عمل سرکلاژ یا دوختن دهانه رحم چیست؟

به منظور پیشگیری از زایمان زودرس در زنانی که دارای دهانه رحم ضعیف یا به اصطلاح، نارسایی دهانه رحم می باشند (به این دلیل که دهانه رحم کوتاه شده یا ممکن است خیلی زود باز شود)، گاهی عمل سرکلاژ انجام می گردد. 

عمل سرکلاژ در بارداری برای جلوگیری از تغییرات اولیه دهانه رحم (سرویکس) در زنان باردار انجام می شود، بنابراین ممکن است دوختن دهانه رحم از زایمان زودرس جلوگیری نماید. بسته بودن دهانه رحم سبب می شود که جنین تا هفته 37 تا هفته 38 بارداری در داخل رحم مادر باقی بماند. عمل دوختن دهانه رحم، از طریق واژن (سرکلاژ ترانس واژینال) و یا از طریق شکمی (سرکلاژ ترانس ابدومینال) انجام می شود. 

چرا عمل سرکلاژ انجام می شود

اگر دهانه رحم به دلیل فشار موجود در طول بارداری باز شود، می توان از عمل سرکلاژ استفاده کرد. 

نارسایی دهانه رحم در اثر موارد زیر ایجاد می شود:

• سابقه سقط جنین در سه ماه دوم بارداری؛

• بیوپسی مخروطی قبلی یا روش LEEP؛ 

• آسیب سرویکس به علت سقط جنین.

بهترین زمان برای عمل سرکلاژ

بهترین زمان برای دوختن دهانه رحم یا عمل سرکلاژ، در سه ماه دوم بارداری و قبل از هفته ۱۵ بارداری می باشد. در صورت کوتاه یا باز شدن دیر هنگام سرویکس، ممکن است سرکلاژ تا قبل از هفته 24 بارداری انجام شود. در صورتی یک بارداری با سرکلاژ انجام شود، احتمالا در بارداری های بعدی نیز سرکلاژ انجام خواهد شد.

درمان جایگزین عمل سرکلاژ چیست؟

اگر در اواخر بارداری تغییراتی در سرویکس ایجاد شود (قیفی شکل شدن دهانه رحم) و یا دهانه رحم به مقدار قابل توجهی باز شود، استراحت ممکن است بهترین درمان جایگزین باشد.

چرا  سرکلاژ در تمام زنانی که احتمال زایمان زودرس دارند انجام نمی شود؟

دوختن دهانه رحم فقط در زنانی که نارسایی دهانه رحم یا سرویکس دارند، انجام می شود. با این حال حتی با انجام عمل سرکلاژ در بارداری نیز ممکن است عوامل و مشکلات دیگری باعث ایجاد زایمان زودرس شوند. زنانی که سرکلاژ  انجام داده اند باید از نظر عوارض دیگر از قبیل عفونت و زایمان زودرس به طور مرتب بررسی شوند.

سرکلاژ چه تاثیری بر روی بارداری بعدی دارد؟

بارداری بعدی در اکثر زنانی که عمل سرکلاژ در بارداری را انجام می دهند، نیز معمولا با سرکلاژ انجام می شود.  

انواع سرکلاژ

عمل سرکلاژ انواع متفاوتی دارد که در این بخش به آن می‌پردازیم

روش مک دونالد

شایع ترین روش سرکلاژ در بارداری، روش مک دونالد است که قبل از هفته ۱۵ بارداری انجام می شود و در هفته 37 بارداری، بخیه سرکلاژ باز می گردد. در روش مک دونالد، بخیه هایی را از بیرون دور دهانه رحم می زنند تا دهانه رحم بسته شود.

شیرودکار

در این روش دهانه رحم از داخل دوخته می شود. این روش در مقایسه با روش سنتی مک دونالد دشوارتر است، اما اعتقاد بر این است که به دلیل عمقی تر بودن بخیه ها، خطرات حین بارداری کاهش می یابد. سرکلاژ شیرودکار یک روش دائمی است و در بارداری های بعدی نیز تاثیر دارد. به دلیل وجود این بخیه ها، اغلب زایمان به صورت سزارین انجام می شود. 

سرکلاژ شکمی

در این نوع از سرکلاژ، بخش فوقانی سرویکس دوخته می شود. سرکلاژ شکمی یک روش دائمی است و فقط در مواردی انجام می شود که سایر روش های سرکلاژ قابل استفاده نباشند. معمولا در صورت شکست سایر روش های سرکلاژ، سرکلاژ شکمی انجام می گردد. 

مزایای عمل سرکلاژ

عمل سرکلاژ برای جلوگیری از زایمان زودرس و سقط جنین ناشی از نارسایی سرویکس، انجام می شود. عمل دوختن دهانه رحم در 85 تا 90 درصد موارد موفقیت آمیز است. سرکلاژ در موارد نارسایی دهانه رحم موثر است، اگرچه متاسفانه تشخیص نارسایی دهانه رحم بسیار دشوار بوده و تشخیص می تواند نادرست باشد.

