سرطان تخمدان:

دستگاه تناسلی زنان شامل رحم، لوله های رحمی (لوله های فالوپ) و تخمدان ها می باشد. تخمدان ها حاوی تخمک ها می باشند و استروژن و پروژسترون را ترشح می کنند. سرطان تخمدان در اثر تغییر در تعداد و اندازه و رشد بیش از حد و غیر طبیعی سلول های تخمدان، می تواند ایجاد شود. گاهی تشخیص سرطان تخمدان مشکل است و یا دیر تشخیص داده می شود و سرطان می تواند وارد حفره شکم و لگن گردد. درمان در مراحل ابتدایی بیماری موفقیت آمیزتر بوده و در مراحل انتهایی سرطان تخمدان، درمان بسیار سخت می باشد. سرطان تخمدان عامل 5/2 درصد بدخیمی ها و پنجمین سرطان شایع در میان خانم ها می باشد.

علائم سرطان تخمدان:

مراحل اولیه سرطان تخمدان فاقد علامت خاصی می باشد. در مراحل پیشرفته، علائم سرطان تخمدان غیر اختصاصی می باشند و ممکن است با بیماری های دیگر اشتباه گرفته شوند. ابتدایی ترین علائم سرطان تخمدان شامل موارد ذیل می باشد:

-ورم و نفخ شکم

-احساس سیری کاذب

-تکرر ادرار

-درد و ناراحتی در ناحیه شکم و لگن 

دیگر علائم سرطان تخمدان شامل موارد زیر است: 

کمردرد

احساس درد در هنگام رابطه جنسی

یبوست

خستگی 

سوء هاضمه

بروز تغییرات در سیکل قاعگی

خون ریزی غیر طبیعی واژینال 

آکنه

در صورتی که علائم گفته شده بیش از 2 هفته به طول انجامد، باید پیگیری شود و علت ایجاد آن مشخص گردد.

علل سرطان تخمدان: 

عوامل بسیاری می توانند در ایجاد سرطان نقش داشته باشند و از علل سرطان تخمدان به شمار آیند، اما وجود این عوامل خطر به معنی ایجاد سرطان تخمدان نمی باشند. در ادامه به مهمترین این عوامل اشاره می کنیم:

-علت اصلی سرطان تخمدان هنوز نامشخص است اما به طور کلی از مهمترین علل سرطان تخمدان می توان به جهش در ساختار  DNAو رشد سریع سلول ها اشاره کرد که سبب ایجاد تومور می شود، بنابراین سلول های غیر طبیعی رشد کرده، سلول های سالم را از بین می برند و به بافت های اطراف حمله می کنند که اصطلاحاً به آن متاستاز می گویند.

-سابقه خانوادگی سرطان: میزان ابتلا به سرطان تخمدان در افرادی که بیش از دو نفر از اعضای خانواده آنها به سرطان تخمدان مبتلا هستند و دارای سابقه خانوادگی سرطان می باشند بیشتر است.  

-جهش ژنی ارثی: میزان کمی از سرطان های تخمدان در اثر جهش ژنی ارثی مربوط به والدین می باشد. جهش در ژن های BRCA1 و BRCA2 سبب ایجاد سرطان تخمدان می شوند، همچنین این ژن ها میزان سرطان پستان را هم افزایش می دهند.

-سن: سرطان تخمدان در هرسنی ممکن است ایجاد شود اما در سنین 50 تا 60 سال شایع تر است. 

-تاریخچه داروئی: یکی دیگر از علل سرطان تخمدان استفاده از داروهای کمک باروری می باشد. قرص های پیشگیری از بارداری احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهند، در حالیکه داروهای کمک باروری خطر سرطان تخمدان را افزایش می دهند. 

-زمان شروع قاعدگی و یائسگی: احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در افرادی که قاعدگی (پریود) در آنها زودتر شروع می شود یا افرادی که دیرتر وارد دوران یائسگی می شوند و یا افرادی که هر دو حالت را با هم تجربه می کنند، افزایش می یابد. 

-افزایش وزن: یکی دیگر از علل سرطان تخمدان، افزایش وزن می باشد. احتمال سرطان تخمدان در افرادی که توده بدنی (BMI) آنها بیش از 30 می باشد، افزایش می یابد.

انواع سرطان تخمدان:

تومور اپی تلیال (epithelial): تومورهای اپی تلیال تخمدانی، سطح خارجی تخمدان را در بر می گیرد. تومورهای اپی تلیال 90 درصد تومورهای تخمدانی را تشکیل می دهند.

تومور استرومائی (Stroma): تومورهایی هستند که از بافت همبند تخمدان و سلول های تولید کننده استروژن و پروژسترون منشاء می گیرند. تومورهای استرومائی در مراحل اولیه سرطان تخمدان تشخیص داده می شوند. 

تومور ژرم سل (Germ Cell): این نوع تومور از سلول های تولید کننده تخمک شروع می شود و در خانم های جوان شایع تر است. این نوع سرطان به سرعت به بافت های اطراف مهاجرت می نماید. گاهی تومور ژرم سل سبب افزایش میزان هورمون HCG و در نتیجه پاسخ مثبت کاذب در تست بارداری می شود.

