تنبلی تخمدان - راهنمای کامل سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

تنبلی تخمدان چیست؟ تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک بیماری نسبتا شایعی در میان بانوان است، در ۷۰ درصد موارد تنبلی تخمدان تشخیص داده نشده باقی می‌‎ماند و زمانی که زوجین برای باردار شدن به مشکل برمی‎‌خورند و به پزشک مراجعه می‌کنند، متوجه آن می‎‌شوند. در این مقاله به طور کامل تخمدان پلی کیستیک (PCO)، علائم تنبلی تخمدان، نحوه تشخیص، عوارض تنبلی تخمدان را بررسی می‌کنیم. 

تنبلی تخمدان چیست؟

تنبلی تخمدان یا همان سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، یکی از مشکلات هورمونی شایع در بین زنان سنین باروری است. پلی‎ کیستیک به معنای کیست‎‌های زیاد در تخمدان است. در تنبلی تخمدان هم فولیکول‎‌های زیادی در تخمدان‎‌ها ایجاد می‌شوند که به ندرت رشد می‎‌کنند و به بلوغ می‌رسند.

تنبلی تخمدان در صورتی اتفاق می‌افتد که تخمدان زمانی که عملکرد خودش را به خوبی انجام نداده باشد و تخمک آزاد نکند، در نتیجه باعث می‌شود که تخمدان پر از کیست‌های ریز شود.

زنانی که بستگان درجه اول آن‎‌ها مثل مادر، خاله یا خواهرشان مبتلا به تنبلی تخمدان هستند، ۵۰ درصد بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. ۸ تا ۱۳ درصد از زنان در سنین باروری (بین اواخر نوجوانی و یائسگی) مبتلا به تنبلی تخمدان هستند.

علائم تنبلی تخمدان

علائم تنبلی تخمدان اغلب در حوالی اولین دوره قاعدگی در دوران بلوغ شروع می‌شوند. البته گاهی اوقات هم ممکن است دیرتر و در پاسخ به مشکلی مثل افزایش قابل توجه وزن ایجاد شود.

در یک سوم از زنان ممکن است نمای پلی‎ کیستیک در سونوگرافی دیده شود، اما در همه موارد تشخیص PCOS داده نمی‌‎شود. علائم و نشانه های تنبلی تخمدان در هر فردی متفاوت است اما برای تشخیص تنبلی تخمدان، حداقل دو مورد از سه مورد زیر باید وجود داشته باشد:

• پریود نامنظم یا پریود نشدن
• مشکلات هورمونی مثل افزایش سطح هورمون‌های مردانه (آندروژن) که با علائم فیزیکی مانند افزایش رشد موهای زائد در صورت و بدن (هیرسوتیسم)، جوش هورمونی (آکنه)، ریزش مو و طاسی با الگوی مردانه مشخص می‏‌شود
•  تغییرات در سونوگرافی (تخمدان‌ها بزرگ و حاوی فولیکول‌های متعددی می‎‌شوند).

تشخیص تنبلی تخمدان

هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص پی سی او اس وجود ندارد. برای رسیدن به تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک و رد سایر علل، باید سابقه پزشکی، شرایط بالینی، معاینات فیزیکی، آزمایشات و سونوگرافی‎‌های مختلف بیمار مورد بررسی قرار ‎بگیرد. در این قسمت به مجموعه معایناتی که برای تشخیص تنبلی تخمدان لازم است می‌پردازیم.

معاینات فیزیکی و بررسی شرایط بالینی

در معاینات فیزیکی فشار خون، شاخص توده بدنی (BMI) و دور کمر اندازه گیری می‎‌شود. همچنین افزایش رشد موهای زائد صورت، سینه یا پشت، جوش هورمونی یا تغییر رنگ پوست مورد بررسی قرار می‌‎گیرد. معاینه لگنی به پزشک کمک می‌‎کند علائم بالینی که مشکلات هورمونی ایجاد می‎‌کنند، مثل بزرگ شدن کلیتوریس یا بزرگ شدن تخمدان‎‌ها را تشخیص دهد.

