اسهال و یبوست در دوران بارداری

تقریباً نیمی از تمام زنان یبوست در بارداری را تجربه می‌کنند. یبوست اتفاق آزاردهنده‌ای است که با درد و ناراحتی شکمی، حرکات روده ای دشوار و دفع سخت مدفوع همراه است.

علت یبوست در بارداری چیست؟

با وقوع بارداری، لازم است بدن شما مواد مغذی و مایعات اضافی را که برای رشد یک جنین سالم نیاز است بیشتر از گذشته جذب نماید. بنابراین سطح هورمون پروژسترون افزایش می یابد تا سرعت حرکت سیستم گوارش کم شده و در نتیجه میزان جذب افزایش یابد. این مسأله خیلی زود اتفاق می افتد و اولین نشانه از حاملگی برای برخی از زنان است.

در سه ماهه‌ی دوم و سوم، فشار ناشی از رشد رحم بر روی روده می تواند این مشکل را تشدید کند و همچنین آهن و کلسیم اضافی موجود در مکمل‌های دوران بارداری نیز می‌توانند در بروز این مساله دخیل باشند. اگر قبل از بارداری از یبوست رنج می بردید، احتمال عود و تشدید یبوست در دوران بارداری افزایش می‌یابد.

همچنین علل دیگری همچون نگرانی، اضطراب، بی‌تحرکی و یا سطح تحرک پایین و رژیم کم فیبر نیز ممکن است در بروز یبوست دخالت داشته باشند.

چگونه می توانم با یبوست در بارداری مقابله کنم؟

شما مجبور نیستید تمام طول بارداری خود را با این عارضه‌ی دردناک سپری کنید. راهکارهای بسیاری برای مقابله با یبوست وجود دارند که به کمک آن‌ها نه تنها می‌توانید با این مشکل مقابله کنید،‌ بلکه قادر خواهید بود از بروز هموروئید که یک عارضه‌‌ی جانبی یبوست است‌ نیز، جلوگیری نمایید:

-از فیبرها کمک بگیرید :غذاهای غنی از فیبر به شما کمک می‌کنند زود به زود مدفوع کنید. هدف مصرف روزانه‌ی 25 تا 35 گرم فیبر است. بنابراین بر مصرف مقدار زیادی غلات و نان کامل، دانه ها، حبوبات (نخود فرنگی و لوبیا)، میوه‌های تازه و سبزیجات (خام یا کمی پخته شده - ترجیحاً با پوست ) و میوه‌های خشک تمرکز داشته باشید. سبزیجات سبز برگ و همچنین کیوی، که دارای اثر قوی ملین است نیز در درمان یبوست مفید هستند. به‌علاوه سعی کنید با اضافه کردن برخی از سبوس‌ها و یا مواد غذایی روغنی به رژیم غذایی خود، باعث نرم شدن مدفوع شوید. البته قبل از اینکه این کار را انجام دهید، با پزشک خود مشورت کنید زیرا این منابع فیبر می‌توانند مواد مغذی مهم را قبل از اینکه جذب شوند دفع کنند. توصیه می شود از مصرف دانه‌های خرد شده و دانه‌های تصفیه شده (نان سفید، برنج سفید، غلات و ماکارونی تصفیه شده)، که تمایل به بازجذب بالا در روده دارند اجتناب کنید.

غذاهای غنی از فیبر به شما کمک می‌کنند زود به زود مدفوع کنید. هدف مصرف روزانه‌ی 25 تا 35 گرم فیبر است. بنابراین بر مصرف مقدار زیادی غلات و نان کامل، دانه ها، حبوبات (نخود فرنگی و لوبیا)، میوه‌های تازه و سبزیجات (خام یا کمی پخته شده - ترجیحاً با پوست ) و میوه‌های خشک تمرکز داشته باشید. سبزیجات سبز برگ و همچنین کیوی، که دارای اثر قوی ملین است نیز در درمان یبوست مفید هستند. به‌علاوه سعی کنید با اضافه کردن برخی از سبوس‌ها و یا مواد غذایی روغنی به رژیم غذایی خود، باعث نرم شدن مدفوع شوید. البته قبل از اینکه این کار را انجام دهید، با پزشک خود مشورت کنید زیرا این منابع فیبر می‌توانند مواد مغذی مهم را قبل از اینکه جذب شوند دفع کنند. توصیه می شود از مصرف دانه‌های خرد شده و دانه‌های تصفیه شده (نان سفید، برنج سفید، غلات و ماکارونی تصفیه شده)، که تمایل به بازجذب بالا در روده دارند اجتناب کنید.