مراحل سرطان تخمدان:

مراحل سرطان تخمدان بر اساس اندامی که سرطان در آن ظهور می کند به مراحل متفاوتی تقسیم می شود که به قرار زیر است:

مرحله اول: 

سرطان فقط تخمدان ها را در بر می گیرد. این مرحله دارای سه حالت مختلف می باشد:

1A: سرطان فقط در یکی از تخمدان ها است.

1B: سرطان، هر دو تخمدان را در بر می گیرد.

1C: سلول های سرطانی وارد بافت های خارج تخمدان می شوند.

مرحله دو:

در این مرحله سلول های سرطانی به نواحی دیگر لگن می رسند و به دو صورت ممکن است مشاهده گردند:

2A: سلول های سرطانی لوله های فالوپ (لوله های رحمی) را درگیر می کنند. 

2B: سلول های سرطانی در روده و مقعد گسترش می یابند. 

مرحله سه:

مرحله سوم سرطان تخمدان به سه حالت ممکن است رخ دهد:

3A: سرطان وارد حفره شکمی و غدد لنفاوی می شود. 

3B: سلول های سرطانی به خارج طحال و کبد می رسند. 

3C: سلول های سرطانی در شکم دیده می شوند ولی هنوز وارد کبد و طحال نشده اند. 

مرحله چهار:

تومور تخمدان متاستاز داده و وارد کبد و ریه می شود:

4A: سلول های ریه سرطانی شده اند.

4B: سلول های سرطانی به درون طحال، کبد و حتی اندام های دور دست مانند پوست و مغز می رسند.  

پیشگیری از سرطان تخمدان: 

هیچ روش مشخص و قطعی برای پیشگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد، اما بعضی از روش ها احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهند.                  

-قرص های پیشگیری از بارداری: میزان ابتلا به سرطان تخمدان در افرادی که از قرص های پیشگیری از بارداری استفاده می نمایند، کاهش می یابد. اگرچه قرص های ضد بارداری هم عوارض خود را دارند، بنابراین استفاده از قرص های ضد بارداری با توجه به شرایط افراد مختلف متفاوت است.

-مشاوره: در صورت وجود سابقه خانوادگی سرطان تخمدان و سرطان پستان، انجام مشاوره ژنتیک ضروری است. 

-شیردهی: شیردهی سبب کاهش سرطان تخمدان می شود.

-بارداری: میزان سرطان تخمدان در افرادی که سابقه بارداری دارند کمتر است.                            

تشخیص سرطان تخمدان: 

از روش ها و تکنیک های مختلفی برای تشخیص سرطان تخمدان می توان استفاده کرد مانند:

معاینه لگنی: جهت بررسی بخش خارجی دستگاه تناسلی، واژن و سرویکس معاینه لگنی انجام می گیرد. 

تست های تصویری: از سونوگرافی و CT-Scan جهت بررسی شکم، لگن و ساختار تخمدان ها و  در نهایت تشخیص سرطان تخمدان استفاده می شود.

شمارش گلبول های قرمز خون: انجام آزمایش CBC یا شمارش گلبول های قرمز خون نیز می تواند در تشخیص سرطان تخمدان مؤثر باشد.

بررسی آنتی ژن CA125: در سرطان تخمدان ممکن است آنتی ژن CA125 افزایش یابد.

بررسی سطح هورمون HCG: در تومور تخمدانی ژرم سل احتمال افزایش هورمون HCG وجود دارد و می توان برای تشخیص سرطان تخمدان از بررسی سطح این هورمون استفاده کرد. 

بررسی آنزیم لاکتات دهیدروژناز: همچنین در سرطان تخمدانی ژرم سل ممکن است آنزیم لاکتات دهیدروژناز افزایش یابد که به عنوان یکی از علائم سرطان تخمدان در نظر گرفته می شود و یکی از روش ها برای تشخیص سرطان تخمدان می باشد. 

اندازه گیری استروژن و تستوسترون: میزان این دو هورمون در سرطان استرومائی افزایش می یابد. 

بررسی آنزیم های کبدی: در صورت متاستاز سرطان به کبد، میزان آنزیم های کبدی افزایش یافته که بررسی آن یکی دیگر از روش های تشخیص سرطان تخمدان می باشد. 

بیوبسی تخمدان: انجام بیوبسی در تشخیص سرطان تخمدان ضروری می باشد. هنگام بیوبسی بافت کوچکی از تخمدان را برداشته و سلول های آن بررسی می شوند.

جراحی: گاهی تا انجام جراحی و یا برداشتن تخمدان ها نمی توان تخمدان ها را از نظر ابتلا به سرطان بررسی نمود. 

آزمایش ژنتیک  BRCA1و BRCA2: خطر سرطان پستان و تخمدان در افرادی که درساختار DNA دو ژن BRCA1 و BRCA2 دارای جهش می باشند، افزایش می یابد. نتیجه مثبت در بررسی این تست بیانگر وجود جهش و افزایش احتمال سرطان تخمدان و یا پستان است و نتیجه منفی نشانگر نبودن جهش ژنی و یا عدم تشخیص سرطان تخمدان می باشد.