سونوگرافی لگن 

سونوگرافی برای بررسی تخمدان‌ها از نظر وجود کیست و بررسی آندومتر (پوشش داخلی رحم یا رحم) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آزمایش خون

در آزمایش خون سطح هورمون‎‌هایی مثل آندروژن که به عنوان هورمون مردانه شناخته می‎‌شود، هورمون FSH و LH بررسی می‎‌شود. پزشک همچنین سایر مشکلات هورمونی را که می‌تواند با تنبلی تخمدان اشتباه گرفته شود، مانند بیماری تیروئید را مورد بررسی قرار می‎‌دهد.

تشخیص زودهنگام تنبلی تخمدان برای مدیریت علائم آن مهم است و می‎‌تواند از بروز مشکلات و عوارض طولانی مدت مانند دیابت جلوگیری کند.

دلایل تنبلی تخمدان

علت دقیق و قطعی تنبلی تخمدان مشخص نیست. اما شواهد نشان می‌‎دهد که عوامل زیر می‌‎تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشند.

مقاومت به انسولین

انسولین هورمونی است که در لوزالمعده تولید می‌شود و به سلول‌ها اجازه می‌دهد از قند، به عنوان منبع انرژی اولیه، استفاده کنند. اگر سلول‌ها نسبت به عملکرد انسولین مقاوم شده باشند، علیرغم اینکه انسولین زیادی تولید می‌شود، سطح قند خون بالاست. این انسولین اضافی منجر به تولید بیشتر آندروژن‎ها شده و تخمک گذاری را مختل می‎‌کند.

پاسخ التهابی بدن

تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به پلی کیستیک نوعی التهاب دارند که باعث تحریک تخمدان‎‌ها برای تولید آندروژن بیشتر می‎‌شود.

وراثت

شواهد نشان می‎‌دهد که بروز تنبلی تخمدان با ژن‎‌های خاصی مرتبط است. پس اگر در خانواده‌ی شما، مادر، خواهر، خاله و یا عمه‌ی شما تنبلی تخمدان دارد، احتمال اینکه شما نیز به تنبلی تخمدان مبتلا باشید وجود دارد.

اندروژن اضافی

در صورتی که تخمدان‌‎ها به صورت غیرطبیعی سطوح بالایی از آندروژن‎‌ها را تولید کنند، منجر به افزایش رشد موهای زائد و جوش هورمونی می‌‎شود. در نتیجه وجود موهای اضافی و زائن می‌تواند نشان دهنده وجود تخمدان پلی کیستیک باشد.

عوارض تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان عوارضی را برای فرد به وجود می‌آورد. این عوارض شامل موارد زیر است:

•  ناباروری
• استئاتوهپاتیت غیر الکلی (التهاب شدید کبد ناشی از تجمع چربی در کبد)
• سندرم متابولیک (مجموعه‌ای از شرایط از جمله فشار خون بالا، قند خون بالا و سطوح غیر طبیعی کلسترول یا تری گلیسیرید که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‎‌دهد)
• مقاومت به انسولین و افزایش خطر ابتلا به دیابت (به خصوص اگر اضافه وزن وجود داشته باشد)
• سرطان اندومتر رحم

تنبلی تخمدان و چاقی

آیا تنبلی تخمدان باعث چاقی می شود؟ زنان مبتلا به پلی کیستیک اغلب مشکلاتی مانند عدم تعادل هورمونی، متابولیسم و در نتیجه افزایش وزن دارند. سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری مرتبط با چاقی است. به این ترتیب، افزایش وزن و چاقی به پیشرفت PCOS کمک می‎‌کند. با این حال، مکانیسم‌هایی نیز وجود دارد که به موجب آن، توسعه PCOS می‌تواند به افزایش وزن بیشتر کمک کند و تلاش‌ برای کاهش وزن مؤثر را مختل کند. 

تنبلی تخمدان می‌‎تواند بدن شما را در برابر انسولین مقاوم کند و باعث شود لوزالمعده هورمون بیشتری بسازد. انسولین اضافی باعث افزایش ذخیره چربی و افزایش گرسنگی می‎‌شود که می‎تواند باعث افزایش وزن شود. هورمون‌های دیگری که گرسنگی و سیری را تنظیم می‌کنند نیز می‌توانند تحت تأثیر PCOS قرار بگیرند. 

