مرکز مام

نوبت‌دهی مرکز مام

نوبت‌دهی

بارداری

پنهان کردن فهرست مطالب بارداری

پنهان کردن فهرست مطالب بارداری

مجله مام - به روزترین مقالات در حوزه باروری و درمان ناباروری

مشاهده فهرست مطالب بارداری

سونوگرافی داپلر چیست؟

سونوگرافی داپلر چیست؟

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.
سونوگرافی داپلر نوعی سونوگرافی است که با استفاده از امواج صوتی به بررسی ضربان قلب و جریان خون جنین می پردازد. سونوگرافی داپلر روش بسیار خوبی برای تعیین سرعت و جهت جریان خون جنین می باشد. نتایج حاصل از سونوگرافی داپلر می تواند در تعیین طبیعی بودن میزان رشد جنین، تامین خون و مواد مغذی کافی به بافت ها در بارداری مفید باشد.

سونوگرافی داپلر همچنین در تشخیص و درمان انواع مختلفی از بیماری ها از قبیل لخته شدن خون و کاهش گردش خون نیز موثر است. به طور کلی سونوگرافی داپلر جهت تشخیص ترومبوز وریدی عمقی (لخته شدن خون در عروق عمقی)، ترومبوفلبیت (لخته شدن خون در وریدهای زیر سطح پوست)، آترواسکلروزیس (تنگی و سخت شدن عروق پاها) و التهاب عروق خونی دست و پا کاربرد دارد. سونوگرافی داپلر با همان دستگاه سونوگرافی معمولی انجام شده و غالبا در سه ماه سوم بارداری، در حاملگی های پر خطر و موارد لخته شدن خون، استفاده می شود.

سونوگرافی داپلر چیست؟

سونوگرافی داپلر شبیه سونوگرافی معمولی بوده و با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا که با گوش قابل شنیدن نیستند، انجام می شود. سونوگرافی داپلر با کمک وسیله ای به نام پروب انجام می شود. برای انجام این سونوگرافی، ابتدا ژل مخصوص بر روی شکم خانم باردار مالیده شده و سپس پروب روی پوست قرار داده می شود تا تصاویر گوناگونی از جفت و جنین ایجاد شود. سونوگرافی داپلر بر خلاف سونوگرافی معمولی، می تواند جریان خون جنین و سرعت جریان خون را در عروق جنینی بررسی نموده، جهت آن را تعیین کرده و وجود لخته خون را مشخص نماید. 

موارد کاربرد سونوگرافی داپلر:

معمولا در دوران بارداری تعداد سونوگرافی ها محدود است. اولین سونوگرافی در سه ماه اول بارداری جهت مشخص نمودن تعداد جنین ها، بررسی ضربان قلب جنین، تعیین رشد جنین و پیش بینی تقریبی تاریخ زایمان انجام می شود. سونوگرافی دیگر، در سه ماه دوم بارداری برای ارزیابی ناهنجاری های جسمی و تایید رشد طبیعی کودک است. در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری در طی سونوگرافی های نام برده، برای بررسی بیشتر سونوگرافی داپلر انجام می شود.

سونوگرافی داپلر معمولا برای ارزیابی جریان خون جفت، جریان خون شریان نافی جفت، وجود لخته خون و جریان خون قلب و مغز استفاده می گردد و در صورت مشاهده هرگونه اختلال در جریان خون، پزشک می تواند علت کاهش جریان خون جنین را تشخیص دهد. کم خونی داسی شکل، آرتریت روماتوئید و یا عوامل دیگر می توانند علت کاهش جریان خون جنین باشند.

محدودیت جریان خون جنین می تواند باعث کاهش وزن جنین هنگام تولد، اختلال رشد و کاهش اندازه جنین شود. سونوگرافی داپلر معمولا در موارد زیر انجام می شود:

• بارداری دوقلویی یا چند قلویی:

بارداری چند قلویی جز بارداری های پر خطر بوده و به همین دلیل باید در طول بارداری به طور منظم توسط سونوگرافی داپلر تحت نظر قرار گیرد، زیرا بارداری های چند قلویی عوارض متعددی دارند. تاخیر رشد داخل رحمی جنین (IUGR) و سندرم انتقال خون بین دوقلوها از شایع ترین عوارض بارداری چند قلویی هستند که می توان آن ها را با کمک سونوگرافی داپلر تشخیص داد؛

• اختلالات جفتی:

خون، مواد مغذی و اکسیژن از طریق جفت برای جنین تامین می شود. جریان خون سالم جفت برای رشد طبیعی کودک ضروری است. در صورت مشاهده هر گونه ناهنجاری از قبیل کاهش سرعت رشد جنین در غربالگری مرحله دوم، جهت بررسی جریان خون جنین، سونوگرافی داپلر انجام می شود. همچنین در صورت تشخیص جفت سرراهی و چسبندگی جفت، از سونوگرافی داپلر استفاده می شود. این سونوگرافی می تواند موقعیت جفت را مشخص کند. 

