در این هفته قد فرزندتان حدوداً 49 سانتی‌متر بوده و وزن او تقریباً به 2800 گرم می‌رسد. در این دوره جنین تقریباً در هر روز 30 گرم وزن به دست می‌آورد. در هفته‌های قبل اشاره کردیم که موهای کرک مانند و ماده‌ای نسبتاً چرب به نام ورنیکس بدن فرزندتان را پوشانده است که در هفته‌های آخر شروع به ناپدید شدن می‌کنند. البته در بعضی جنین‌ها احتمال دارد در زمان تولد کمی از آن‌ها باقی‌مانده باشد. در واقع اولین مدفوع جنین که «مکونیوم» نامیده می‌شود شامل همین مواد و سایر ترشحاتی است که به درون مایع آمنیوتیک ریخته می‌شود و جنین شما آن‌ها را می‌بلعد و تا زمان تولد در روده‌هایش نگه می‌دارد. البته درصدی از نوزادان دیررس قبل از تولد درون رحم مکونیوم را دفع می‌کنند و آن را می‌بلعند که خطر عفونت در این دسته بسیار بالاست. در هفته‌های پایانی بارداری معمولاً جنین‌تان با سر به طرف لگن حرکت می‌کند، اما اگر پاهایش در پایین قرار بگیرند برای زایمان طبیعی مشکل دارد. احتمال دارد پزشک یا ماما به شما ورزش‌هایی آموزش دهند تا به چرخش جنین کمک کند. در قدیم پزشک یا ماما از روی شکم با حرکاتی آرام وضعیت جنین درون رحم را تغییر می‌دانند. اما امروزه به ندرت و در موارد خاص این کار انجام می‌شود.

لثه‌ی جنین شما در این هفته سفت شده است. بسیاری از سیستم‌های بدن فرزندتان تاکنون تکامل یافته‌اند. سیستم گردش خون و سیستم ایمنی فرزندتان پس از ماه‌ها تکامل هم‌اکنون آمادگی زندگی خارج رحمی را دارند. اما سیستم گوارش او هنوز به طور کامل تکامل نیافته است. به دلیل اینکه او از راه بندناف تغذیه می‌شود، سیستم گوارشی عملکرد خود را آغاز نکرده است و تا زمانی که فرزندتان شروع به خوردن غذای جامد کند، این تکامل حاصل می‌شود. سیستم ایمنی او هم‌اکنون توانایی محافظت در برابر آلودگی‌های خارج رحمی را دارد. رشد فرزندتان در اواخر بارداری روند کندی را طی می‌کند و او حالا فقط به فکر ذخیره‌ی انرژی برای تولدش است.

استخوان‌های جمجمه‌ی فرزندتان هنوز به طور کامل با هم ترکیب نشده‌اند و به سر او اجازه می‌دهند در حین عبور از کانال زایمان به راحتی بتواند مانورهای لازم را انجام دهد. استخوان جمجمه‌ی او تنها ساختار نرم بدن کوچکش نیست، بلکه بسیاری از استخوان و غضروف‌های او نرم هستند و در سال‌های اولیه‌ی زندگی به تدریخ سخت می‌شوند.

ورود شما را به آخرین ماه بارداری خوشآمد می‌گوییم. در این هفته رحم درست زیر استخوان جناغ قابل لمس است. با بزرگ شدن جنین و کاهش فضای درونی شکم احتمالاً نسبت به هفته‌های قبل احساس گرسنگی کمتری خواهید داشت. بهتر است غذاهای سبک را 5 تا 6 وعده در روز استفاده نمایید. در هفته‌های آخر به دلیل رفتن سر جنین به درون لگن شما احساس سنگینی بین پاها خواهید کرد. احتمالاً انقباضات یا دردهای کاذب (براکستون هیکس) که در هفته‌های قبل در مورد آن‌ها صحبت کردیم را در این دوره احساس کنید. بهتر است راجع به ویژگی‌های این درد از پزشک و مامای خود مشورت بگیرید تا در هنگام بروز دردهای واقعی بدانید چه زمانی به بیمارستان مراجعه کنید. معمولاً شما زمانی باید به بیمارستان مراجعه کنید که به طور منظم هر 5 دقیقه یک‌بار دچار انقباض رحم ‌می‌شوید.

در هفته‌های آخر به دلیل آمادگی لگن برای زایمان طبیعی احتمالاً استخوان‌های لگن در حال جدا شدن هستند و شما احساس درد در این ناحیه می‌کنید. گذاشتن بالشی بین دو پا هنگام خواب از درد می‌کاهد. پزشک یا ماما در این هفته وضعیت قرارگیری جنین‌تان درون رحم و اینکه آنگاژه (قرارگیری سر جنین‌تان درون لگن شما) شده یا نه را ارزیابی می‌کند. در اواخر بارداری راه رفتن شما نیز دست‌خوش تغییر می‌شود. شما حتماً متوجه شده‌اید که مانند پنگوئن راه می‌روید. این‌گونه راه رفتن فقط در تصورات شما نیست، بلکه به دلیل اتصالات بافت‌ها با یکدیگر بوده و نتیجه‌ی تغییرات هورمونی‌ای است که باعث نرمی و شلی اتصالات بافت‌های بدن‌تان می‌شود. جنین در تلاش است با فشرده کردن، خود را درون لگن شما جای دهد. این نشان می‌دهد که او بسیار انعطاف‌پذیر است. فرزندتان با فشار آوردن به لگن می‌خواهد راهی برای خروج خود مهیا کند که باعث دردهای لگنی در شما می‌شود. می‌توانید با ورزش‌های خاص، کمپرس گرم، ماساژ درمانی و یا سایر تکنیک‌های کاهش درد باعث بهبود این دردها شوید.

