این مطلب از نظر علمی به تائید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF ، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

علت پریود نامنظم چیست و آیا قابل درمان است؟

سعی کردیم در این مقاله به طور مختصر به بررسی سوالاتی در رابطه با پریود نشدن و نیز علل پریود نامنظم در افراد بپردازیم و به سوالاتی از قبیل موارد زیر پاسخ دهیم:
- علت پریود نشدن چیست ؟
- آیا پریود نامنظم خطرناک است ؟
- علت پریود نامنظم چیست ؟
- علت دیر پریود شدن دختر چیست ؟
- آیا پریود نامنظم باعث نازایی می شود ؟
 عادت ماهانه در بیشتر زنان 4 تا 7 روز طول میکشد. پریود زنان معمولا هر 28 روز یک بار اتفاق می افتد، گرچه سیگل قاعدگی طبیعی می تواند از 21 روز تا 35 روز متغیر باشد. پریود در زنان ممکن است گاهی با اختلالاتی مواجه شوند. حدود 30 درصد از زنان ممکن است پریود نامنظم داشته باشند. پریودی نامنظم اغلب علت خاصی ندارد اما گاهی ممکن است نشان دهنده یک عارضه جدی باشد. همچنین ممکن است فرد پریود نشدن را تجربه کند که در این صورت باید علت پریود نشدن بررسی شود. شایع ترین مشکلات قاعدگی در زنان عبارتند از: 
- سیکل های قاعدگی کمتر از 21 روز و بیشتر از 35 روز؛
- قطع پریود تا سه دوره و یا بیشتر؛ 
- قاعدگی های بسیار سنگین یا بسیار سبک تر از میزان طبیعی؛
- پریود بیش از هفت روز؛
- عادت ماهانه همراه با درد، گرفتگی، حالت تهوع و استفراغ؛
- خونریزی یا لکه بینی بین سیکل های قاعدگی، بعد از یائسگی و یا پس از رابطه جنسی.
 انواع اختلالات قاعدگی:

شایع ترین اختلالات قاعدگی که منجر به قاعدگی نامنظم و عدم تنظیم قاعدگی می شوند عبارتند از:
- آمنوره: آمنوره به شرایطی گفته می شود که در آن عادت ماهانه به طور کامل متوقف می شود. همچنین فقدان کامل پریود پس از 90 روز یا بیشتر غیر طبیعی نیز تلقی می شود، مگر اینکه یک زن باردار بوده، در دوران شیردهی باشد و یا وارد دوران یائسگی شده باشد (معمولا یائسگی از سنین 45 تا 55 ایجاد می شود). همچنین دختران جوانی که در سنین 15 تا 16 سالگی هستند و سه سال پس از رشد پستان ها، هنوز عادت ماهانه نشده اند هم به آمنوره یا اختلال پریود نشدن مبتلا می باشند؛
- الیگومنوره: چنانچه بیمار به ندرت پریود شود به آن الیگومنوره می گویند. الیگومنوره می تواند یک علت پریود نامنظم باشد؛
- دیسمنوره: دیسمنوره به قاعدگی های دردناک اشاره دارد، گرچه برخی از ناراحتی ها در دوران پریود در اکثر زنان طبیعی هستند؛
- خونریزی غیر طبیعی رحم: خونریزی شدید و غیر طبیعی رحم می تواند به صورت پریود نامنظم باشد. خونریزی شدید پریود، عادت ماهانه بیش از هفت روز، خونریزی یا لکه بینی بین پریودها، خونریزی بعد از رابطه جنسی و یا خونریزی بعد از یائسگی همگی از جمله موارد خونریزی غیر طبیعی می باشند.

علت پریود نامنظم و روش‌های درمان پریود نامنظم :

علت قاعدگی نامنظم یا دلایل پریود نشدن می تواند مواردی از قبیل استرس یا بیماری های زمینه ای باشند. در ادامه به بررسی اصلی ترین علل پریود نامنظم می پردازیم:
- استرس و سبک زندگی:
افزایش و کاهش قابل توجه وزن، تغییر رژیم غذایی، تغییر در برنامه های ورزشی، مسافرت، ابتلا به برخی بیماری ها و سایر تغییرات در برنامه روزانه زندگی زنان می تواند بر سیکل قاعدگی تاثیر گذاشته و علت قاعدگی نامنظم باشد؛
- قرص های جلوگیری از بارداری:
مصرف قرص های جلوگیری از بارداری نیز می تواند علت پریود نامنظم باشد. بیشتر قرص های جلوگیری از بارداری ترکیبی از هورمون های استروژن و پروژستین هستند (البته برخی از قرص های جلوگیری از بارداری فقط حاوی پروژستین می باشند). 