شرایط جسمی مادر:

سلامتی مادر تاثیر بسزایی در رشد جنین دارد. پزشکان از سونوگرافی داپلر برای تعیین میزان جریان خون جنین در عروق بند ناف و جفت استفاده می کنند. عواملی از قبیل سیگار کشیدن، مصرف داروهای خاص، BMI بالای مادر و سایر دلایل مربوط به سبک زندگی، می توانند باعث انقباض عروقی و محدود کردن جریان خون جنین شوند. انقباض شریان ها سبب مقاومت در برابر جریان خون شده و در نتیجه اکسیژن و مواد غذایی نامناسب وارد جریان خون جنین می شود. بیماری هایی از قبیل فشار خون و دیابت بارداری نیز تاثیر بسزایی در جریان خون جنین دارند.

• جنین های تحت تاثیر آنتی بادی های رزوس (بیماری که طی آن آنتی بادی در بدن خانم باردار تولید می شود و سبب نابودی گلبول های قرمز خون جنین می گردد)؛

• سابقه سقط جنین قبلی یا جنین کوچک؛

• سیگاری بودن مادران. 

تفاوت سونوگرافی داپلر با انواع دیگر سونوگرافی:

در سونوگرافی معمولی با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دو بعدی از اندام های جنین ایجاد می شود. اما در سونوگرافی داپلر، سونوگرافی بر اساس اثر داپلر انجام می شود؛ به این معنی که در سونوگرافی داپلر، تغییرات مداوم در فرکانس امواج صوتی به صورت برگشتی است و امواج صوتی بعد از برخورد به بخشی از بدن جنین مانند جریان خون در عروق که حرکت دارد، برگشت داده می شود. بنابراین با استفاده از سونوگرافی داپلر می توان جریان خونی که به پروب سونوگرافی نزدیک و از آن دور می شود و همچنین سرعت جریان خون جنین را اندازه گیری نمود. همچنین بر خلاف سایر انواع سونوگرافی، با استفاده از سونوگرافی داپلر می توان ضربان قلب جنین را نیز بررسی کرد. 

انواع سونوگرافی داپلر: 

سونوگرافی داپلر انواع مختلفی دارد که می تواند خصوصیات مختلفی از قبیل جهت جریان خون و سرعت جریان خون جنین را تعیین کند. بر اساس تفاوت در نوع ارزیابی، سه نوع مختلف سونوگرافی داپلر بارداری وجود دارد:

• داپلر موج پیوسته:

سونوگرافی داپلر موج پیوسته جهت اندازه گیری دقیق سرعت زیاد جریان خون استفاده می شود. این نوع سونوگرافی جهت یا جریان خون را نشان نمی دهد، بلکه فقط سرعت جریان خون را نشان می دهد و معمولا بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. 

• سونوگرافی داپلکس:

سونوگرافی داپلکس تصاویری از عروق خونی و ارگان های اطراف آن ایجاد می کند و هم زمان، سرعت و جهت جریان خون را نیز اندازه گیری می نماید. 

• سونوگرافی داپلر رنگی (کالر داپلر):

سونوگرافی داپلر رنگی مشابه سونوگرافی داپلکس است اما سونوگرافی داپلر رنگی وضوح بهتری دارد. در داپلر رنگی، تصاویر رنگی روی مانیتور جریان خون عروق خونی و بافت های اطراف آن را نشان می دهد. رنگ های مختلف در سونوگرافی داپلر رنگی، سرعت و جهت جریان خون را نشان می دهند. 

