فارسی
العربیهمجله مام - به روزترین مقالات در حوزه باروری و درمان ناباروری
مشاهده فهرست مطالب
لب شکری چیست و چطور درمان می‌شود؟
لب شکری یا همان شکاف لب و شکاف کام، جدایی در لب بالایی و دهان هستند که در حین رشد جنین در رحم رخ می‌دهند. عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است در ایجاد این مشکل نقش داشته باشند. خوشبختانه راه‌هایی مثلجراحی برای درمان این مشکل وجود دارد. اگر سابقه ابتلا به این عارضه در خانواده دارید، حتما قبل از اقدام به بارداری، با مشاوره ژنتیک مشورت کنید. در این مقاله به بررسی علائم، راه‌های تشخیص و درمان لب شکری می‌پردازیم.
لب شکری یا شکاف لب چیست؟
شکاف لب یا همان لب شکری به انگلیسی به آن «cleft lip» یا «Harelip» می‌گویند، معمولا در دوران جنین و در داخل رحم رخ می‌دهد. شکاف لب و شکاف کام زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌های لب بالایی و سقف دهان در طول رشد جنین به درستی به هم نپیوندند.
شکاف لب و شکاف کام چه تفاوتی دارند؟
لب‌های ما بین هفته‌های چهارم تا هفتم دوران جنینی شکل می‌گیرند. بافت‌های هر طرف سر در مرکز صورت به هم می‌پیوندند تا لب‌ها و دهان را بسازند. شکاف لب زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌هایی که لب‌ها را می‌سازند به طور کامل به هم نپیوندند. در نتیجه یک شکاف بین دو طرف لب بالایی ایجاد می‌شود. این شکاف می‌تواند از یک فرورفتگی کوچک تا یک شکاف بزرگ که به بینی می‌رسد متغیر باشد. این جداسازی می‌تواند شامل لثه یا کام (سقف دهان) باشد.
سقف دهان ما (کام) بین هفته ششم تا نهم بارداری تشکیل می‌شود. شکاف کام، شکافی در سقف دهان است که در طول رشد جنین ایجاد می‌شود. شکاف کام می‌تواند شامل کام سخت (قسمت استخوانی جلویی سقف دهان) و یا کام نرم (بخش نرم پشت سقف دهان) باشد.
شکاف لب و شکاف کام می‌تواند در یک یا هر دو طرف دهان ایجاد شود. از آنجایی که لب و کام به طور جداگانه رشد می‌کنند، ممکن است شکاف لب بدون شکاف کام، شکاف کام بدون شکاف لب یا هر دو حالت با هم وجود داشته باشد.
علائم لب شکری
نوزادان مبتلا به شکاف کام ممکن است در تغذیه از طریق شیشه یا سینه مشکل بیشتری داشته باشند زیرا سقف دهان آنها به طور کامل تشکیل نشده است و وقتی می‌خواهند غذا بخورند، ممکن است غذا یا مایعات از بینی آنها خارج شود. معمولا اختلال لب شکری یا شکاف در لب یا کام بلافاصله در بدو تولد قابل شناسایی است. شکاف لب و شکاف کام ممکن است به صورت زیر ظاهر شوند:
- شکاف در لب و سقف دهان (کام) که یک یا هر دو طرف صورت را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛
- شکافی در لب که فقط به صورت یک بریدگی کوچک در لب ظاهر می‌شود یا از لب از طریق لثه بالایی و کام به پایین بینی کشیده می‌شود؛
- شکاف در سقف دهان که بر ظاهر صورت تاثیری ندارد.
به ندرت، شکاف فقط در کام نرم (شکاف کام زیر مخاطی) رخ می‌دهد که در پشت دهان قرار دارد و توسط پوشش دهان پوشیده شده است. این نوع شکاف اغلب در بدو تولد مورد توجه قرار نمی‌گیرد و ممکن است تا زمانی که علائم ایجاد شود، تشخیص داده نشود. علائم و نشانه‌های شکاف کام زیر مخاطی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاخیر در صحبت یا مشکل در صحبت کردن؛
- عفونت‌های گوش؛
- کم شنوایی؛
- دندان‌های کج یا کوچک؛
- دندان‌ها و فک‌هایی که به طور یکنواخت روی هم قرار نمی‌گیرند.
