این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

آیا بیماری اندومتریوز بر روی موفقیت ای وی اف (IVF) تاثیر می گذارد؟

اندومتریوز یکی از شایع ترین بیماری های زنان در سنین باروری است که طی آن بافت رحم در مکان هایی خارج از رحم همانند تخمدان و احشا داخل شکمی رشد می کند. بیماری آندومتریوز یکی از بحث برانگیزترین بیماری های زنان است که می تواند سبب ناباروری زنان شود. ناباروری در زنان به دلایل متعددی از قبیل چسبندگی رحم، اختلالات مربوط به تخمک گذاری و لانه گذاری معیوب در آندومتر (دیواره داخلی رحم) ایجاد می گردد.

ای وی اف یک روش مناسب برای درمان اندومتریوز است. روش IVF در زنان مبتلا به آندومتریوز به اندازه افراد غیر مبتلا به اندومتریوز موثر است. پس از شروع درمان اندومتریوز با IVF، بیماران به مراقبت های ویژه ای نیاز دارند و داروهای درمان ناباروری باید با دقت کنترل شوند، زیرا این داروها ممکن است به طور موقت، علائم آندومتریوز را تحریک نمایند.

داروهای گنادوتروپین مورد استفاده در ای وی اف، سیکل طبیعی تخمدان ها را از بین برده و از همین طریق، میزان ای وی اف موفق را افزایش می دهند. نکته جالب توجه این است که کیست های آندومتریوز تخمدان باعث کاهش میزان ای وی اف موفق نمی شوند، هرچند کیست های اندومتریوزی که اندازه ای بیش از 4 سانتی متر دارند، پیش از انجام IVF با جراحی برداشته می شوند.

در صورت وجود برخی از اختلالات ناشی از اندومتریوز، درمان ناباروری با کمک روش ای یو ای (IUI) نیز برای زنان مبتلا به آندومتریوز امکان پذیر می باشد. در موارد ابتلا به اندومتریوز، پاسخ تخمدان ها به گنادوتروپین ها کاهش یافته، تعداد تخمک ها کمتر شده و بنابراین میزان باروری کاهش می یابد؛ همچنین سابقه برداشتن کل یا بخشی از تخمدان (به دلایل مختلف مانند فریز بافت تخمدان جهت درمان سرطان) در گذشته نیز ممکن است سبب کاهش پاسخ تخمدان شود. میزان استرادیول، تخمک های بازیابی شده، لقاح و لانه گزینی نیز در اندومتریوز کاهش می یابد، بنابراین خطر سقط جنین و خونریزی شدید با افزایش همراه خواهد بود. از این رو تاثیر آندومتریوز بر ای وی اف همچنان بحث برانگیز است.

درصد موفقیت ای وی اف همچنین با میزان شدت آندومتریوز نیز مرتبط است، یعنی درصد موفقیت ای وی اف در افرادی که مبتلا به آندومتریوز مرحله III و IV هستند در مقایسه با افرادی که در مرحله I و II آندومتریوز می باشند، کمتر است. بنابراین با افزایش شدت آندومتریوز، میزان موفقیت در درمان اندومتریوز و همچنین ای وی اف موفق کاهش می یابد. در واقع با افزایش شدت اندومتریوز، درصد موفقیت ای وی اف کاهش یافته، اما به طورکلی درمان با روش های کمک باروری از قبیل IVF و ICSI نتایج مطلوبی جهت درمان ناباروری حاصل از اندومتریوز دارند.

علاوه بر این موارد، میزان تولد نوزاد زنده در زنان مبتلا به آندومتریوز در مقایسه با زنانی که دارای اختلالات مربوطه به لوله رحم می باشند نیز، بیشتر است. مطالعات صورت گرفته زیر نظر کلینیک تخصصی اندومتریوز نشان داده اند که در موارد ابتلا به آندومتریوز، میزان سقط جنین و در نتیجه خونریزی شدید و بارداری خارج رحمی در مقایسه با سایر اختلالات از جمله، اختلالات لوله های رحمی کمتر است. خطر سقط جنین و خونریزی شدید در بیمارانی که اختلالات لوله ای داشته، سن آن ها بالاتر بوده و سیگار می کشند در برابر زنانی که اندومتریوز متوسط و شدید دارند، با افزایش بیشتری همراه است. همچنین احتمال بارداری چند قلویی در موارد استفاده از روش های کمک باروری برای بیمارانی که اندومتریوز مرحله I یا II دارند بیشتر می شود.

درصد موفقیت ای وی ف و ICSI در اندومتریوز مرحله III وIV  کمتر از مرحله I و II آندومتریوز است. همچنین حتی در صورت مناسب بودن تعداد جنین ها و مطلوب بودن کیفیت آنها، میزان لانه گزینی و موفقیت روش های کمک باروری از قبیل IVF و ICSI در بیمارانی که دارای آندومتریوز متوسط و شدید هستند، کاهش یافته و بنابراین میزان سقط جنین و خونریزی شدید افزایش می یابد.

بیماران مبتلا به آندومتریوز می توانند پس از یک تا چهار بار استفاده از روش های کمک باروری مانند IVF یا ICSI  بارداری موفق داشته و زایمان کنند. به طور کلی با پیشرفت هرچه بیشتر علم، درصد موفقیت ای وی اف در حال افزایش است، اگرچه احساس ناراحتی ناشی از تحریک تخمدان خصوصا در صورت افزایش طول دوره درمان می تواند یک عامل محدود کننده برای ای وی اف موفق باشد. بنابراین برای افزایش درصد موفقیت ای وی اف باید مطالعات بیشتری توسط کلینیک اندومتریوز  انجام گیرد.