بررسی قسمت های مختلف جنین در بارداری با سونوگرافی داپلر:

به طور کلی سونوگرافی داپلر برای تعیین جریان خون و وجود لخته خون استفاده می شود. در صورت مشاهده ناهنجاری در بررسی های قبلی بارداری، سونوگرافی داپلر انجام می شود. به طور کلی پزشک برای بررسی جریان خون قسمت های مختلف بدن بیمار و جنین، سونوگرافی داپلر انجام می دهد. سونوگرافی داپلر بر اساس اینکه کدام قسمت های بدن را بررسی می کند، انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

• سونوگرافی داپلر عروق رحمی:

عروق رحمی، جریان خون را به رحم مادر منتقل می کنند. در طول بارداری عروق رحمی گشاد تر شده تا جریان خون رحم افزایش یابد. این تغییرات فیزیکی میزان جریان خون عروق را افزایش و مقاومت عروق را کاهش می دهد و در نتیجه جریان خون کافی برای تغذیه جنین تامین می شود. در صورت وجود مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی، جریان خون عروق محدود می شود. در این موارد جهت ارزیابی جریان خون ممکن است سونوگرافی داپلر انجام شود. 

• سونوگرافی داپلر عروق بند ناف:

شریان بند ناف، خون را از جفت به جنین منتقل می کند. سونوگرافی داپلر میزان جریان خون، مواد مغذی و اکسیژن دریافتی جنین را مشخص می نماید. در صورت مشاهده اختلال در سونوگرافی داپلر، ممکن است جهت بررسی جریان خون مغز جنین و قلب جنین مجدا سونوگرافی داپلر انجام شود. در موارد بارداری دوقلویی یا چند قلویی (به این دلیل که میزان رشد جنین کند می شود) و همچنین در مواردی که جنین تحت تاثیر آنتی بادی های رزوس قرار می گیرد، به دلیل اینکه ممکن است جریان خون شریان بند ناف کاهش یابد، پزشک انجام سونوگرافی داپلر را توصیه می کند. 

• سونوگرافی داپلر شریان مغز:

سونوگرافی داپلر شریان مغز، میزان خون رسانی به مغز جنین را نشان می دهد. این سونوگرافی در موارد کم خونی جنین و جنین های تحت تاثیر آنتی بادی های رزوس انجام می گردد. 

• سونوگرافی داپلر داکتوس ونوس:

سونوگرافی داپلر داکتوس ونوس یکی از انواع سونوگرافی غیرمعمول است و به همراه سایر بررسی ها در سه ماه اول بارداری، جهت یافتن اختلالات کروموزومی جنین و همچنین ارزیابی ورید نافی که خون را به قلب جنین انتقال می دهد، انجام می شود. 

آمادگی پیش از سونوگرافی داپلر: 

پبش از انجام سونوگرافی داپلر به آمادگی خاصی نیاز نمی باشد. زنان بارداری که سیگار می کشند باید دو یا چند ساعت قبل از انجام سونوگرافی از مصرف سیگار و هر نوع ماده نیکوتین دار خودداری کنند، زیرا نیکوتین می تواند رگ های خونی را منقبض نموده و سبب تشخیص نادرست شود و این انقباض با "انقباض پاتولوژیک" اشتباه گرفته شود. سایر ملزومات قبل از سونوگرافی داپلر شامل پوشیدن گان و مرطوب نگه داشتن بدن (با ژل مخصوص) است. 

سونوگرافی داپلر چگونه انجام می شود؟

سونوگرافی داپلر همانند سونوگرافی معمولی انجام می شود. خانم باردار باید روی تخت دراز بکشد و لباسی روی شکم او نباشد. سپس سونوگرافیست بر روی شکم بیمار ژل مالیده و پروپ را بر روی نقاط مختلف شکم قرار می دهد. در نهایت تصویری از محصولات بارداری بر روی مانیتور نمایش داده می شود. سونوگرافی داپلر بدون درد است و طی چند دقیقه به پایان می رسد. 

خطرات سونوگرافی داپلر:

سونوگرافی داپلر خطری برای مادر و جنین ندارد و برعکس در صورت نیاز، عدم انجام سونوگرافی در تمام دوران بارداری می تواند خطرناک باشد. همچنین سونوگرافی داپلر خطر بارداری های پر خطر را کاهش می دهد. در هفته های نخست بارداری انجام سونوگرافی داپلر واژینال توصیه نمی شود. 

هزینه سونوگرافی داپلر:

هزینه سونوگرافی داپلر بر اساس مصوبات وزارت بهداشت می باشد، اما بدلیل ارائه خدمت متعدد در مراکز گوناگون هزینه سونوگرافی داپلر به صورت دقیق مشخص نمی باشد و در مراکز درمان متعدد هزینه سونوگرافی داپلر متغیر است. 

برچسب ها :