عوارض سرکلاژ

احتمال ظهور عوارض سرکلاژ بسیار ناچیز است و بسیاری از متخصصین معتقد هستند که عوارض سرکلاژ در خانم هایی که اضافه وزن دارند بیشتر است. 

عوارض احتمالی سرکلاژ عبارتند از:

• انقباضات زودرس؛
• دیستوشی سرویکس (عدم توانایی سرویکس در اتساع طبیعی رحم در طول زایمان)؛
• پارگی غشاهای کیسه آب جنین؛
• عفونت سرویکس؛
• پارگی سرویکس در صورت زایمان پیش از برداشتن بخیه سرکلاژ؛
• استفراغ و تهوع در بارداری؛
• خونریزی واژینال.

اقدامات پیش از عمل سرکلاژ

• بررسی تاریخچه پزشکی خانم باردار؛

• سونوگرافی ترانس واژینال جهت بررسی وضعیت دهانه رحم؛ 

• مشاوره و صحبت با پزشک جهت کسب آگاهی از روش های کنترل درد.

عمل سرکلاژ چگونه انجام می شود

برای کنترل درد در هنگام عمل دوختن دهانه رحم بی حسی موضعی، نخاعی یا اپیدورال انجام می شود. در هنگام سرکلاژ، پزشک با کمک نخ مخصوص، اطراف دهانه رحم را محکم می بندد. در هنگام سرکلاژ ترانس واژینال، اسپکولوم در داخل واژن قرار داده می شود و سپس با کمک روش شیرودکار یا مک دونالد، دهانه رحم دوخته می شود؛ گرچه نتایج حاصل از روش های شیرودکار یا مک دونالد تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. 

• در روش مک دونالد، اسپکولوم در واژن گذاشته شده و از سوزنی برای دوختن قسمت خارجی دهانه رحم استفاده می گردد، سپس انتهای بخیه ها گره زده می شوند تا دهانه رحم بسته بماند. 

• در روش شیرودکار، اسپکولوم در واژن قرار داده شده و سپس با استفاده از ابزاری به نام رینگ فورسپس، دهانه رحم کشیده می شود. در مرحله بعد، برش کوچکی در سرویکس ایجاد شده و بعد با کمک سوزن، دهانه رحم دوخته می شود. در این عمل چون دهانه رحم از داخل دوخته می شود امکان زایمان طبیعی وجود ندارد و مادر تنها با زایمان سزارین می تواند فرزندش را به دنیا بیاورد. 

• در سرکلاژ ترانس ابدومینال، برشی بر روی شکم ایجاد شده و سپس با کمک سوزن، دهانه رحم به قسمت تحتانی رحم دوخته می شود. سرکلاژ ترانس ابدومینال یا شکمی با روش لاپاراسکوپی هم قابل انجام است. 

اقدامات پس از عمل سرکلاژ

پس از عمل سرکلاژ جهت کنترل انقباضات رحمی و یا زایمان زودرس، ممکن است خانم باردار برای چند ساعت یا یک شب در بیمارستان بستری شود. بلافاصله پس از دوختن دهانه رحم، ممکن است بیمار خونریزی خفیف یا گرفتگی عضلات رحمی داشته باشد که این علائم معمولا بعد از چند روز متوقف می شوند. همچنین گاهی برای جلوگیری از عفونت و زایمان زودرس، بیمار دارو مصرف می کند. 2 تا 3 روز پس از سرکلاژ در بارداری بیمار باید در منزل استراحت داشته باشد و از هرگونه فعالیت فیزیکی غیر ضروری پرهیز کند. بیمار در مورد زمان مناسب برای از سرگیری فعالیت های جسمی خود باید با پزشک صحبت کند. همچنین توصیه می شود که خانم باردار یک هفته قبل و حداقل یک هفته پس از عمل سرکلاژ از رابطه جنسی اجتناب نماید. 

بخیه سرکلاژ در بارداری چه زمانی باید باز شود؟

بطور کلی بخیه سرکلاژ در هفته 37 بارداری باز می شود، اما درصورت انقباضات رحمی و پاره شدن کیسه آب می توان بخیه سرکلاژ را زود تر باز کرد. در بیشتر موارد بخیه سرکلاژ بدون هیچ مشکلی در مطب باز می شود. باز کردن بخیه سرکلاژ مانند انجام پاپ اسمیر است و ممکن است با خونریزی سبکی همراه باشد. 

علائم هشدار دهنده سرکلاژ چیست؟

بعد از انجام عمل سرکلاژ لازم است که بیشتر مراقب خود باشید و در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید.

• انقباض یا گرفتگی؛
• درد در قسمت تحتانی شکم و شبیه به درد زایمان؛
• خونریزی واژینال؛
• تب بالای 5/37 درجه سانتی گراد یا لرز؛
• تهوع و استفراغ؛
• ترشحات نامطبوع واژینال؛
• نشت یا خروج مایع از واژن.

شما می‌توانید برای خواندن مقالات بیشتر به مجله اینترنتی مام مراجعه کنید، همچنین برای رزرو نوبت و مشاوره حضوری با متخصصین ما، به مرکز مام مراجعه کنید.