این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فرناز منتظری فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

زمان و چگونگی انجام آزمایش آمنیوسنتز

آزمایش آمنیوسنتز یکی از آزمایش های تشخیصی پیش از تولد است که با کمک آن می توان انواع بیماری ژنتیکی و اختلالات کروموزومی جنین را پیش از تولد تشخیص داد. در آزمایش آمنیوسنتز مقداری از مایع آمنیوتیک جنین توسط سوزن نازکی بیرون کشیده شده و در اختیار آزمایشگاه قرار می‎گیرد تا بررسی های لازم روی آن انجام شود. 
زمان مناسب برای انجام آزمایش آمنیوسنتز در کشور ایران و بر اساس قوانین سقط جنین قانونی، بین هفته های 15 تا 18 بارداری می باشد و انجام آمنیوسنتز قبل از این تاریخ، می‎تواند عوارض آن را افزایش دهد. 
 

موارد لزوم انجام آزمایش آمنیوسنتز:

1)    در صورت مشاهده موارد مشکوک یا غیرنرمال در نتایج غربالگری، اکوکاردیوگرافی یا سونوگرافی جنین؛
2)    در صورت ناقل بودن یکی از والدین یا هر دو به یکی از انواع بیماری ژنتیکی یا اختلالات کروموزومی؛
3)    سن بالای 35 سال مادر؛
4)    وجود سابقه خانوادگی یا سابقه تولد یک کودک با بیماری ژنتیکی یا اختلالات متابولیک مانند سندرم داون، فیبروز کیستیک یا بیماری تای ساکس؛
5)    وجود خطر نقص در لوله عصبی مانند اسپینابیفیدا؛
همچنین ممکن است در سه ماهه سوم بارداری از آمنیوسنتز برای بررسی موارد زیر استفاده شود:
•    بررسی بلوغ ریه جنین هنگامی که احتمال تولد زودرس وجود دارد؛
•    بررسی وجود عفونت رحم؛
 

چگونگی انجام آزمایش آمنیوسنتز:

برای انجام این پروسه، پزشک ابتدا شکم مادر باردار را با ژل مخصوصی آغشته کرده و با هدایت گاید سونوگرافی یک سوزن باریک را وارد رحم می کند و از مایع آمنیوتیک اطراف جنین نمونه برداری انجام می دهد. سپس نمونه تهیه شده به آزمایشگاه ارسال می‎گردد.
سلول های جنینی موجود در مایع آمنیوتیک حدود 10 تا 12 روز در آزمایشگاه رشد می کنند و سپس از نظر نقص های مادرزادی، اختلالات کروموزومی و انواع بیماری ژنتیکی آزمایش می شوند. نتایج آزمایش آمنیسنتز معمولاً ظرف 2 هفته آماده می گردد.
 

آیا انجام آمنیوسنتز در بارداری خطرناک است؟

عوارض جدی ناشی از آمنیوسنتز بسیار نادر است. اکثر خانم ها در حین انجام آن فقط ناراحتی خفیفی حس می کنند. ممکن است هنگام وارد شدن سوزن به پوست، احساس سوزش وجود داشته باشد یا در هنگام برداشتن مایع، در شکم احساس فشار جزئی ایجاد گردد. بعد از انجام آمنیوسنتز، پزشک ممکن است توصیه کند یک یا دو روز از انجام ورزش یا برقراری رابطه جنسی اجتناب شود.
از دیگر عوارض آزمایش آمنیوسنتز که ممکن است برای برخی از زنان به وجود آید، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    سقط جنین؛ کمتر از 1 مورد از هر 200 زن (خطر سقط جنین بعد از انجام آمنیوسنتز در سه ماهه دوم بارداری کمتر از 1٪ در نظر گرفته می شود. این میزان فقط کمی بیشتر از خطر سقط جنین طبیعی در این زمان از بارداری است)؛
•    گرفتگی عضلات شکم، لکه بینی یا نشت مایع آمنیوتیک؛ تقریباً از هر 100 زن 1 تا 2 نفر (1 تا 2 درصد) این مشکلات را دارند؛
•    انتقال عفونت هایی مانند اچ آی وی یا توکسوپلاسموز از مادر به جنین در حین انجام آمنیوسنتز؛
به صورت کلی انجام آمنیوسنتز با خطر جدی همراه نیست، اما عوارض آن بسته به شرایط مادر می تواند متفاوت باشد. در صورت لزوم، قبل از انجام این پروسه، پزشک مشاوره های لازم را به والدین می دهد. 
 

انجام چه اقداماتی قبل از انجام آمنیوسنتز لازم است؟

به طور کلی، هیچ محدودیت خاصی در رژیم غذایی یا فعالیت های فیزیکی قبل از انجام آزمایش آمنیوسنتز وجود ندارد، اما اقدامات زیر قبل از انجام این تست توصیه می شوند:
•    مطلع کردن پزشک خود در صورت داشتن حساسیت به هر نوع دارو، لاتکس یا ماده بیهوشی؛
•    مطلع کردن پزشک از تمام داروهای مصرفی (نسخه ای و بدون نسخه) حتی داروهای گیاهی، ویتامین ها و مکمل ها؛
•    مطلع کردن پزشک در صورت داشتن سابقه اختلالات خونریزی ‎دهنده یا مصرف داروهای ضد انعقادی (رقیق کننده خون) مانند آسپرین یا سایر داروهایی که روی فرآیند لخته شدن خون تأثیر می‎گذارند. ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف این داروها را قطع کنید؛
•    اطمینان از مطلع بودن پزشک از گروه خونی شما، زیرا طی آزمایش آمنیوسنتز، ممکن است سلول های خونی مادر و جنین با هم مخلوط شوند. اگر RH خون مادر منفی و RH خون جنین مثبت باشد، می تواند منجر به تجزیه سلول‎های قرمز خون جنین شود؛ به همین دلیل باید تزریق آمپول رگام مد نظر قرار گیرد؛
•    قبل از انجام آزمایش آمنیوسنتز قبل از هفته بیستم بارداری، برای حمایت از رحم مثانه باید پر باشد.
 

بعد از انجام آمنیوسنتز چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، بهتر است هر چه سریعتر به پزشک مراجعه نمایید:
•    وجود هرگونه خونریزی یا نشت مایع آمنیوتیک از محل سوراخ شدن سوزن در شکم؛
•    تب یا لرز؛
•    شکم درد یا گرفتگی و انقباض شدید در ناحیه شکم؛
•    تغییر در حرکات جنین (در صورتی که هفته 20-24 بارداری را پشت سر گذاشته باشید)؛
توجه داشته باشید خطر آمنیوسنتز برای مادر تقریبا صفر و برای جنین فقط نیم تا یک درصد است. عوارض شایع بعد از آن شامل درد و پیچش شکم، لکه بینی مختصر تا دو روز و نشت مایع آمنیوتیک در حد بسیار مختصر تا دو روز است، اما در هر حال توصیه می شود در صورت مشاهده هر یک از موارد بالا، به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک ممکن است بسته به شرایط شما، توصیه های دیگری پس از انجام این آزمایش به شما بدهد.
 

هزینه آمنیوسنتز:

دغدغه بسیاری از مادران، اطلاع از هزینه آمنیوسنتز است. بسته به بیمه درمانی فرد، تعداد فاکتور های مورد آزمایش و زمان تحویل نتایج، هزینه آمنیوسنتز متغیر است. می توانید با مراجعه به مراکز انجام این آزمایش، از هزینه آمنیوسنتز مطلع شوید.