این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده (متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری)، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

آیا تغذیه در موفقیت IVF نقش دارد؟

تغذیه، یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر باردار شدن و افزایش قدرت باروری می‌باشد. غذایی که می‌خورید می‌تواند تأثیر مستقیمی بر رشد تخمک و اسپرم و همچنین سلامت آینده‌ی کودک شما داشته باشد. بنابراین تمرکز بر روی تغذیه‌ی قبل از انجام ای وی اف، بسیار مهم و تاثیرگذار می‌باشد و نقش بسزایی در افزایش درصد موفقیت IVF دارد.

رژیم غذایی شما تامین کننده عناصر مورد نیاز برای تولید تخمک و اسپرم می باشد. حدود یک ماه طول می‌کشد تا تخمک آماده تخمک گذاری شده و حدود 3 ماه طول می کشد تا اسپرم، تولید و بالغ گردد. در این مدت، تخمک و اسپرم در معرض همه‌ی مواردی هستند که در خون شما جریان دارند. این موارد شامل ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مواد شیمیایی هستند که شما با آن ها در تماس می باشید.

بهترین رژیم غذایی برای باروری چیست؟

رژیم غذایی مناسب هر فرد، متفاوت بوده و عمدتا به ژنتیک و سبک زندگی شخص برمی‌گردد. با این وجود، چند اصل در رژیم غذایی مناسب برای افزایش قدرت باروری وجود دارد که بر اساس غذاهای غنی از مواد مغذی و مؤثر می باشد. تمرکز این رژیم غذایی بر خوردن مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، به خصوص انواع دارای رنگ سبز تیره و نارنجی است. استفاده از هفت تا ده سهم از میوه‌ و سبزیجات بسیار مناسب می‌باشد.

این نوع تغذیه؛ ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر مورد نیاز برای داشتن سلامتی مطلوب را تأمین می‌کند. دیگر نکته‌ قابل توجه این رژیم غذایی، داشتن آنتی اکسیدان‌هایی است که به محافظت از تخمک و اسپرم در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند و در نتیجه باعث بهبود میزان موفقیت IVF می شوند.

همچنین استفاده از فیبر به همراه چربی‌های سالم، به ایجاد تعادل هورمونی کمک می‌کند. منابع حاوی چربی‌های سالم شامل آووکادو، روغن زیتون، آجیل، دانه‌ها و ماهی‌های روغنی می‌باشند. 

استفاده از پروتئین‌ها نیز بسیار موثر و مفید می‌باشد. مواد غذایی مانند گوشت، تخم مرغ، آجیل و دانه ها از جمله منابع خوب حاوی پروتئین می باشند. تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش مصرف پروتئین به 60 گرم در روز باعث بهبود نتایج IVF خواهد شد. 60 گرم پروتئین معادل دو سینه مرغ است.

مواد غذایی مؤثر در افزایش قدرت باروری و میزان موفقیت IVF

• فولات:

فولات یا اسید فولیک یکی از عناصر بسیار مهم در روند بارداری بوده و مصرف آن از سه ماه قبل از اقدام به بارداری برای زنانی که قصد بارداری دارند، توصیه می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که اسید فولیک می‌تواند باعث افزایش قدرت باروری شود. زنانی که از مولتی ویتامین حاوی اسید فولیک استفاده می‌کنند، تخمک ‌گذاری منظم‌تری دارند و بنابراین شانس بارداری در آن ها افزایش می‌یابد. البته بهتر است به جای استفاده از مکمل‌های مصنوعی فولات، فرم طبیعی آن که در مواد غذایی طبیعی موجود است استفاده شود، زیرا در برخی موارد، امکان جذب اسید فولیک مصنوعی وجود ندارد؛ به طور مثال افرادی که دارای جهش در ژن MTHFR هستند، نمی توانند اسید فولیک مصنوعی را به خوبی پردازش و جذب نمایند. 

منابع غنی از فولات شامل تمام سبزیجات دارای برگ سبز تیره مانند کلم پیچ، اسفناج و کلم بروکلی می‌باشد.

بنابراین لازم است سه ماه قبل از انجام آی وی اف نیز طبق دستور پزشک از این مکمل استفاده شود. 

