تشخیص در دوران بارداری

بسیاری از نقص‌های مادرزادی قبل از تولد با کمک تست‌های اختصاصی (تشخیص پیش از تولد) شناسایی می‌شوند. تست‌های ژنتیکی پیش از تولد معمولاً به روش‌هایی اشاره می‌کند که بیشتر جنبه‌ی تشخیصی برای بررسی اطلاعات ژنتیکی جنین دارند.

تفاوت تست‌ها غربالگری و تست‌های تشخيصي

آزمايش‌های غربالگری در قدم اولِ ارزیابی سلامت انجام مي‌شوند و احتمال یا درصد خطر ابتلا به اگر تست‌های غربالگری درصد خطر بالایی را برای ابتلای جنین به ناهنجاری‌های ژنتیکی نشان دهند، برای تأیید یا رد تشخیص احتمالی، تست‌های تشخیصی پیشنهاد می‌شود. بيماری‌های ژنتيكی را تخمين مي‌زنند. اين آزمايش‌‌ها هزینه و خطر کمتری به دنبال خواهند داشت.

تست‌های ژنتیکی کمک به پیدا کردن بیماری ژنتیکی در خیلی از موارد می‌کنند. به‌عنوان مثال این تست‌ها می‌توانند بیماری‌هایی را شناسایی کنند که:

در یک خانواده دیده می‌شود ؛

هنوز علائمی بروز نداده است ؛

ممکن است در رویانی باشد که قرار است با روش لقاح آزمایشگاهی در رحم کاشته شود ؛

جنین درون رحم یا نوزاد تازه متولدشده به آن مبتلا است ؛

کودک یا بزرگسال به آن مبتلا است.

آزمایش‌ها و تست‌های مربوط به بیماری‌های ژنتیکی منتقل‌شونده مشخص می‌کنند که آیا شما و همسر آینده‌یتان ناقل ژنی هستید که بعدها باعث بروز بیماری در فرزندتان شود. معمولاً بیماری‌هایی مانند تالاسمی، سرطان، دیابت نوجوانی یا نوع یک، ناهنجاری‌های ذهنی و غیره مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

تست‌های موجود برای نشانه‌های (مارکرهای) ژنتیکی بارز اغلب نیازمند تهیه‌ی نمونه‌ي خون از فرد می‌باشند و ضروری است که شما به مراکزی مراجعه کنید که دقیقاً همین نشانه‌های ژنتیکی را مورد آزمایش قرار می‌دهند. تعداد زیادی از این مراکز هستند که چنین امکاناتی را فراهم می‌کنند (اسامی آزمایشگاه‌های ژنتیک تهران).

انواع تست‌ها‌ی آزمایشگاهی و روش‌های تشخیصی که به دلایل مختلفی استفاده می‌شوند عبارتند از:

تست‌های ژنتیکی تشخیصی (Diagnostic genetic testing)

این تست‌ها برای شناسایی و تأیید تشخیص بیماری ژنتیکی به کار می‌روند. این نوع تست‌ها را می‌توان قبل از تولد یا هر زمان در طول زندگی فرد انجام داد. نتایج تست‌ها کمک به تعیین دوره‌ی بیماری و گزینه‌های درمانی می‌کند. مطالعات کروموزومی، مطالعات مستقیم DNA و تست‌های ژنتیکی بیوشیمیایی از جمله روش‌هایی هستند که در این تست‌های تشخیصی استفاده می‌شوند.

تست‌های ژنتیکی پیش‌بینی‌کننده (Predictive genetic testing)

این نوع تست‌ها نشان می‌دهند که با چه احتمالی فردی بدون سابقه‌ی خانوادگیِ یک بیماری خاص (یا با سابقه‌ی خانوادگی)، بیماری را نشان می‌دهد. این تست‌ها برای بیماری‌هایی مانند برخی انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی عروقی و برخی ناهنجاری‌های تک ژنی موجود هستند.

تست‌های ژنتیکی پیش از بروز علائم (Presymptomatic genetic testing)

این تست‌ها برای فهمیدن این نکته به کار می‌روند که آیا فردی که سابقه‌ي خانوادگی یک بیماری را دارد ولی تاکنون هیچ علائمی بروز نداده است، دارای جهش‌های ژنی آن بیماری می‌باشد یا خیر. این تست‌ها وجود بیماری را قبل از بروز علائم نشان می‌دهند.

