آیا انجام ای وی اف (IVF) با وجود واریکوسل در مردان امکان پذیر است؟

ناباروری به معنی عدم وقوع بارداری به مدت 12 ماه در زوجین زیر 35 سال و ناباروری به مدت 6 ماه در افراد بالای 35 سال که رابطه جنسی غیر محافظت شده دارند، می باشد. یک سوم موارد ناباروری مربوط به ناباروری مردان است و واریکوسل یکی از شایع ترین علل ناباروری مردان می باشد.
واریکوسل به معنی اتساع عروق وریدی پامپینیفرم (گروهی از ورید‌ها که درون اسکروتوم و بالای بیضه ‌ها قرار دارند) می باشد. عروق وریدی پامپینیفرم که یکی از سه مجموعه عروق خونی است که خون بیضه را تخلیه می نماید. حدود 15 تا 20 درصد مردان پس از بلوغ به واریکوسل مبتلا می شود. با وجود اینکه واریکوسل همیشه سبب ناباروری مردان نمی شود اما عامل 35 درصد ناباروری مردان به صورت اولیه و 81 درصد ناباروری مردان به صورت ثانویه است. واریکوسل معمولا در دوران بلوغ و بیشتر در سمت چپ بیضه ایجاد می شود.
درجه بندی واریکوسل بر مبنای معاینه فیزیکی توسط متخصص اورولوژی تعیین می گردد. در واریکوسل گرید I، میزان واریکوسل کم بوده و فقط با مانور والسالوا (حبس کردن نفس و ایجاد فشار شکمی) قابل لمس است. در واریکوسل گرید II، واریکوسل در حالت استاده و بدون مانور والسالوا نیز قابل مشاهده بوده و اندازه متوسطی دارد. واریکوسل گرید III، بزرگ بوده و بدون لمس به راحتی توسط متخصص اورولوژی قابل مشاهده است.
تشخیص قطعی واریکوسل با معاینه بالینی توسط پزشک اورولوژی انجام نمی شود، بلکه فقط در سونوگرافی مشخص می گردد. افزایش دما در مردانی که در معرض گرما قرار دارند، سبب واریکوسل ثانویه شده و می تواند فرآیند اسپرماتوژنز (تولید اسپرم) را مختل نماید. واریکوسل سبب واکنش استرس اکسیداتیو و تولید محصول های جانبی متابولیکی از جمله محصولات تنفس میتوکندری می شود. افزایش واکنش استرس اکسیداتیو، همانندسازی لازم برای اسپرماتوژنز را مختل می نماید و سبب اختلال در تولید تستوسترون از سلول های لیدیگ می شود. 

واریکوسلکتومی، روشی برای درمان واریکوسل:

روش های متعددی برای درمان واریکوسل وجود دارند که عمل جراحی واریکوسلکتومی یکی از آن ها است. عمل واریکوسلکتومی شامل بستن ورید های بیضه که به واریکوسل مبتلا هستند می باشد. مطالعات نشان داده اند که عمل واریکوسلکتومی، سبب بهبودی قطعه قطعه شدن DNA اسپرم می گردد. پس از انجام واریکوسلکتومی، بهبود پارامترهای مایع منی (مانند حرکت اسپرم، شکل اسپرم و به طور کلی کیفیت اسپرم)، حدود شش ماه طول می کشد. البته واریکوسلکتومی نمی تواند سبب بهبودی کامل اسپرم ها شود، که در این صورت باید از روش های کمک باروری از قبیل ای وی اف، IUI و یا ICSI جهت درمان ناباروری استفاده کرد.
استفاده از روش های کمک باروری از قبیل ای وی اف، IUI و ICSI پس از عمل واریکوسلکتومی، روش مناسبی برای درمان آزواسپرمی و مخصوصا الیگواسپرمی می باشد. واریکوسل معمولا سبب تغییرات پارامترهای مایع منی از قبیل کیفیت اسپرم، آسیب DNA اسپرم و تغییر در محیط مایع منی می شود. واریکوسل ممکن است یک ضایعه پیش رونده در ناباروری مردان باشد، اگرچه عوامل خطر در مردان مستعد به عوارض واریکوسل درمان نشده، هنوز مشخص نشده است.
واریکوسلکتومی یک روش درمانی مقرون به صرفه بوده و می تواند سبب بهبود پارمترهای مایع منی، کیفیت اسپرم، میزان بارداری، درمان ناباروری، افزایش درصد موفقیت روش های کمک باروری (مانند IVF و ICSI) و افزایش میزان تولد نوزاد زنده در بیشتر مردان مبتلا به واریکوسل شود. همچنین ممکن است واریکوسلکتومی گاهی میزان استفاده از روش های کمک باروری، جهت درمان ناباروری مردان را کاهش دهد.  