علت لب شکری شدن نوزاد چیست؟
در بیشتر موارد، هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای شکاف لب یا شکاف کام نوزاد وجود ندارد و والدین نمی‌توانند از آن جلوگیری کنند. اکثر دانشمندان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی (ارثی) و محیطی (مربوط به دنیای طبیعی) باعث ایجاد شکاف می‌شود. به نظر می‌رسد در صورتی که خواهر یا برادر، والدین یا سایر خویشاوندان دارای لب شکری باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که یک نوزاد تازه متولد شده شکاف داشته باشد.
علت بالقوه دیگر ممکن است مربوط به داروهایی باشد که مادر در دوران بارداری مصرف کرده است. برخی از داروهایی که ممکن است باعث ایجاد شکاف لب و کام شوند عبارتند از داروهای ضد تشنج، داروهای آکنه حاوی راکوتان و متوترکسات، دارویی که معمولا برای درمان سرطان، آرتریت و پسوریازیس استفاده می‌شود.
همچنین شکاف لب و شکاف کام ممکن است در نتیجه قرار گرفتن در معرض برخی ویروس‌ها یا مواد شیمیایی در طول بارداری رخ دهد.
عوامل خطر لب شکری چیست؟
اگر در دوران بارداری از داروهای خاصی مثل: داروهای ضد تشنج، داروهای آکنه حاوی راکوتان و متوترکسات استفاده می‌کنید، ممکن است شانس بیشتری برای داشتن نوزادی با شکاف لب یا شکاف کام داشته باشید. سایر عواملی که می‌تواند در ایجاد لب شکری نقش داشته باشد عبارتند از:
- کمبود اسید فولیک؛
- چاقی؛
- استعمال دخانیات؛
- قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها یا مواد شیمیایی خاص در دوران بارداری.
لب شکری از پدر به ارث می‌رسد یا مادر؟
برخی از مطالعات نشان می‌دهد که شکاف لب و کام یک جزء ژنتیکی دارند که ممکن است از مادر یا پدر به ارث برسند. اگر شما یا همسرتان با شکاف لب یا کام متولد شده‌اید، شانس شما برای داشتن نوزادی با سندرم شکاف دهانی حدود ۲ تا ۸ درصد است. اگر قبلاً فرزندی با شکاف لب یا کام داشته‌اید، شانس شما برای داشتن فرزند دیگری با این عارضه کمی بیشتر است.
لب شکری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
سونوگرافی قبل از تولد می‌تواند به تشخیص شکاف در لب کمک کند زیرا این شکاف‌ها باعث تغییرات فیزیکی در صورت جنین می‌شود. تشخیص شکاف کام (بدون وجود شکاف لب) از این طریق دشوارتر است. تنها ۷ درصد از این موارد در سونوگرافی قبل از تولد ظاهر می‌شوند.
اگر سونوگرافی شکاف کام و لب را قبل از تولد تشخیص ندهد، معاینه فیزیکی دهان، بینی و کام می‌تواند شکاف لب یا شکاف کام را پس از تولد تشخیص دهد.
در برخی موارد، پزشک شما ممکن است آمنیوسنتز را برای بررسی شرایط ژنتیکی مرتبط توصیه کند. آمنیوسنتز روشی برای خارج کردن مایع آمنیوتیک از کیسه آمنیوتیک است.
تشخیص لب شکری بودن جنین با سونوگرافی
لب شکری بودن جنین با سونوگرافی هفته ۱۳ بارداری قابل تشخیص است. هرچه سن بارداری بالاتر باشد و جنین بیشتر رشد کرده باشد، تشخیص شکاف کام و لب راحت‌تر است. معمولا لب شکری بودن جنین در سونوگرافی هفته ۱۸ تا ۲۰ بارداری مشخص می‌شود. البته اگر این شکاف فقط شکاف کام باشد یا شکاف خیلی کوچکی باشد سخت‌تر قابل تشخیص است.
