فارسی
العربیهمجله مام - به روزترین مقالات در حوزه باروری و درمان ناباروری
مشاهده فهرست مطالب ناباروری
آنالیز هورمونی و بررسی روند تخمک‌گذاری
لازمه‌ی باروری زنان آزاد شدن تخمک‌‌‌های سالم از تخمدان‌ها می‌باشد. دستگاه تولیدمثلی زن باید اجازه‌ی عبور تخمک، وارد شدن آن به لوله‌‌‌ی فالوپ و اجازه‌ی الحاق آن را با اسپرم بدهد تا لقاح رخ دهد. تخمک لقاح‌یافته باید به رحم برود و درون لایه‌ی داخلی رحم لانه گزیند. تستهای مختص ناباروری زنان نقص در هرکدام از این فرآیندها را مشخص میکنند. معمولاً اولین قدم در تشخیص مشکلات باروری، معاینه‌ی فیزیکی و بررسی سوابق کامل پزشکی فرد است. در قدم بعدی پزشک بررسی می‌کند که آیا تخمک‌گذاری رخ می‌دهد یا خیر.
سطوح هورمون‌‌های مربوط به تخمک‌گذاری، هورمون‌‌های تیروئید و هیپوفیز که فرآیند تولیدمثل را کنترل میکنند توسط باقی تستهای هورمونی موجود سنجیده می‌شوند. سنجش سطوح هورمون‌‌های محرک تیروئید (TSH) و پرولاکتین برای شناسایی ناهنجاریهای تیروئیدی و هایپرپرولاکتینمی که منجر به مشکلاتی در باروری، اختلالات قاعدگی و سقط‌‌های مکرر می‌شود مفید است. تست خون در زنانی که مو‌‌های مردانه (Hirsutism) دارند؛ مانند پرمویی در صورت، شکم و وسط قفسه‌ی سینه، برای سنجش دی‌هیدرواِپی‌اندروسترون‌سولفات (DHEAS)، 17ـ‌آلفا‌هیدروکسی‌پروژسترون و تستوسترون کل باید در نظر گرفته شود. سطح پروژسترون خون که در نیمه‌ی دوم چرخه‌یقاعدگی اندازه‌گیری می‌شود کمک به تعیین وقوع تخمک‌گذاری می‌کند.
تستهای مربوط به تخمک‌گذاری:
- تست دمای پایه‌ی بدن (BBT) یا سطح پروژسترون پلاسما
این تست کم‌ترین دمای بدن را در حالت استراحت و بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب ، اندازه می‌‌گیرد و بررسی می‌کند که آیا زن در حال آزاد کردن تخمک است یا خیر. دمای بدن زن در روز‌‌های تخمک‌گذاری به علت سطح بالای پروژسترون کمی افزایش می‌یابد. دمای پایه‌ی بدن هر روز به مدت چند ماه باید ثبت شود. اندازه‌گیری دما یا از دهان یا از طریق واژن (توسط یک ترمومتر مخصوص با حساسیت بیش از حد) صورت می‌پذیرد. یک جدول BBT طبیعی شامل افزایش جزئی (حدود 0.5 درجه‌ی سانتی‌گراد) دمای بدن بین روز‌‌های دهم و بیست و یکم چرخه‌ی تخمک‌گذاری است. BBTای که دمای نسبتاً ثابتی را نشان دهد، بیانگر عدم تخمک‌گذاری است.
- کیت پیش‌بینی تخمک‌گذاری (OPK)
کیت‌‌‌های پیش‌بینی‌کننده‌ی تخمک‌گذاری حضور LH در ادرار را تشخیص می‌دهند و می‌توانند افزایش این هورمون را که یک تا دو روز قبل از تخمک‌گذاری رخ می‌دهد نشان دهند. برخلاف سطح پروژسترون خون، تست LH ادرار، تخمک‌گذاری را قبل از وقوع تشخیص می‌دهد و کمک به تعیین زمان‌‌‌های مناسب باروری می‌کند ؛ این زمان‌ها عبارتند از روز افزایش سطح LH و دو روز بعد از آن. دستورالعمل استفاده از کیت‌‌‌های مختلف اندکی با هم تفاوت دارد. فرد باید سعی کند تست را هر روز در زمان مشخصی انجام دهد و چند ساعت قبل از تست، نوشیدن مایعات را به حداقل برساند. ظرف مدت 10 دقیقه نتیجه باید خوانده شود تا بهترین نتیجه به دست آید. باید دقت کرد که نتیجه‌ی مثبت لزوماً به معنای تخمک‌گذاری نیست چرا که سطح LH بدون تخمک‌گذاری هم می‌تواند افزایش یابد. پاراستامول (استامینوفن) و باقی دارو‌‌های رایج تأثیری روی تست نمی‌‌گذارند ولی دارو‌‌های حاوی گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) یا LH در نتیجه‌ی تست اثر می‌‌گذارند. در بعضی موارد تخمک‌گذاری با محصولاتی که مختص اندازه‌گیری میزان سدیم‌کلرید بزاق یا ترشحات واژن هستند نیز مشخص می‌شود.
امروزه با وجود این نوع کیت‌ها، جدول‌‌‌های BBT خیلی کمتر استفاده می‌شوند. البته کیت‌ها کمی گران هستند و باید برای زنانی که چرخه‌ی قاعدگی با طول ثابت 25 تا 35 روز دارند، استفاده شود.