لازم به ذکر است تست پاپ اسمیر به عنوان یک روش غربالگری برای تشخیص سرطان تخمدان نمی باشد، زیرا نمونه پاپ اسمیر از سرویکس (دهانه رحم) تهیه می شود. در مواردی نادر، اگر سرطان تخمدان به لوله فالوپ، رحم و سرویکس راه یابد، امکان مشاهده سلول های سرطانی در تست پاپ اسمیر وجود دارد. تاکنون یک روش غربالگری مشخص برای سرطان تخمدان وجود نداشته است.

روش های تشخیص متاستاز سرطان تخمدان:

انجام آزمایش ادرار: جهت بررسی وجود عفونت یا خون در ادرار که ممکن است به علت متاستاز به کلیه ها و مثانه رخ دهد، آزمایش ادرار انجام می گیرد.

X-ray از قفسه سینه: برای بررسی متاستاز سرطان به ریه ها می توان از X-ray استفاده نمود.  

انمای باریوم: جهت شناسایی متاستاز به کلون (روده) و مقعد، انمای باریوم انجام می شود.   

درمان سرطان تخمدان:

روش های جراحی، شیمی درمانی و هورمون درمانی از اصلی ترین روش ها جهت درمان سرطان تخمدان می باشند.

جراحی: 

-برداشتن یک تخمدان: در مراحل ابتدائی سرطان تخمدان با برداشتن یک تخمدان، امکان حفظ تخمدان دیگر، لوله فالوپ (لوله رحمی) و باروری وجود دارد.

-برداشتن دو تخمدان: اگر هر دو تخمدان سرطانی باشند، تخمدان ها و لوله های فالوپ (لوله های رحمی) برداشته می شوند اما چون رحم وجود دارد، همچنان احتمال باروری با جنین یا  تخمک فریز شده و یا تخمک یا جنین اهدایی وجود دارد.

-برداشتن تخمدان ها و رحم: در صورتی که سرطان مهاجم باشد، ممکن است تخمدان ها، لوله های فالوپ و رحم هم برداشته شوند.

-جراحی پیشرفته سرطان: در این حالت شیمی درمانی به دنبال جراحی جهت درمان سرطان تخمدان انجام شود.

شیمی درمانی: در روش شیمی درمانی که به عنوان یکی از اصلی ترین روش ها برای درمان سرطان تخمدان مورد استفاده قرار می گیرد، داروهای خوراکی یا تزریقی جهت از بین بردن سلول های سرطانی تجویز می گردند. شیمی درمانی گاهی قبل از جراحی و گاهی بعد از جراحی استفاده می شود.

هورمون تراپی (هورمون درمانی):

یکی دیگر از روش های درمان سرطان تخمدان، هورمون درمانی می باشد. هورمون درمانی بیشتر در درمان سرطان های تخمدان استرومال به کار می رود و در موارد نادر در سرطان اپی تلیال استفاده می شود. داروهای هورمون درمانی شامل موارد زیر می باشد: 

-داروهای آگونیست آزاد کننده LH: این داروها که به آن ها آگونیست GNRH نیز گفته می شود، باعث توقف تولید استروژن می گردند و با کاهش میزان استروژن حالتی شبیه به پیش یائسگی (پره منوپوز) ایجاد می نمایند. دوره درمان این داروها 13 ماه می باشد.

-تاموکسیفن: تاموکسیفن خاصیت آنتی استروژن دارد و به عنوان درمان سرطان تخمدان استرومائی می باشد. به دلیل خاصیت آنتی استروژنی تاموکسیفن، ممکن است اثرات جانبی مانند گرگرفتگی و خشکی واژن، مشاهده گردد. 

-داروهای مهار کننده آروماتاز: داروهائی هستند که آنزیم آروماتاز را مهار می کنند. بنابراین تخمدان ها تولید استروژن را متوقف نمی نمایند. داروهای مهار کننده آروماتاز در درمان سرطان استرومائی تخمدان استفاده می شود.

درمان هدفمند: گاهی در درمان سرطان از تکنیک درمان هدفمند استفاده می شود. در این روش دارو فقط بر روی سلول های سرطانی اثر دارد.

درمان های حمایتی: درمان های حمایتی شامل مراقبت هایی است که توسط خانواده فرد مبتلا به سرطان تخمدان و پزشک او انجام می گیرد تا میزان علائم بیماری و درد کاهش یابد.

احتمال سرطان تخمدان پس از هیسترکتومی: 

پس از انجام هیسترکتومی (برداشتن رحم) نیز احتمال سرطان تخمدان وجود دارد و میزان خطر آن به نوع هیسترکتومی بستگی دارد، به این صورت که اگر در هیسترکتومی رحم و لوله های فالوپ برداشته شوند احتمال ابتلا به سرطان وجود دارد، اما اگر در هیسترکتومی، رحم، سرویکس و لوله های فالوپ برداشته شوند، احتمال سرطان تخمدان بسیار اندک خواهد بود.