آیا می‌توان از لب شکری شدن جنین جلوگیری کرد؟
شما نمی‌توانید مانع از لب شکری شدن جنین خود شوید. با این حال، ممکن است بتوانید با استفاده نکردن از سیگار، الکل و برخی داروها در دوران بارداری این خطر را کاهش دهید. یکی از راه‌های اصلی جلوگیری از لب شکری شدن جنین، مصرف اسید فولیک است. برخی دیگر از اقداماتی که تا حدودی از لب شکری شدن جنین جلوگیری می‌کند شامل موارد زیر است:
- انجام مراقبت‌های قبل از بارداری و در طول بارداری؛
- پرهیز از مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی و سیگار؛
- تغذیه مناسب، مصرف مکمل‌های مورد توصیه پزشک؛
- رعایت بهداشت دهان و دندان؛
- مشاوره ژنتیکی در صورتی که در خانواده خود سابقه لب شکری داشتید.
راه‌های درمان لب شکری
درمان لب شکری شامل جراحی و درمان‌های تکمیلی است. جزئیات دقیق درمان جراحی به وسعت شکاف، سن کودک و سایر نیازهای خاص بستگی دارد. هدف از درمان لب شکری، بهبود ظاهر صورت و لب‌ها، بهبود مهارت‌های گفتاری و ارتقای کیفیت زندگی او است. سایر روش‌های درمانی تکمیلی برای لب شکری شامل موارد زیر است:
- جراحی اصلاحی و ترمیمی زیبایی؛
- گفتار درمانی و تمرین‌های ویژه؛
- مشاوره تغذیه؛
- مشاوره روانشناختی و پشتیبانی اجتماعی از طریق گروه‌های حمایتی، روانشناسی و مشاوره.
آیا لب شکری در بزرگسالی قابل درمان است؟
لب شکری در بزرگسالان نیز ممکن است وجود داشته باشد، اگرچه این اتفاق نادر است. لب شکری در بزرگسالان علائم و نشانه‌های متفاوتی دارد و به شکلی نیست که در نوزادان مشاهده می‌شود. این علائم ممکن است به صورت یک شکاف کوچک یا ناهمواری در لب بالا ظاهر شود که در برخی موارد روی چهره تاثیر می‌گذارد.
علاوه بر تاثیر ظاهری، مشکلات تلفظ در برخی صداها، مشکلات گفتاری، تغذیه و مشکلات در روابط اجتماعی و روانشناختی هم ایجاد می‌کند. دو روش برای درمان لب شکری در بزرگسالان وجود دارد: درمان جراحی دندانی و درمان ارتودنسی که هم مشکلات ظاهری را برطرف کرده و هم اختلالات عملکردی.
سوالات متداول
سریع‌ترین راه درمان شکاف کام چیست؟
جراحی ترمیمی، سریع‌ترین راه درمان لب شکری است که با بیهوشی انجام می‌شود. عمل زیبایی لب شکری حدود یک تا دو ساعت طول می‌کشد و نوزاد باید یک تا دو روز در بیمارستان بستری باشد.
بهترین سن عمل لب شکری چه سنی است؟
توصیه می‌شود عمل جراحی شکاف لب در سنین ۳ تا ۴ ماهگی و شکاف کام در سنین ۹ تا ۱۲ ماهگی انجام شود.
برای لب شکری چی خوبه؟
فولیک اسید، ویتامینی است که سلول‌های بدن برای رشد سالم به آن نیاز دارند. مصرف این ویتامین قبل و در ماه‌های اول بارداری می‌تواند از ایجاد عارضه لب شکری و نواقص مادرزادی مغز و نخاع جلوگیری کند. رعایت بهداشت دهان و دندان و گفتار درمانی هم برای لب شکری خوب هستند.
و در پایان…
شکاف کام یا لب می‌تواند نگرانی‌های زیادی را برای شما به عنوان والدین ایجاد کند که بیان آنها در کلمات ممکن است دشوار باشد. ممکن است نگران این باشید که نوزادتان به چه جراحی‌هایی نیاز دارد، چگونه بهبود می‌یابد یا دوران کودکی‌اش چگونه خواهد بود. بدانید که راه‌های درمانی برای لب شکری وجود دارد. در این مقاله درمورد روش تشخیص لب شکری، علائم آن و راه‌های درمان آن توضیح دادیم تا بتوانید اطلاعات مورد نیاز خود را برای احساس راحتی بیشتر در مسیر پیش رو بدست آورید.
نویسنده مقاله : نگین محسنی
برچسب ها :
کودک