تاثیر واریکوسلکتومی بر نتایج IVF یا ICSI در مردان مبتلا به الیگواسپرمی یا اسپرم کم:  

ممکن است IUI روش مناسبی برای درمان ناباروری در مردان مبتلا به الیگواسپرمی نباشد، بنابراین ممکن است آی وی اف یا ICSI مورد نیاز باشد. در مردانی که الیگواسپرمی دارند، ارزیابی واریکوسل قبل از استفاده از روش های کمک باروری بسیار مهم است، زیرا درمان واریکوسل با کمک واریکوسلکتومی پیش از انجام ای وی اف یا میکرواینجکشن می تواند میزان باروری را افزایش دهد.
مطالعات نشان داده اند که میزان بارداری با ای وی اف یا ICSI پس از انجام واریکوسلکتومی 60 درصد بوده است، در حالی که این عدد در مردانی که درمان وارکوسل انجام نداده اند، 45 درصد می باشد. همچنین 3 تا 6 ماه پس از عمل جراحی واریکوسلکتومی، تعداد اسپرم ها به اوج خود می رسد. بنابراین بهترین زمان برای شروع درمان ناباروری پس از عمل واریکوسلکتومی جهت به حداکثر رساندن نتایج روش های کمک باروری، حداقل سه تا شش ماه پس از عمل می باشد. به همین علت متخصصین اورولوژی پیشنهاد می کنند که بیماران سه تا شش ماه پس از جراحی، جهت درمان ناباروری اقدام نمایند. 

تاثیر واریکوسلکتومی بر نتایج IVF یا ICSI در مردان مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی:

گرچه ممکن است که انجام IVF یا ICSI در مردان مبتلا به نارسایی اسپرماتوژنز اجتناب ناپذیر باشد، اما درمان واریکوسل با کمک واریکوسلکتومی ممکن است سبب بهبودی کیفیت اسپرم در افراد مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی شود و حتی نیاز به انجام روش های کمک باروری را برطرف نماید. همچنین احتمال یافتن اسپرم در انزال با بافت بیضه ارتباط مستقیمی دارد.
اگرچه احتمال بارداری طبیعی پس از واریکوسلکتومی وجود دارد، اما ممکن است برای درمان ناباروری در این افراد، روش های کمک باروری مورد استفاده قرار گیرند. شایان ذکر است برخی مطالعات موید آن است که میزان بازیابی اسپرم در افرادی که پیش از انجام عمل TESE، تحت واریکوسلکتومی قرار گرفته اند، در مقایسه با افرادی که واریکوسلکتومی انجام نداده اند به میزان قابل توجهی بالاتر است. البته بازگشت به اسپرماتوژنز در مردانی که به دلیل نارسایی اولیه بیضه، آزوسپرمی غیر انسدادی دارند، معمولا امکان پذیر نمی باشد، اما در هر صورت انجام واریکوسلکتومی پیش از روش های کمک باروری می تواند سبب افزایش میزان موفقیت باروری در این افراد شده و همچنین هزینه های مربوط به بارداری را به دلیل کاهش احتمال نیاز به ICSI یا  IVF کمتر کند. 

تاثیر واریکوسل بر میزان شکست DNA اسپرم یا DFI:  

پژوهش ها نشان داده اند که کاهش یا افزایش شاخص DFI یا میزان قطعه قطعه شدن DNA اسپرم می تواند به عنوان عامل موفقیت یا عدم موفقیت روش های کمک باروری از قبیل IUI یا IVF در نظ گرفته شود. همچنین میزان قطعه قطعه شدن DNA اسپرم در مردان مبتلا به واریکوسل، پس از انجام عمل واریکوسلکتومی می تواند بهبود یابد.