این قرص ها مانع آزاد سازی تخمک از تخمدان ها و تخمک گذاری شده و بنابراین مانع بارداری می شوند .مصرف یا قطع مصرف قرص های جلوگیری از بارداری نیز می تواند بر قاعدگی تاثیر بگذارد. برخی از زنان تا شش ماه پس از قطع مصرف قرص های جلوگیری از بارداری، پریود نامنظم دارند یا پریود آن ها به طور کلی قطع می شود. زنان ممکن است در صورت مصرف قرص های جلوگیری از بارداری که فقط حاوی پروژستین هستند، خونریزی بین قاعدگی داشته باشند؛
- پولیپ یا فیبروم :
پولیپ ها تومورهای خوش خیم دیواره رحم هستند. فیبروم ها نیز توده های هستند که  به دیواره رحم متصل می شوند. ممکن است یک یا چند فیبروم در رحم وجود داشته باشد و اندازه آن ها می تواند از کوچک تا بزرگ، متغیر باشد. اگر چه فیبروم ها معمولا تومورهای خوش خیم هستند، اما ممکن است باعث خونریزی شدید پریود یا درد قاعدگی شوند. اگر فیبروم بزرگ باشد می تواند به مثانه یا روده بیمار فشار وارد کرده و سبب ایجاد احساس ناراحتی در او شود؛
- اندومتریوز :
در بیماری اندومتریوز، بافت رحم در خارج از رحم رشد می کند و گسترش می یابد. بافت اندومتریوز هر ماه تجزیه شده و همراه با خون پریود خارج می گردد. معمولا اندومتریوز وارد تخمدان ها یا لوله های رحمی می شود و گاهی نیز در بخش تحتانی دستگاه گوارش، میان رحم و مقعد رشد می کند. اندومتریوز ممکن است، خونریزی غیر طبیعی،گرفتگی، درد قبل از پریود یا هنگام پریود ایجاد کرده و سبب مقاربت دردناک شود؛
PID :
بیماری التهابی لگن یا PID نوعی عفونت باکتریایی است که بر سیستم تناسلی زنان تاثیر می گذارد. باکتری ها ممکن است از طریق رابطه جنسی وارد واژن، رحم و دستگاه تناسلی فوقانی شوند. گاهی ممکن است PID از طریق اقدامات مربوط به زنان و زایمان از قبیل سقط جنین ایجاد شود. ترشحات بد بوی واژینال، پریود نامنظم، درد لگن، تب، حالت تهوع، استفراغ و اسهال از علائم PID هستند.
- تنبلی تخمدان :
در تنبلی تخمدان، تخمدان ها مقدار زیادی هورمون مردانه یا آندروژن تولید می کنند و در نتیجه ممکن است کیست های کوچک حاوی مایعات در تخمدان ها ایجاد شوند. این تغییرات هورمونی می توانند از تخمک گذاری جلوگیری کرده و بنابراین ممکن است بیمار به صورت مداوم تخمک گذاری نداشته باشد. گاهی نیز سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند علت پریودی نامنظم یا قطع کامل پریود باشد. چاقی، ناباروری و پرمویی از دیگر علائم بیماری تخمدان پلی کیستیک هستند. در صورت تمایل به بارداری، بیمار می تواند از داروهای تحریک تخمک گذاری استفاده کند.
- کاهش زودرس ذخیره تخمدان:
چنانچه کاهش ذخیره تخمدان زیر 40 سالگی در زنان ایجاد شود، به آن کاهش زودرس ذخیره تخمدان می گویند، که در این صورت چرخه قاعدگی (همانند دوران یائسگی) به طور کامل متوقف می شود. کاهش زودرس ذخیره تخمدان در بیمارانی که تحت شیمی درمانی یا پرتو درمانی سرطان هستند، افراد دارای سابقه خانوادگی نارسایی زودرس تخمدان ها و همچنین برخی از موارد ناهنجاری های کروموزومی ایجاد می شود. کاهش زودرس ذخیره تخمدان می تواند علت پریود نامنظم باشد. در صورت بروز علائم کاهش ذخیره تخمدان، بیمار باید به پزشک مراجعه نماید.
دیگر علل پریود نامنظم عبارتند از:
-  سرطان رحم و سرطان سرویکس؛
- مصرف برخی از داروها مانند داروهای استروئیدی و آنتی کواگولانت ها؛ 
- ابتلا به بیماری هایی مانند اختلالات انعقادی، کم کاری یا پرکاری تیروئید و اختلالات غده هیپوفی؛ 
- مشکلات مرتبط با بارداری مانند سقط جنین و حاملگی خارج رحمی.

علائم پریود نامنظم:

در صورت مشاهده هر یک از علائم پریود نامنظم بیمار باید به پزشک مراجعه نماید. علائم پریود نامنظم عبارتند از:
- نامنظم شدن ناگهانی پریود در زنان زیر 45 سال؛
- سیکل قاعدگی کمتر از 21 روز و یا بیشتر از 35؛ 
- طولانی شدن عادت ماهانه بیش از 7 روز؛
- فاصله طولانی بین کوتاه ترین و بلندترین سیکل قاعدگی (حداقل 20 روز)؛
- اختلال در بارداری.
ممکن است در صورت مشاهده علائم پریود نامنظم، بیمار هیچ مشکل جدی نداشته باشد، اما بهتر است که بیمار جهت بررسی علت آن به پزشک مراجعه نماید.