تست‌های ناقلین (Carrier testing)

ناقل کسی است که یک نسخه‌ی معیوب و یک نسخه‌ي سالم یک ژن را دارا می‌باشد. این فرد ممکن است بیماری ژنتیکی را نشان ندهد ولی می‌تواند ژن معیوب را به فرزندش منتقل کند. تست ناقلین برای این انجام می‌شود که مشخص شود فرد دارای یک نسخه از ژن جهش‌یافته می‌باشد یا خیر. بیماری ممکن است اتوزوم نهفته باشد ؛ به این معنی که تنها زمانی بروز می‌کند که فرد دو نسخه از ژن معیوب را داشته باشد. زوج‌هایی که هر دو یک ژن اتوزوم نهفته‌ی مشابه را دارند، در هر بارداری 25 درصد احتمال دارد که فرزندشان بیمار شود. یک بیماری نهفته ممکن است وابسته به ایکس باشد ؛ یعنی جهش در کروموزوم ایکس رخ داده است. مردان به دلیل داشتن یک کروموزوم ایکس در صورتی که ژن جهش‌یافته را داشته باشند به بیماری مبتلا می‌شوند ولی زنان به علت داشتن دو کروموزوم ایکس معمولاً ناقل ژن جهش‌یافته می‌باشند. تست تشخیص فرد ناقل برای بیماری‌های وابسته به ایکس معمولاً در زنان انجام می‌شود.

تشخیص پیش از تولد (Prenatal diagnosis)

این تست‌ها و روش‌های نمونه‌برداری برای تشخیص ناهنجاری ژنتیکی در جنین داخل رحم به کار می‌روند و عبارتند از:

آزمایش خون مادر

سونوگرافی

آمنیوسنتز

نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (CVS)

نمونه‌برداری از خون بند ناف یا کوردوسنتز

غربالگری غیرتهاجمی پیش از تولد

مطالعات پیش از لانه‌گزینی (Preimplantation studies)

این نوع تست‌ها بعد از لقاح آزمایشگاهی انجام می‌شوند و به دنبال ناهنجاری ژنتیکی در جنین، قبل از انتقال آن به رحم مادر می‌گردد. تکنیک‌های رایج مورد استفاده در این مطالعات، تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی (PGD) و غربالگری ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGS) می‌باشد.

روش‌های تشخیص ژنتیکی در دوران بارداری تلفیقی از روش‌های سیتوژنتیک و ژنتیک مولکولی می‌باشد. در دوران بارداری قبل از تولد نوزاد، با استفاده از نظرهای مشاورهای ژنتیک و تست‌های تشخیصی می‌توان برخی از تغییرات ژنتیکی در جنین را تشخیص داد. انجام این نوع تست‌ها در دوران بارداری موجب تشخیص زودهنگام و به‌موقع می‌شود. از این رو در صورتی که غربالگری‌های دوران بارداری احتمال بروز DNA آزاد جنین در خون مادر، اقدام به تهیه‌ی نمونه‌ی سلولی از جنین کرد و با استفاده از تکنیک‌های ژنتیکی اختصاصی به‌طور دقیق حضور ناهنجاری در جنین را تأیید کرد.ناهنجاری‌های ژنتیکی را اعلام کند، با توجه به شرایط مادر باردار می‌توان با استفاده از روش‌های نمونه‌برداری آمنیوسنتز، پرزهای کوریونی یا

اکثر مراکز بهداشتی ابتدا به کمک نمونه‌ی خون مادر که یک روش غیرتهاجمی است و میزان خطر آن برای جنین کم‌تر است، DNA جنین را بررسی می‌کنند و در صورت نیاز به آزمایشات تکمیلی، نمونه‌برداری کوریونی و آمنیوسنتز انجام می‌شود.

ناهنجاری‌های کروموزومی‌مانند سندرم داون قبل از تولد با بررسی سلول‌های مایع آمنیوتیک یا جفت تشخیص داده می‌شوند. سونوگرافی جنینی طی بارداری اطلاعاتی درباره‌ی برخی نقایص مادرزادی ارائه می‌دهد ولی 100 درصد دقت ندارد ؛ زیرا بعضی از نوزادانی که با نقص‌های هنگام تولد متولد می‌شوند در سونوگرافی مانند نوزادان سالم دیده می‌شوند. آنالیز کروموزومی روی نمونه‌ی خون یا سلول‌های مایع آمنیوتیک یا جفت بسیار دقیق است. این نوع تست‌ها بیشتر برای زوج‌هایی که سابقه‌ی سقط دارند توصیه می‌شود تا تغییرات کروموزومی نامحسوسی که گاهی دلیل سقط‌های مکرر هستند بررسی شوند.