درست است که بسیاری از زنان مبتلا به PCOS دارای اضافه وزن یا چاقی هستند و همچنین درست است که چاقی می‎تواند علائم تنبلی تخمدان را بدتر کند. با این حال، PCOS تبعیض قائل نمی‎‌شود و می‌تواند زنان را با هر شکل و اندازه‎ای تحت تاثیر قرار دهد.

سریعترین درمان تنبلی تخمدان

بسیاری از افراد به دنبال یک درمان و راهکار قطعی برای تنبلی تخمدان یا پی سی او اس هستند. اما متاسفانه بدلیل ماهیت ژنتیکی که این مشکل دارد، درمان قطعی برای آن وجود ندارد و تنبلی تخمدان برگشت‌پذیر است. تمام داروهایی که جهت درمان تنبلی تخمدان وجود دارند صرفا جهت درمان علامتی به کار برده می‌شوند اما مهم است که تمام علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک درمان و مدیریت شوند تا از بروز مشکلات بعدی در درازمدت جلوگیری شود. بسته به علائمی که فرد تجربه می‌‎کند، درمان تنبلی تخمدان شامل موارد زیر است:

اصلاح شیوه زندگی

افزایش سطح فعالیت بدنی و داشتن یک رژیم غذایی سالم می‎تواند به مدیریت و درمان تنبلی تخمدان کمک کند. اصلاح سبک زندگی شامل دو بخش داشتن فعالیت بدنی و رعایت رژیم غذایی می‌شود. برای رژیم غذایی می‌توانید از یک متخصص در این زمینه کمک بگیرید، تا بتوانید مواد غذایی ناسالمی که دارای قند و شکر و روغن هستند را حذف و در عوض از یک رژیم سالم حاوی میوه و سبزیجات و پروتئین، استفاده کنید. 

کاهش وزن

تحقیقات نشان داده است که حتی ۵ تا ۱۰ درصد کاهش وزن می‌‎تواند نقش قابل توجهی در کاهش علائم و درمان تنبلی تخمدان داشته باشد و به تولید طبیعی هورمون، بهبود خلق و خو و کاهش علائمی مانند ریزش مو و آکنه کمک کند. در نتیجه در صورت داشتن اضافه وزن لازم است بدانید که کاهش وزن به درمان شما کمک شایانی می‌کند. توصیه می‌کنیم مقاله ورزش مناسب برای افراد مبتلا به تنبلی تخمدان را مطالعه کنید. 

درمان دارویی

گاهی اوقات تغییرات سبک زندگی و کاهش وزن به تنهایی برای درمان تنبلی تخمدان نتیجه بخش نبوده و نیاز به درمان دارویی وجود دارد. داروهای درمان تنبی تخمدان شامل دو دسته دارو هستند، داروهای هورمونی و داروهای غیر هورمونی، که بسته به وضعیت بالینی شما، پزشک برایتان تجویز می‌کند. که در ادامه توضیح می‌دهیم.

داروهای هورمونی

اغلب قرصی که برای درمان تنبلی تخمدان تجویز می‌شود همان قرص پیشگیری از بارداری است، اما به تنظیم پریود نامنظم یا پریود نشدن، کاهش رشد موهای زائد، آکنه و جلوگیری از ضخیم شدن بیش از حد پوشش داخلی رحم هم کمک می‎‌کنند.

داروهایی مثل اسپیرونولاکتون هم با مسدود کردن تولید هورمون‌های مردانه مثل تستوسترون در کاهش رشد موهای زائد یا ریزش مو سر کمک کننده هستند. 

داروهای حساس کننده به انسولین

داروهای مثل متفورمین که جزو داروهای غیرهورمونی محسوب می‌شود و برای درمان تنبلی تخمدان به افرادی که مقاومت به انسولین دارند، کمک می‎‌کند تا با بهبود روند تخمک گذاری چرخه قاعدگی منظمی داشته باشند. 