• اسید های چرب امگا 3:

چربی‌های امگا 3 برای مغز و داشتن سیستم عصبی سالم ضروری هستند. علاوه بر این، امگا 3 باعث سلامت مغز مادر در دوران بارداری و شیردهی نیز می‌شود. امگا 3 همچنین می‌تواند فرایند تخمک گذاری را بهبود بخشد و باعث افزایش پروژسترون که ضخامت دیواره رحم را تنظیم می‌کند، شود و در نهایت در افزایش درصد موفقیت IVF نقش داشته باشد. بهترین منبع چربی‌های امگا 3 ماهی‌های روغنی مانند ساردین و ماهی آزاد هستند، اما یکی از بزرگترین مشکلات ماهی‌های روغنی این است که میزان سموم موجود در آن ها مانند فلزات سنگین و دیوکسین‌ها نیز بسیار زیاد می‌باشد. بنابراین، توصیه می‌شود مصرف ماهی‌های روغنی، به دو وعده در هفته محدود شود و مابقی امگا 3 مورد نیاز بدن از طریق مکمل‌ها تامین گردد. 

• ویتامین D:

سطح کم ویتامین D می‌تواند بر روی قدرت باروری مردان و زنان تأثیر منفی داشته باشد. البته تحقیقات نشان داده اند که مقادیر بالای این ویتامین نیز تأثیر نامطلوبی روی عملکرد بدن دارد، بنابراین بهتر است ابتدا آزمایش خون انجام شود و سپس میزان مصرف این مکمل، متناسب با نیازهای فرد تنظیم گردد. میزان کافی و مناسب این مکمل در میزان موفقیت IVF تاثیرگذار است. به طور مثال مطالعات نشان می‎دهند که 85 درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، کمبود ویتامین D دارند. PCOS یکی از بیماری‌هایی می‌باشد که در آن، روند تخمک گذاری با اختلال مواجه می‌شود. بنابراین دریافت میزان مناسب ویتامین D می تواند در درمان ناباروری و افزایش درصد موفقیت IVF نقش داشته باشد.

• روی، منیزیم و آهن:

روی مهم ترین ماده‌ی معدنی موثر در افزایش قدرت باروری مردان است. روی در محافظت از DNA‌ اسپرم در برابر آسیب‌ها نقش دارد، از همین رو میزان موفقیت ای وی اف را بالا می‌برد و همچنین می‌تواند یکی از موارد مهم در درمان ناباروری با دلایل مردانه باشد. بنابراین توصیه می‌شود تحت نظر پزشک از مصرف این مکمل غافل نشوید.

موارد قابل اجتناب:

همه‌ی  ما می‌دانیم که سیگار کشیدن،مصرف الکل و... تاثیر منفی بر روی قدرت بارداری دارند. اما این‌ها تنها سمومی نیستند که باید از آن‌ها اجتناب کنیم. مواد مضر در همه جای محیط اطراف ما وجود دارند. به طور مثال سموم دفع آفات موجود در مواد غذایی، هوای آلوده ای که تنفس می‌کنیم، مواد مصنوعی و مضر به کار رفته در محصولات زیبایی و... همگی حاوی مواد شیمیایی بسیار مضر هستند. 

پلاستیک‌ها نیز منبعی از مواد شیمیایی قوی برای برهم زدن هورمون‌ها هستند و می توانند در باروری زن و مرد اختلال ایجاد کنند. بنابراین بهتر است تا حد ممکن از مواد پلاستیکی استفاده نکنید.

البته قطعا اجتناب از همه‌ی موارد گفته شده غیرممکن است، اما مطمئناً می‌توانیم میزان مواجهه‌ی خود را کاهش دهیم، مثلا با تهیه کردن مواد غذایی ارگانیک.

کلام آخر:

داشتن سبک زندگی سالم، گنجاندن موارد گفته شده در الگوی تغذیه خود و همچنین به حداقل رساندن مواجهه خود با موارد مضر ذکر شده، نقش بسیار مهمی در بارداری راحت تر، افزایش قدرت باروری، بهبود روند درمان ناباروری و در نهایت، افزایش شانس موفقیت در IVF دارند.