انواع زیادی از تست‌ها وجود دارند که برای تعیین اینکه آیا جنین مبتلا به نقص ژنتیکی مادرزادی می‌باشد یا خیر انجام می‌شوند. در زیر با برخی از این تست‌ها به طور مختصر آشنا می شویم:

تکنیک‌های تشخیص پاتولوژی (آسیب‌شناسی)

روش‌های متنوعی برای بررسی بافت جفت و بافت‌های جنینی به کار می‌رود. یکی از مهم‌ترین روش‌ها معاینه‌ی ساده‌ی جنین می‌باشد. الگوهای ناهنجاری‌های واضح، حاکی از مشکلات کروموزومی یا یک سندرم خاص می‌باشد. البته باید در نظر داشت گاهی این مشکلات نامحسوس خواهند بود. معاینه‌ی جفت نیز مهم است زیرا گاهی سقط به علت مشکلات جفت می‌باشد.

بررسی میکروسکوپی:

در این روش با بررسی میکروسکوپی جفت می‌توان سن بارداری، به بلوغ رسیدن ریه و کلیه را بررسی نمود. همچنین با استفاده از این روش می‌توان عفونت، نئوپلازی (تشکیل یا حضور رشد غیرطبیعی بافت) و دیسپلازی (اندام‌زایی غیرطبیعی)ها را بررسی نمود. یافته‌های میکروسکوپی کاربرد کم‌تری نسبت به معاینه‌ی کلی دارد.

رادیوگرافی:

با استفاده از این روش می‌توان ساختار اسکلتی جنین را کاملاً بررسی نمود. این روش زمانی که برخی از روش‌های بررسی محدود می‌باشند بسیار مفید است.  با این روش می‌توان ناهنجاری‌های زیر را تشخیص داد:

ناهنجاری‌های اسکلتی مانند کوتولگی

نقایص لوله‌های عصبی مانند آننسفالی و اسپینابیفیدا

ناهنجاری و نقص در استخوان‌سازی مانند کاهش بافت استخوان یا شکننده بودن استخوان

تغییرات بافت‌های نرم مانند تجمع مایع و اِدم در اندام‌های جنین

تراتوم و اختلالات نئوپلازی

تأخیر در رشد

کشت‌های میکروبی:

با استفاده از این روش می‌توان علت ناهنجاری‌های مادرزادی با علل عفونی را تشخیص داد. برخی از مهم‌ترین عفونت‌های تشخیصی عبارتند از:

توکسوپلاسموز

عفونت‌های استرپتوکوک گروه B، لیستریا، سیفلیس و غیره

سرخجه

سیتومگالوویروس

ویروس هرپس‌سیمپلکس

روش‌های نمونه‌برداری به منظور تشخیص قطعی ناهنجاری‌های مادرزادی:

نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی (Chorionic villus sampling; CVS):

در این نوع نمونه‌برداری دوران بارداری، از طریق واژن و دهانه‌ی رحم یک کاتتر وارد رحم می‌شود و با کمک سونوگرافی به سمت جفت در حال تکوین هدایت می‌شود و از بافت جفت در هفته‌ی 10 تا 12 بارداری نمونه‌برداری می‌شود. این بافت دارای محتوای ژنتیکی یکسانی با جنین می‌باشد و بیشتر برای بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی از طریق تکنیک کاریوتایپ می‌توان از آن استفاده کرد. سلول‌های این بافت را می‌توان کشت داد و برای آنالیزهای بعدی از آن‌ها استفاده کرد. در مقایسه با آمنیوسنتز، نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی، تشخیصی درباره نقص‌های لوله‌ی عصبی مانند اسپینابیفیدا ارائه نمی‌دهد. به همین دلیل زنانی که نمونه‌برداری از پرزهای جنینی را انجام می‌دهند نیاز به یک آزمایش خون دیگر بین هفته‌ی 16 تا 18 بارداری دارند تا غربالگری نقایص لوله‌ی عصبی انجام شود. روش‌های تشخیصی که اغلب روی نمونه‌ی تهیه‌شده انجام می‌شود به‌طور خلاصه عبارتند از:

آنالیز کروموزومی (تهیه‌ی کاریوتایپ)

آنالیز مولکولی

آنالیز بیوشیمایی

آمنیوسنتز (Amniocentesis):

پزشک با وارد کردن یک سوزن توخالی به شکم مادر، نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک اطراف جنین در حال رشد را برمی‌دارد. این مایع دارای سلول‌های جنین (بیشتر سلول‌های پوست) می‌باشد که می‌توان آن‌ها را کشت داد و برای آنالیزهای کروموزومی، آنالیزهای بیوشیمیایی و آنالیزهای مولکولی استفاده کرد. زمانی که احتمال کالج زنان و زایمان آمریکا انجام آمنیوسنتز را بین هفته‌های 15 تا 20 بارداری برای زنانی که در معرض خطر ناهنجاری‌های کروموزومی هستند توصیه می‌کند. اغلب زنانی که هنگام زایمان بالای 35 سال سن دارند یا کسانی که آزمایش غربالگری سرم مادری غیرطبیعی داشته‌اند در معرض خطر ناهنجاری کروموزومی یا نقایص لوله‌ی عصبی هستند. در مواردی نیز ممکن است آمنیوسنتز در هفته‌ی 14‌ام بارداری انجام شود. برای غربالگری‌هایی که نیاز به مایع آمنیون می‌باشد با آمنیوسنتز نمونه‌ی مایع را تهیه می‌کنند. روش‌های تشخیصی که اغلب روی نمونه‌ی تهیه‌شده انجام می‌شود به‌طور خلاصه عبارتند از:زایمان زودرس وجود دارد، مایع آمنیون را می‌توان با استفاده از پلاریزاسیون فلورسنت برای نسبت لسیتین به اسفنگومیلین یا برای فسفاتیدیل‌گلیسرول بررسی کرد و از میزان بلوغ ریه‌ی جنین مطلع شد.

آنالیز کروموزومی (تهیه‌ی کاریوتایپ)

آنالیز مولکولی

آنالیز بیوشیمایی

تشخیص نقص لوله‌ی عصبی

نمونه‌برداری از خون بند ناف یا کوردوسنتز (Percutaneous umbilical blood sampling; PUBS; Cordocentesis):

این روش نمونه‌برداری نیز برای تشخیص پیش از تولد به کار می‌رود و نمونه‌ی خون جنین از طریق بند ناف تهیه می‌شود. این روش معمولاً بعد از هفته‌ی 18 بارداری استفاده می‌شود و برخی ناهنجاری‌های ژنتیکی خاص، بیماری‌های خونی و عفونت را از طریق آن می‌توان تشخیص داد. از این طریق حتی می‌توان خون یا دارو به جنین منتقل کرد. استفاده از این روش نمونه‌برداری امروزه کم‌تر شده است و روش‌های آمنیوسنتز و CVS که خطر کم‌تری برای نوزاد نسبت به این روش دارند ارجحیت دارند. روش‌های تشخیصی که اغلب روی نمونه‌ی تهیه‌شده انجام می‌شود به‌طور خلاصه عبارتند از:

آنالیز کروموزومی (تهیه‌ی کاریوتایپ)

آنالیز مولکولی

آنالیز بیوشیمایی

آنالیز خون (هماتولوژی)

آزمایش غیرتهاجمی پیش از تولد (Noninvasive Prenatal Testing (NIPT); Non-Invasive Fetal TrisomY test (NIFTY)):

دو روش نمونه‌برداری از پرزهای کوریونی جنینی  و آمنیوسنتز  همواره با درصدی از خطر DNA آزاد جنین در خون مادر (Cell free DNA) خطر سقط جنین را به صفر کاهش داد و همچنین بتوان با بهره‌گیری از نسل جدید توالی‌یابی تشخیص‌های ژنتیکی با دقت بسیار بالاتر انجام داد. حدوداً از هفته‌ی هشت حاملگی به بعد DNA جنيني در خون مادر قابل تشخيص مي‌باشد و از آن برای غربالگری قبل از تولد می‌توان استفاده کرد. تشخیص جنسيت جنين، Rh و چندین بيماری ژنتیکی مانند سندرم داون، سندرم ادوارد و سندرم پتو از جمله فواید این روش است که با خطر سقط همراه نیست. سقط جنین همراه هستند. از این رو روش های تشخیصی به سمتی رفته است که با بررسی