- تست خون
تست خون سطح استروژن و LH را می‌سنجد. بررسی سطح هورمون آندروژن نیز از دیگر تستهای هورمونی است. آندروژن‌ها اگرچه هورمون‌‌‌هایی مردانه می‌باشند اما در زنانی که این هورمون‌ها وجود دارند سریع تبدیل به استروژن می‌شوند. استروژن به ضخیم شدن اندومتریوم، تنظیم چرخه‌ی قاعدگی و کنترل میل جنسی کمک می‌کند. افزایش سطح اندروژن موجب عدم تخمک‌گذاری و یا یک شاخص برای سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌باشد.
تستهای مربوط به ذخیره تخمدان:
این تست‌ها کمک به تعیین کیفیت و کمیت تخمک‌‌‌های موجود برای تخمک‌گذاری میکنند. رایج‌ترین تست‌‌‌هایی که ذخیره‌ی تخمدان را ارزیابی میکنند عبارتند از:
- تست خون برای بررسی میزان هورمون محرک فولیکول
معمولاً در روز سوم چرخه‌ی قاعدگی آزمایش خون انجام می‌شود تا سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) اندازه‌گیری شود. این هورمون در غده‌ی هیپوفیز ساخته می‌شود. افزایش در FSH نشان‌دهنده‌ی کاهش احتمال تشکیل جنین و تخمک‌‌‌هایی با کیفیت خوب است. سطح FSH کمتر از محدوده‌ی 10 IU/L طبیعی در نظر گرفته می‌شود و سطح FSH بیشتر از 15 IU/L با میزان کم باروری ارتباط دارد.
- تست استرادیول
تست استرادیول میزان استروژن خون را در روز سوم چرخه‌ی قاعدگی اندازه می‌‌گیرد. هورمون استرادیول درتخمدان ساخته می‌شود. سطوح کمتر از 85 picograms/mL طبیعی در نظر گرفته می‌شود. سطح بالای استرادیول نشان‌دهنده‌ی کیفیت ضعیف تخمک‌ها و اشکال در تخمک‌گذاری است.
تست چالش کلومیفن‌سیترات
در تست چالش کلومیفن‌سیترات (CCCT)، سطح FSH در روز سوم چرخه‌ی قاعدگی (قبل از مصرف دارو) اندازه‌گیری می‌شود . سپس از روز پنجم تا نهم، 100mg کلومیفن‌سیترات به زن داده می‌شود و سطح FSH مجدداً در روز دهم چرخه‌ی قاعدگی بررسی می‌شود. هنگامی‌‌که سطح FSH روز سوم بیشتر از 11mIU/ml باشد یا در تست چالش کلومیفن‌سیترات سطح FSH روز دهم بیشتر از 14mIU/ml باشد، احتمال بارداری به صورت طبیعی یا به کمک روش‌‌‌های آزمایشگاهی کاهش می‌یابد. روش CCCT به نسبت تستهای جداگانه‌ی FSH و استرادیول در تشخیص کاهش ذخیره‌ی تخمدان حساس‌تر عمل می‌کند .
- تست هورمون آنتی‌مولرین
هورمون آنتی‌مولرین (AMH) از سلول‌‌‌های گرانولوزای فولیکولهای کوچک (4 تا 6 میلی‌متر) ترشح می‌شود و در هر زمانی از چرخه‌ی قاعدگی قابل اندازه‌گیری است. سطح AMH با افزایش سن کاهش می‌یابد زیرا تعداد فولیکول‌ها کم می‌شود. سطوح بالاتر از 0.9 nanograms/mL طبیعی در نظر گرفته می‌شود. امروزه اندازه‌گیری AMH نیز برای تخمین ذخایر تخمدانی به کار می‌رود.
- سطح اینهیبین‌ـ‌بی
اینهیبین‌ـ‌بی (Inhibin-B) از فولیکولهای در حال رشد تولید می‌شود. میزان اندازه‌گیری‌شده‌ی این ماده در سرم خون زنان در ابتدای چرخه‌ی قاعدگی ، ارتباط مستقیم با تعداد و سلامت فولیکولهای کوچک در حال رشد دارد. مقدار این ماده در زنانی با ذخیره‌ی تخمدانی کم، پایین است.
حدود 20 درصد زنانی که به دنبال درمان‌‌‌های ناباروری هستند، تستهای ذخیره‌ی تخمدان غیرطبیعی دارند. این تست‌ها برای زنان زیر اهمیت بیشتری دارد:
- بیش از 35 سال داشته باشند.
- دارای سابقه‌ی خانوادگی یائسگی زودهنگام
- دارای یک تخمدان
- دارای سابقه‌ی جراحی تخمدان، شیمی‌‌درمانی یا پرتودرمانی لگن
- نابارور بودن بدون علت مشخصی
- پاسخ ضعیف به تحریک گنادوتروپینی تخمدان
تستهای ژنتیکی
تستهای ژنتیکی مشخص میکنند که آیا یک نقص ژنتیکی علت ناباروری است یا خیر. تستهای ژنتیکی رایج عبارتند از:
تهیه‌ی کاریوتایپ و آنالیز کروموزوم‌ها
با تهیه‌ی کاریوتایپ، تعداد و مجموعه‌ی کروموزومی را بررسی میکنند. این تکنیک توانایی تشخیص کمبود یا ازدیاد کروموزوم‌ها و دیگر ناهنجاریهای کروموزومی را دارد.
نویسنده مقاله : هنگامه کاظم‌درویش
منابع:
برچسب ها :