داروهای محرک تخمک گذاری

در افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، به علت تنبلی تخمدان و تخمک گذاری نامنظم و کم، تاخیر در باروری شایع است. اگر فردی با چنین مشکلی رو به رو باشد، معمولا داروهای محرک تخمک گذاری مثل کلومیفن سیترات (که با نام کلومید فروخته می‎‌شود)، یا مهارکننده‎‌های آروماتاز تجویز می‎شوند تا با تحریک تخمک گذاری، به درمان تنبلی تخمدان و بارداری کمک شود.

تاثیر تنبلی تخمدان بر باروری

تنبلی تخمدان در بارداری یکی از چالش‌های زنان سنین باروری است. یکی از شایع‌ترین اما قابل درمان‎‌ترین علل ناباروری در زنان، سندرم تخمدان پلی کیستیک است. در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، مشکلات هورمونی در رشد و آزاد شدن تخمک از تخمدان‎ ها (تخمک گذاری) اختلال ایجاد می‎‌کنند. اما به کمک روش‎های کمک باروری و داروهای محرک تخمک گذاری معمولا این مشکل برطرف می‌‎شود.

در این ویدئو دکتر آزاده حسیتی تاثیر تنبلی تخمدان بر باروری را برای شما بازگو می‌کند.

همچنین اگر این سوال برای شما به وجود آمده که آیا به دلیل تنبلی تخمدان، نازا هستید؟ و یا باید زودتر باید باردار شوید؟ دکتر بهناز محبتیان در این ویدئو یک دقیقه‌ای به شما جواب می‌دهند.

آیا علائم تنبلی تخمدان حول و حوش یائسگی از بین می‌‏رود؟

بسیاری از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان با نزدیک شدن به یائسگی، پریود نامنظم یا پریود نشدن را کمتر تجربه می‎‌کنند و چرخه قاعدگی آن‌ها منظم‌‎تر می‎‌شود. با این حال، مشکلات هورمونی با افزایش سن تغییر نمی‌‎کند، بنابراین ممکن است علائم PCOS همچنان تا یائسگی ادامه داشته باشد. همچنین خطر مشکلاتی مانند دیابت، سکته مغزی و حمله قلبی با افزایش سن افزایش می‌یابد. این خطرات ممکن است در زنان مبتلا به PCOS بیشتر از زنان بدون سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد.

آیا تنبلی تخمدان باعث یائسگی می شود؟

هم تنبلی تخمدان و هم یائسگی با تغییراتی در هورمون‌های جنسی و به دنبال آن سیکل قاعدگی همراه هستند، اما فرآیند ایجاد این تغییرات و نتایج آن متفاوت است. 

یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که قاعدگی به دلیل کاهش سطح هورمون‌‎های پروژسترون و استروژن برای همیشه متوقف شود. اما در تنبلی تخمدان سطح بالاتری از هورمون‎های آندروژن یا مردانه مانند تستوسترون نسبت به حالت معمول در بدن تولید می‌شود و مانع تخمک‎‌گذاری و شروع پریود می‌شود. 

در واقع یائسگی ناشی از کاهش تدریجی سطح هورمون‌های زنانه است، اما سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می‎تواند ناشی از سطوح بالای هورمون‎‌های مردانه باشد و ارتباطی بین تنبلی تخمدان و یائسگی وجود ندارد. در صورتی که تمایل دارید در مورد ارتباط بین تنبلی تخمدان و یائسگی اطلاعات بیشتری کسب کنید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله تفاوت ﯾﺎﺋﺴﮕﯽ و تنبلی ﺗﺨﻤﺪان را مطالعه کنید. 
 

کلام آخر

در این مقاله به بررسی کامل دلایل تنبلی تخمدان، عوارض و درمان آن پرداختیم. اگر به تنبلی تخمدان دچار هستید می‌توانید از پزشک متبحری کمک گرفته و زودتر به درمان بپردازید. همچنین تغییر سبک زندگی و ورزش به شما کمک شایانی می‌کند.

شما می‌توانید برای خواندن مقالات بیشتر به مجله اینترنتی مام مراجعه کنید، همچنین برای رزرو نوبت و مشاوره حضوری با متخصصین ما، به مرکز مام مراجعه کنید.