-مایعات بنوشید: مصرف مداوم 12 تا 13 فنجان کامل مایعات (آب، سبزی و یا آب میوه ) در این دوران توصیه می‌شود زیرا کمک خواهد کرد که مواد جامد راحت‌‌تر از طریق دستگاه گوارش شما حرکت کرده و مدفوع شما نرم‌تر شده و آسان‌تر دفع شود. همچنین مصرف مایعات گرم، آب گرم و لیمو برای کمک به تحرک روده‌ها مفید هستند. آب گوجه فرنگی نیز به عنوان یک ملین ملایم انتخاب بسیار خوبی است.

-وعده های غذایی خود را با حجم کم و ‌تعداد بیشتر مصرف کنید: وعده‌های غذایی حجیم می‌توانند عملکرد دستگاه گوارش را تا حد زیادی کند کرده و منجر به یبوست شوند. بنابراین سعی کنید هر روز شش وعده غذا در حجم کمتر بخورید تا علاوه بر یبوست، ‌تجمع گاز و نفخ کمتری را تجربه کنید.

-پیاده روی داشته باشید: عدم تحرک می‌تواند عضلاتی که روده را کنترل می کنند ضعیف کند و منجر به یبوست شود، بنابراین در صورت مجوز پزشک و نداشتن ممنوعیت، هر زمان که برایتان مقدور است پیاده‌روی کنید.

-به مکمل‌ها و داروهای خود دقت کنید: بسیاری از مکمل‌ها و داروهایی در بارداری تجویز می‌شوند (ویتامین‌های دوران بارداری، مکمل‌های کلسیم و آهن و آنتی‌اسیدها) می‌توانند یبوست را بدتر کنند. بنابراین با پزشک خود در مورد جایگزین‌ها (مانند مکمل های آهن آهسته رهش) و یا تغییر دوز مصرفی داروها تا زمان بهبودیتان مشاوره نمایید. همچنین از پزشک خود بخواهید که مکمل منیزیم برای کمک به درمان یبوست تجویز نماید. در عین حال مصرف منیزیوم در شب هنگام ممکن است گرفتگی عضلات را آرام کرده و به شما کمک کند که بهتر بخوابید.

-پروبیوتیک‌ها را به میزان زیاد مصرف کنید: پروبیوتیک‌های موجود در ماست که حاوی باکتری‌های فعال است با تحریک باکتری‌های روده کمک می‌کنند تا مواد غذایی بهتر بشکنند و راحت‌تر حرکت کنند. همچنین می‌توانید از پزشک خود بخواهید که یک مکمل پروبیوتیک خوب که به شکل کپسول، قرص های جویدنی یا شکل پودری است برایتان تجویز کند .

-ورزش کنید: ورزش منظم در دوران بارداری باعث تنظیم حرکات روده‌ها می‌شود. حتی فقط یک پیاده‌روی 10 دقیقه‌ای می تواند مفید باشد. البته قبل از شروع حرکات ورزشی و پیاده‌روی باید از پزشک خود مجوز کسب کنید.

-تمرینات کگل را انجام دهید: تمرینات کگل (ورزش‌های عضلات کف لگن) می‌توانند به تنظیم حرکات روده‌ای کمک نمایند.

-از مصرف مواد ملین محرک اجتناب کنید: همه ملین‌ها و نرم کننده‌های مدفوع (مخصوصا انواع گیاهی یا خانگی) برای استفاده در حین بارداری بی خطر نیستند. قبل از مصرف هر گونه دارو، با پزشک خود صحبت کنید.

آیا می توانم از یبوست در حین بارداری جلوگیری کنم؟

عادات صحیح غذایی و ورزش منظم، سیستم گوارش را تشویق می‌کند که سریع‌تر کار کند و در نتیجه باعث جلوگیری از یبوست در دوران بارداری خواهد شد. مصرف کافی غذاهای غنی از فیبر (میوه ها، سبزیجات، دانه های کامل، لوبیا)، مصرف آب به اندازه کافی و داشتن فعالیت همگی می توانند به صورت ترکیبی، به  پیشگیری از یبوست بارداری کمک نمایند. 