احتمال دارد سینه‌هایتان دردناک شود و احساس ناراحتی کنید، می‌توانید با بستن سینه‌بند مناسب شیردهی، در این زمان حمایت کافی را داشته باشید و از سنگینی آن‌ها بکاهید.

در ماه آخر باید تمرینات مربوط به زایمان را انجام دهید تا بدن‌تان آمادگی لازم را داشته باشد. در این هفته احتمالاً مشغول تمیز کردن خانه هستید تا برای ورود فرزندتان همه‌چیز آماده باشد. اما حواستان باشد در هنگام استفاده از مواد شوینده احتیاط کنید، زیرا بسیاری از آن‌ها برای شما و جنین مضر هستند. در جابجایی اجسام سنگین حتماً از همسر یا دوست‌تان کمک بگیرید. سعی کنید با سایر مادران صحبت کرده و راهنمایی‌های لازم را در مورد وسایل ضروری‌ای که در بیمارستان نیاز خواهید داشت بگیرید. برای پس از زایمان باید از پد بهداشتی استفاده نمایید. بهتر است از همین حالا پد بهداشتی که با آن راحت هستید و ایجاد حساسیت نمی‌کند را تهیه کرده و در ساک بیمارستان قرار دهید.

اگر حرکت فرندتان کمی نسبت به هفته‌های قبل کمتر شده نگران نباشید، زیرا در حال حاضر فضای بسیار کمی برای حرکت و تکان دادن دست و پاهایش دارد اما باز هم بهتر است پس از صرف یک نوشیدنی شیرین در حالت استراحت حرکت او را شمارش کنید.

در طی بارداری داشتن کمی ورم طبیعی بوده و بسیاری از زنان باردار آن را تجربه می‌کنند که از علایم آن می‌توان موارد زیر را نام برد:

• ورم طبیعی معمولاً از هفته‌ی 34 بارداری شروع می‌شود و تا پایان ادامه دارد؛
• حلقه‌ی ازدواجتان کمی تنگ می‌شود؛
• سایز کفش‌تان را باید بزرگ‌تر کنید؛
• در طی روز ورم افزایش و شب‌ها به بیشترین مقدار خود می‌رسد.

راهکارهایی برای پیشگیری از ورم بارداری:

• در هنگام خواب و یا نشستن پاهای خود را بالاتر از سطح قلب‌تان قرار دهید؛
• از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید؛
• از انداختن پاها روی هم به هنگام نشستن خودداری کنید؛
• حواستان باشد اگر ورم شما در حدی بود که در قسمت صورت نیز قابل مشاهده بود برای پیشگیری از مسمومیت بارداری و عوارض آن سریعاً با پزشک معالج خود تماس بگیرید.

در طی این دوره از بارداری به دلیل افزایش سوخت و ساز بدن، شما ملزم به دریافت حداقل 2400 کالری در روز هستید. تکرر ادار خصوصاً در طی ماه آخر اتفاق می‌افتد که باید مرتب مثانه را تخلیه کنید تا از خطر عفونت و افزایش فشار به کلیه جلوگیری شود. توجه به بهداشت دهان و دندان از بایدهای دوران بارداری می‌باشد. بهتر است روزانه از نخ دندان و مسواک استفاده نمایید. لازم به ذکر است که عفونت لثه ممکن است در زایمان زودرس مؤثر باشد. به ترشحات واژن خود دقت کرده و در صورت مشاهده‌ی ترشح غلیظ و زردرنگ در طی چند ساعت یا چند روز آینده باید خود را برای زایمان آماده کنید.

بهتر است در طی ماه آخر به تغذیه‌ی خود اهمیت بیشتری دهید تا دچار کاهش وزن نشوید. بهتر است از مواد غذایی آلرژی‌زا در دوران بارداری و شیردهی استفاده نکنید، زیرا احتمال ایجاد آلرژی درفرزندتان افزایش می‌یابد. توصیه می‌شود در ماه آخر بارداری از سفر با هواپیما صرف نظر کنید، حتی اگر بارداری بسیار مطلوبی را گذرانده و مشکل خاصی در این دوره نداشته‌اید.

برای افزایش انرژی و شادابی خود ورزش سبکی مانند پیاده‌روی خصوصاً با همسرتان داشته باشید. حتی می‌توانید در طی مراحل اول شروع انقباضات برای کاهش احساس درد پیاده‌روی کنید، البته اگر امکانش وجود داشته باشد.