر) غذاهایی مثل ماکارونی و گوشت.
• پروتئین (میزان کمی گوشت، مرغ، ماهی بدون استخوان، ماهی تن، بوقلمو و حبوبات خوب پخته شده)
• غذاهای کوچک شکل داده شده (سرلاک دایره‌ای شکل، قطعه‌ی کوچکی تخم‌مرغ، قطعاتی از سیب‌زمینی خوب پخته شده، ماکارونی مارپیچی خوب پخته شده)
• سرلاک غنی از آهن (جو و گندم)

میزان مصرف روزانه

• 3/1 فنجان لبنیات
• 4/1 تا 2/1 فنجان سرلاک غنی از آهن
• 4/3 تا 1 فنجان میوه
• 4/3 تا 1 فنجان سبزیجات
• 8/1 تا4/1 فنجان غذاهایی مثل ماکارونی و گوشت
• 3 تا 4 قاشق چای‌خوری غذاهای غنی از پروتئین

غداهای ممنوع برای کودک

• تخم‌مرغ و بادام‌زمینی (تا 1 سالگی)، زیرا کودک نسبت به آن‌ها آلرژی پیدا می‌کند.
• عسل (تا 1 سالگی) زیرا ممکن است شامل اسپور کلستریدیوم بوتولینوم باشد که برای کودکان در سنین بالاتر و بزرگسالان بدون خطر است، اما در نوزادان باعث ایجاد بوتولیسم (مسمومیت غذایی حاد) می‌شود.
• غذاهایی که می‌توانند به سادگی باعث ایجاد خفگی شوند (تا 2 یا 3 سالگی) شامل آجیل، آبنبات‌های سفت، سویا، پاپ کورن، هات داگ، گوشت (مگر اینکه به صورت پوره درآمده باشد) و انگور (مگر اینکه به قطعات بسیار کوچک تقسیم شده باشد)

کودک بعد از یک سالگی می‌تواند شروع به خوردن شیر گاو کند. در دو سالگی می‌تواند شیرکم چرب مصرف کند و رژیم غذایی او مشابه سایر اعضای خانواده شود. والدین باید میزان شیر مصرفی نوزاد را کمتر کنند. کودکانی که شیر زیاد مصرف می‌کنند، ممکن است به میزان کافی از سایر مواد غذایی ضروری بهره نبرند و دچار کمبود آهن شوند.