چه موقع از بارداری، یبوست از بین می رود؟

برای بعضی از زنان، یبوست در دوران بارداری تا هنگامی که سطح پروژسترون بالاست،‌ تداوم خواهد داشت. با این حال اگر عادات غذایی و سبک زندگی خود را تغییر دهید، این مشکل قابل کنترل خواهد بود.

آیا یبوست در بارداری خطرناک و جدی است؟

اغلب اوقات یبوست در دوران بارداری نشانه بیماری نمی‌باشد. اما اگر یبوست شدید همراه با درد شکم دارید و یا یبوستتان به طور متناوب با اسهال یا ترشحات خلطی یا خون همراه است، بلافاصله با پزشک یا ماما تماس بگیرید.

همچنين فشار وارده در حين حرکت يا عبور مدفوع سخت از مقعد مي تواند باعث بروز هموروئيد (بواسیر) شود که رگ‌هاي متورم در ناحيه‌ی مقعد ایجاد می‌کند. هموروئید می‌تواند بسیار ناراحت کننده باشد، اما به ندرت باعث مشکلات جدی می شود و در اغلب موارد، پس از تولد نوزادتان از بین می رود. با این حال، اگر درد شدید باشد، یا اگر خونریزی مقعدی دارید، با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید

یبوست بعد از زایمان:                                                                        

زایمان لزوماً به معنای پایان دادن به یبوست نیست. در صورت وجود عواملی همچون: دردناک بودن ناحیه‌ی تناسلی یا بخیه خوردن این ناحیه به‌دلیل زایمان طبیعی، مصرف مکمل‌ آهن برای پیشگیری از کم خونی ناشی از خونریزی، استفاده از مسکن‌های مخدر به‌دلیل وقوع زایمان سزارین و کاهش فعالیت بدلیل ترس از درد، ممکن است یبوست ایجاد شود. در این صورت نیز خوردن غذاهای با فیبر بالا (هدف 25 گرم در روز)، مصرف مایعات و تحرک تا حد امکان به بهبود این مشکل کمک خواهد کرد.

اسهال در دوران بارداری

برخلاف یبوست، که می‌تواند ناشی از نوسانات هورمونی بارداری باشد، اسهال از علتی خارج از بدن سرچشمه می‌گیرد. هر عاملی مانند مسمومیت غذایی، انگل‌های روده‌ای و یا یک آنفلوآنزای ساده‌ی معده و حتی تغییر در رژیم غذایی و ورزش یا مصرف‌ مکمل‌های بارداری می‌تواند باعث اسهال در دوران بارداری شود. اسهال طولانی‌تر از چند روز، هر قدر خفیف، می‌تواند به سرعت به کم‌آبی بدن که یک عامل خطر عمده برای زایمان زودرس است، منجر شود. برای همین باید جدی گرفته شود.

توصیه‌های حین اسهال در بارداری

• دوری از مواد غذایی مُسهل مانند میوه‌های خشک، غذاهای چرب و یا تند و شیر (به خصوص اگر عدم تحمل در برابر لاکتوز دارید)
• اجتناب از نوشیدنی با قند بالا (سیب و آب‌انگور، ژلاتین، کولا به طور منظم و دیگر نوشیدنی‌های غیرالکلی)
• مصرف آب کافی و وعده‌های غذایی کوچک، سبک و مکرر در صورت کم‌اشتهایی
• مصرف مواد غذایی زود هضم مانند موز، برنج، سیب و نان تُست
• مصرف سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی (به خصوص روی)
• مصرف غذاهای نشاسته‌دار مثل سیب‌زمینی، غلات شیرین نشده
• مصرف سبزیجات، از قبیل هویج پخته شده
• مصرف گوشت لخم (گوشت کم‌چربی)
• مصرف ماست
• بعید است که اسهال خفیف به جنین آسیبی برساند، ولی در صورت اسهال بیش از سه بار در روز، همراه با خون مخاط، حتماً به پزشک مراجعه کنید. قبل از مصرف هر نوع دارو برای اسهال با پزشک خود مشورت کنی