تشخیص پریود نامنظم: 

در صورت نامنظم بودن عادت های ماهانه در خانم ها، انجام معاینه لگنی اولین اقدام جهت تشخیص علت پریود نامنظم است. در مراحل بعدی پزشک سوابق بیماری و داروهای مصرفی را مورد ارزیابی قرار می دهد. تشخیص علت پریود نامنظم بر اساس علائم بیمار متفاوت می باشد. از جمله روش های تشخیص پریود نامنظم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پاپ اسمیر: با استفاده از تست پاپ اسمیر می توان وجود انواع عفونت یا سلول های سرطانی سرویکس را مورد بررسی قرار داد. از آنجایی که عفونت و پریود نامنظم با هم در ارتباط هستند لازم است این تست انجام شود؛
- آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی کم خونی، مشکلات انعقادی و عملکرد تیروئید مورد استفاده قرار می گیرد؛
- سونوگرافی لگن: سونوگرافی لگن جهت بررسی رحم، تخمدان ها و لگن انجام می شود؛ 
- بیوپسی آندومتر: پزشک ممکن است جهت ارزیابی رحم، اقدام به نمونه برداری نماید، سپس نمونه به آزمایشگاه ارسال می شود تا بافت رحم مورد بررسی قرار گیرد. همچنین ممکن است از هیستروسکوپی جهت مشاهده قسمت داخلی رحم استفاده شود؛
- سونوهیستروگرافی: هیستروسونوگرافی، نوعی سونوگرافی است که پس از تزریق مایع به داخل رحم، تصاویری از رحم ایجاد می شود. پزشک با کمک سونوهیستروگرافی می تواند فیبروم یا پولیپ را تشخیص دهد؛
- تست بارداری: در صورت وجود چرخه قاعدگی نامنظم، پزشک ممکن است برای بیمار تست بارداری درخواست نماید.

درمان دارویی پریود نامنظم:

درمان چرخه قاعدگی نامنظم بر اساس سلامت عمومی بیمار، علت پریود نامنظم، سوابق بارداری و برنامه های آینده بیمار متفاوت خواهد بود. در صورت وجود یک بیماری زمینه ای مانند اختلال تیروئید، ابتدا باید بیماری زمینه ای درمان گردد. روش های درمان عادت ماهانه نامنظم عبارتند از:
درمان های دارویی ( قرص برای قاعدگی نامنظم ) : از جمله داروهایی که ممکن است برای بیمار تجویز شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضد التهاب: مانند ایبوبروفن و ناپروکسن که میزان خونریزی را کاهش می دهند؛
- مکمل آهن: مکمل آهن جهت درمان کم خونی استفاده می شود؛
- هورمون های تزریقی: این داروها می تواند عدم تعادل هورمونی را درمان کنند؛
- قرص های جلوگیری از بارداری: ممکن است جهت تنظیم سیکل قاعدگی و کوتاه کردن سیکل قاعدگی،  قرص های جلوگیری از بارداری برای بیمار تجویز شود؛
در صورتی که علت پریود نامنظم در اثر مصرف دارو باشد، بیمار باید با پزشک خود صحبت کند تا داروی مصرفی با داروی دیگری جایگزین شود.

درمان های غیر دارویی پریود نامنظم:

- کورتاژ: کورتاژ یا D&C روشی است که طی آن دهانه رحم باز شده و بخش داخلی رحم تراشیده می شود.
- جراحی: جراحی شایع ترین روش درمان سرطان است. همچنین جراحی یکی از روش های درمان فیبروم نیز می باشد، اما همیشه لازم نیست که فیبروم جراحی شود. برای درمان فیبروم می توان از هیستروسکوپی استفاده کرد؛
- خراش آندومتر: اگر پریودی نامنظم با دارو کنترل نشود، خراش آندومتر انجام می گیرد. در این روش بخش داخلی رحم تخریب شده که می تواند قاعدگی را کم کرده یا قطع نماید؛
 -برداشتن آندومتر رحم: در روش برداشتن آندومتر، پوشش داخلی رحم از بین می رود و بنابراین احتمال بارداری در آینده کاهش می یابد. اگر فردی تمایل دارد که در آینده باردار شود، باید از سایر روش های درمانی استفاده کند؛
 -هیسترکتومی: به عمل جراحی برداشتن رحم و یا دهانه رحم هیسترکتومی می گویند. گاهی در صورت لزوم، تخمدان ها نیز در هنگام هیسترکتومی برداشته می شوند که در این صورت یائسگی زودرس ایجاد می شود.

عوارض پریود نامنظم: 

خونریزی شدید از جمله عوارض شایع پریود نامنظم می باشد. خونریزی شدید همیشه علامت بیماری نیست، با این حال وقوع خونریزی می تواند منابع آهن را کاهش داده و باعث کم خونی شود. کم خونی خفیف می تواند سبب خستگی یا ضعف بیمار گردد. سردرد، سرگیجه، کوتاه شدن تنفس و افزایش ضربان قلب از دیگر علائم کم خونی شدید می باشند.
خونریزی بسیار شدید همچنین می تواند باعث گرفتگی عضلانی و درد در هنگام رابطه جنسی گردد که در این صورت گاهی نیاز به مصرف دارو می باشد.