علاوه بر DNA جنينی، سلول‌هاي جنيني نيز در خون مادر یافت شده‌اند و مطالعات پیرامون روش‌های جداسازی این سلول‌های جنینی ادامه دارد. معمولا ًتعداد کمی سلول جنینی از طریق جفت وارد جریان خون مادر می‌شود. این سلول‌های جنینی بعداً مرتب شده و توسط تکنیک‌هایی که به دنبال توالی‌های خاص DNA می‌گردند آنالیز می‌شوند. FISH یکی از تکنیک‌هایی است که برای شناسایی کروموزوم خاصی درون سلول‌های جنینی مشتق‌شده از خون مادر و تشخیص آنیوپلوئیدی به کار می‌رود.

تکنیک‌های ژنتیکی که برای تأیید بیماری یا تعیین ناقل بودن استفاده می‌شوند عبارتند از:

مطالعات کروموزومی

هر سلول 46 کروموزوم دارد که به صورت 23 جفت کروموزومی قرار گرفته‌اند. هنگامی که کروموزومی، غیرطبیعی است می‌تواند سبب ایجاد مشکلاتی در بدن شود. با انجام برخی تست‌های مربوطه می‌توان کروموزوم‌ها را بررسی کرد و مشکل فرد را تشخیص داد. بررسی‌های کروموزومی معمولاً روی نمونه‌ی کوچک بافت مانند نمونه‌ي خون، نمونه‌ي پوست یا نمونه‌ي سایر بافت‌ها انجام می‌شود. کروموزوم‌ها توسط متخصص‌هایی که در زمینه‌های ژنتیک و فناوری سیتوژنتیک تعلیم دیده‌اند بررسی می‌شود. علم مطالعه‌ي کروموزوم‌ها را سیتوژنتیک می‌نامند. تعدادی از تکنیک‌های مربوط به بررسی کروموزوم‌ها عبارتند از:

تهیه‌ی کاریوتایپ (Karyotyping):

تعیین کاریوتایپ، تستی برای بررسی کروموزوم‌ها در نمونه‌ي سلول‌های فرد است که می‌تواند به تشخیص مشکلات کروموزومی به عنوان دلیل برخی بیماری‌ها یا ناهنجاری‌ها کمک کند. این تست قادر است که تعداد کروموزوم‌های فرد را بشمارد و تغییرات ساختاری در کروموزوم‌ها را شناسایی کند. نمونه‌ي مورد نظر در آزمایشگاه در ظروف مخصوصی رشد پیدا می‌کند. سپس سلول‌ها از نمونه‌ي در حال رشد جدا شده و رنگ‌آمیزی می‌شوند. متخصص آزمایشگاه با استفاده از میکروسکوپ، کروموزوم‌ها را از لحاظ اندازه، شکل و تعداد مورد بررسی قرار می‌دهد. از نمونه‌ی رنگ‌آمیزی شده، تصویر‌برداری صورت می‌گیرد و ترتیب قرارگیری کروموزوم‌ها معلوم می‌شود. ناهنجاری‌های خاص از طریق نحوه‌ی قرارگیری یا تعداد کروموزوم‌ها  قابل تشخیص است. نتیجه‌ی طبیعی یک کاریوتایپ که در آن هیچ‌گونه تغییر ساختاری و عددی کروموزومی دیده نمی‌شود، به صورت زیر است:

زنان: 44 کروموزوم اتوزوم و دو کروموزوم جنسی (XX)، به عبارت دیگر  46, XX

مردان: 44 کروموزوم اتوزوم و دو کروموزوم جنسی (XY)، به عبارت دیگر 46, XY

دلایل مهمی که باعث انجام کاریوتایپ در این دوران می‌شود عبارتند از:

سن مادر: با افزایش سن مادر خطر ناهنجاری‌های کروموزومی افزایش پیدا می‌کند، به‌طور مثال سندرم داون

نتیجه‌ی غیرطبیعی غربالگری

وجود یک جهش جابجایی، الحاق، حذف و وارونگی در یک والد

وجود ناهنجاری کروموزومی در سایر فرزندان زوجین

مطالعات نوار‌بندی گسترده‌ی کروموزومی  (Extended banding chromosome studies)

این نوع بررسی‌ها به مطالعات کروموزومی با وضوح بالا نیز معروف هستند و کروموزوم‌ها با جزئیات بیشتری نمایان می‌شوند و به نحوی آماده می‌شوند تا نوارهای بیشتری روی آن‌ها مشاهده شود و فرد متخصص بتواند قسمت‌های کوچک‌تر را نیز مشاهده کند و مشکل راحت‌تر شناسایی شود.

دورگه‌سازی فلورسنت درجا (Fluorescence in situ hybridization; FISH)

در این روش با استفاده از طیف وسیعی از پروب (کاوش‌گر) هایی که در دسترس می‌باشند، می‌توان بسیار از آنیوپلوئیدی‌ها از جمله تریزومی‌ها و مونوزومی‌ها را تشخیص داد. نتایج حاصل از انجام تست FISH در کمتر از 48 ساعت آماده می‌گردد. استفاده از بافت‌ها و سلول‌های تازه برای انجام این روش بهترین گزینه می‌باشد ؛ اما با این حال سلول‌های نگه‌داری‌شده در پارافین نیز مفید می‌باشد. البته استفاده از این سلول‌های پارافینی دارای معایب زیر می‌باشد:

۱. زمان مورد نیاز برای بررسی طولانی‌تر می‌شود ؛

۲. خطر ایجاد خطا در آزمایش افزایش می‌یابد.

در این روش، سلول‌های نمونه‌ی تهیه‌شده با رنگ فلورسنتی که تنها به قسمت‌های خاص کروموزوم‌ها متصل می‌شود رنگ آمیزی می‌شوند و زیر میکروسکوپ‌هایی با نور مخصوص بررسی می‌شوند. این تست برخی تغییرات کروموزومی که با روش‌های استاندارد سیتوژنتیک دیده نمی‌شوند را تشخیص می‌دهد. به‌عنوان مثال، سلول‌های نوزاد مبتلا به سندرم داون دارای سه ناحیه‌ی رنگ‌شده‌ی روشن هستند. تکنیک FISH در کنار روش‌های استاندارد بررسی کروموزومی نیز استفاده می‌شود و کمک به پیدا کردن ناهنجاری‌های کروموزومی می‌کند که در بررسی نواربندی گسترده‌ی کروموزومی دیده نمی‌شوند.

به صورت تخصصی می‌توان ناحیه‌ی خاصی از یک کروموزوم که دچار اختلال خاصی از جمله حذف‌شدگی، جابجایی یا مضاعف‌شدگی شده است را نیز بررسی نمود.

تجزیه و تحلیل‌های میکرواَرِی کروموزومی (Chromosomal microarray analysis; CMA)

این روش مشکلات کروموزومی را با دقت بیشتری نسبت به تهیه‌ی کاریوتایپ یا FISH پیدا می‌کند. رنگ فلورسنت به نمونه‌ی DNA اضافه می‌شود. DNA سپس با مجموعه‌ی DNA طبیعی مرجع مخلوط می‌شوند و این دو مجموعه مستقیم با اسکنر مخصوصی مقایسه می‌شوند تا تفاوت‌های بین مجموعه‌ی DNA طبیعی و نمونه‌ی فرد مشخص شود.

مهم ترین ناهنجاری‌های کروموزومی که در دوران بارداری بررسی می‌شوند:

تریزومی 21 (سندرم داون)

تریزومی 16 (سندرم پتو)

مونوزومی ایکس (سندرم ترنر)

سندرم کلاین فلتر

تست‌های مولکولی

ممکن است به زوج‌ها توصیه شود در صورتی که یک نفر یا هر دو نفر آن‌ها سابقه‌ي خانوادگی یکی از بیماری‌های وراثتی را دارند، تست‌های DNA اختصاصی مختص آن بیماری را نیز انجام دهند. آنالیز جهش‌ها یا بررسی وضعیت ناقل بودن زوجین به متخصصین کمک می‌کند تا شرایط زوج‌ها را قبل از ازدواج ارزیابی کنند. تعدادی از تکنیک‌های مربوط به بررسی ژن‌ها عبارتند از:

مطالعه‌ی DNA برای ناهنجاری‌های ژنی:

DNA با تهیه‌ی نمونه‌ی خون، بزاق یا سوآب داخل دهان جمع‌آوری می‌شود و به دو روش ارزیابی می‌شود:

مطالعه‌ي مستقیم: به طور مستقیم ژن مورد نظر بررسی می‌شود تا هرگونه جهشی مانند تکرار قسمتی از DNA (مضاعف‌شدگی؛ duplication)، حذف قسمتی از DNA (deletion) یا تغییر در کدهای DNA (جهش نقطه‌ای؛point mutation ) شناسایی شود. خطاهای مختلف، ناهنجاری‌های متفاوتی ایجاد می‌کنند. قدم اول شناسایی نوع جهش در خانواده است که با بررسی DNA اعضای خانواده که مبتلا به ناهنجاری مورد نظر هستند مشخص می‌شود. DNA سپس با سایر اعضای خانواده مقایسه می‌شود تا مشخص شود چه کسانی مبتلا یا ناقل بیماری هستند.

مطالعه‌ی غیرمستقیم: در برخی موارد جهش مسبب بیماری شناخته نشده است. در این موارد بررسی‌های غیرمستقیم به دنبال نشانه‌های خاصی می‌گردند. نشانه یا مارکر بخشی از DNA است که همیشه نزدیک ناحیه‌ای از DNA است که مشکوک به ایجاد بیماری می‌باشد. این بررسی‌ها دنبال این نواحی هستند که با ناهنجاری مورد نظر به ارث می‌رسند. هنگامی که مارکرها نزدیک ژن هستند و با آن به ارث می‌رسند اصطلاحاً به آن‌ها پیوسته می‌گویند. اگر شخصی مجموعه‌ای از مارکرهای پیوسته را دارد، آن فرد ژنی که علت ایجاد بیماری هست را نیز دارد. به مطالعات غیرمستقیم، آنالیزهای پیوستگی (Linkage analysis) نیز گفته می‌شود. در این بررسی‌ها اولین قدم پیدا کردن نوع جهش در خانواده است که با بررسی DNA اعضای خانواده که مبتلا به ناهنجاری مورد نظر هستند مشخص می‌شود. DNA سپس با سایر اعضای خانواده مقایسه می‌شود تا مشخص شود چه کسانی مبتلا یا ناقل بیماری هستند. آنالیزهای پیوستگی پیچیده هستند و از چند هفته تا چند ماه زمان برای تکمیل شدن نیاز دارند. دقت تست بستگی به میزان نزدیکی مارکرها به ژن عامل بیماری دارد. در برخی موارد مارکر معتبری در اختیار نیست. بنابراین تست برای اعضای سالم خانواده مفید نخواهد بود. در خیلی از موارد چندین عضو خانواده باید آزمایش شوند تا مجموعه‌ای از مارکرهای دقیق انتخاب شوند و خطر ابتلای سایر اعضای خانواده نیز سنجیده شود.

در این روش‌ها معمولاً با استفاده از یکسری پروب‌های (کاوش‌گرهای) اختصاصی می‌توان نواحی خاصی از DNA یک ژن که دارای جهش می‌باشد را شناسایی و سپس توالی‌یابی نمود. از تکنیک‌های مورد استفاده می‌توان آنالیزهای RFLP (restriction fragment length polymorphism) و تکنیک‌هایی مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای توالی های شناخته شده DNA را نام برد. آنالیزهای RFLP برای تشخیص جهش‌هایی مناسب هستند که ژ‌ن‌های نزدیک قطعات DNAای که توسط عملکرد اندونوکلئازها تولید شده‌اند را در برمی‌گیرند.

در روش‌های فوق باید به این نکته توجه نمود که برخی از بیماری‌ها به علت جهش در لوکوس‌های مختلف و یا ژ‌ن‌های مختلف ایجاد می‌شود و یا اینکه دارای نفوذپذیری‌های متفاوتی می‌باشند.

به‌طور کلی امروزه در آزمایشگاه‌های مدرن و مجهز برای تشخیص مولکولی ناهنجاری‌هایی که ژنی برای آن­ها شناسایی نشده و یا چندین ژن را در برمی‌گیرند و یا ژن­هایی که اندازه‌های بزرگی دارند، می‌توان از پنل‌های توالی‌یابی نسل جدید (NGS) استفاده نمود که تمام این موارد تشخیصی را هم‌زمان انجام می‌دهد و زمان بررسی ژن را کاهش می‌دهد. استفاده از توالی‌یابی نسل جدید باعث می‌شود تا کل ژنوم به سرعت توالی‌یابی و امکان توالی‌یابی دقیق‌تر نواحی هدف فراهم شود. امروزه تشخیص در تمام نقاط دنیا به سمت استفاده از این تکنیک سوق یافته است.