اهمیت مراقبت‌های پزشک یا ماما برای آمادگی بارداری

آیا قبل از اقدام به بارداری حتما باید به پزشک مراجعه کنم؟

بله. توصیه بر این است که اقدام به بارداری را با ملاقات پزشک شروع کنید، حتی اگر تجربه‌ی بارداری قبلی دارید. همه از اهمیت مراقبت‌های بارداری برای مادر باردار و کودکش مطلع هستیم، اما بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند زوجین و خصوصاً زنان پیش از اقدام به بارداری، آزمایشات خاصی که «مراقبت‌های قبل از بارداری» نامیده می‌شوند را انجام دهند. برای انجام مراقبت‌های بارداری مراجعه به یک پزشک ضروری نیست، می‌توانید به یک ماما یا مراقب سلامت در پایگاه‌های بهداشتی مراجعه کنید. با این حال اگر مشکل پزشکی طولانی مدتی مانند صرع، آسم یا دیابت دارید بهتر است تحت نظر پزشک باشید.

در این مراجعات،‌ پزشک با بررسی شرایط فیزیکی شما و همسرتان از بیماری‌های پنهان احتمالی آگاهی یافته و با درمان یا کنترل آن‌ها شانس موفقیت باروری و سلامت بارداری شما را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک توصیه کند داروی مصرفی خود را تغییر دهید تا در بارداری خود و کودک‌تان ایمن باشید. با این حال فراموش نکنید که شما اجازه ندارید بدون مشورت پزشک داروی مصرفی خود را قطع کرده یا دوز آن را تغییر دهید. پس از تغییر درمان، بدن به مدت زمانی برای سازگاری با داروی جدید نیاز دارد، بنابراین بهتر است حداقل سه ماه قبل از بارداری با مشورت پزشک داروی خود را تغییر دهید تا از بروز مشکلات احتمالی بکاهید. برخی داروها در اوایل بارداری ایمن نیستند، قبل از خرید هر نوع داروی بدون نسخه، مسئول داروخانه را از احتمال بارداری خود مطلع کنید. در واقع برای اینکه کودک‌تان شروع خوبی در زندگی داشته باشد، بدن شما باید قبل از اقدام به بارداری در بهترین شرایط باشد.

راهنمای مراقبت‌های پیش از بارداری

با توجه به آنچه گفته شد در صورت تمایل به بارداری، جهت بررسي سلامت خود باید سه ماه قبل از اقدام به بارداری به پزشک یا ماما مراجعه کرده تا اقدامات مورد نیاز انجام شود:

تشکیل پرونده پیش از بارداری

در ابتدا پزشک یا ماما طی یک گفتگو، اطلاعاتی را از شما می‌گیرد و پرونده تشكيل می‌دهد.

این اطلاعات شامل این موارد است:

شرح حال و مشخصات؛
وضعیت سلامتی؛
روش پيشگيری از بارداری؛
وضعيت خونریزی و چرخه‌ی قاعدگي؛
سابقه بارداری‌ها و زایمان‌های قبلي؛
تاریخچه‌ی پزشکی شما و خانواده‌تان؛
سابقه‌ی ابتلا به بيماری جنسی و سابقه رفتارهای پرخطر در شما و یا همسرتان؛
سابقه بيماری زمينه‌ای (دیابت، فشار خون بالا، صرع، سل، بیماری‌های كليوی، آسم، بیماری قلبي و غیره) ؛
سابقه‌ی بيماری ژنتيک در خانواده؛
نسبت خویشاوندی با همسر؛
سابقه‌ی بيماری‌های رواني و یا همسر آزاری؛
مصرف دارو و حساسيت دارویي؛
تماس با مواد شيميایي و عفوني؛
تماس با مواد خطرناک در محل کار؛
تاریخچه‌ی واکسیناسیون؛
عادات و سبک زندگی شما شامل رژیم غذایی، ورزش، سیگار، الکل و هر نوع مواد مخدر یا دارو.

عوامل خطرزای پیش از بارداری

در این مراجعات،‌ فاکتورهای خطر زایمان زودرس توسط پزشک یا ماما بررسي می‌شود تا بتوان مداخله لازم را قبل از بارداری انجام داد. عوامل خطرزا شامل:

فاكتورهای خطر همسرآزاری و اعتياد: سابقه همسرآزاری (هر رفتار خشن وابسته به جنسيت است كه موجب آسيب شده یا با احتمال آسيب جسمي، رواني و یا رنجش زن همراه است. چنين رفتاری مي‌تواند با تهدید، اجبار یا سلب مطلق آزادی و اختیار صورت گرفته و در جمع یا خفا رخ دهد)، مشکلات زناشویي، مصرف مواد مخدر توسط همسر، افسردگي در فرد و یا همسر.
اختلالات رواني: (نيازمند مشاوره با روانپزشک)
علائم خطر فوری: فکر یا اقدام به خودكشي، تحریک‌پذیری و پرخاشگری شدید، فرار از منزل، امتناع از خوردن، پرفعاليتي، توهم و هذیان با زمینه‌ی آسيب‌رساندن به خود و دیگران
علائم در معرض خطر: روحيه‌ی افسرده، انرژی كم، كم‌حوصلگي، عصبانيت، بي‌قراری، اختلال در خواب و اشتها (پرخوابي، كم‌خوابي، پراشتهایي، كم‌اشتهایي)، توهم و هذیان با زمینه‌ی غير آسيب‌رسان به خود و دیگران
فاكتورهای خطر بيماری رواني شدید: سابقه افسردگي شدید و بیماری روانی در فاميل و فرد، حوادث ناگوار متعدد اخير و نارضایتي زناشویي
فاكتورهای خطر بيماری رواني خفيف: مشکلات زناشویي، حوادث ناگوار زندگي (مرگ عزیزان، مشکلات مالي)، بارداری زیر 18 سال، سابقه‌ی قبلي بيماری رواني خفيف .

معاینه‌های مورد نیاز پیش از بارداری

ماما یا پزشک به معاينه کلی شما از سر تا پا می‌پردازد، شامل: كنترل علائم حياتي، اندازه‌گيری وزن و قد و تعيين توده بدنی (BMI)، معاینه‌ی كامل فيزیکي شامل بررسي سفیدی چشم از نظر زردی و داخل پلک چشم از نظر كم‌خوني، بررسي پوست از نظر بیماری‌های پوستی، لمس قوام و اندازه‌ی غده تيروئيد، معاینه‌ی قلب و ریه از نظر وجود بیماری‌های قلبی و تنفسی، معاینه‌ی پستان‌ها از نظر قوام، ظاهر، وجود توده و خروج هر نوع ترشح از پستان در خانم‌های بالای 25 سال، لمس شکم از نظر بررسي اندازه‌ی كبد و طحال و بررسي شکم از نظر وجود جای زخم و توده، بررسي اندام‌های تحتاني از نظر وجود ورم و ناهنجاری اسکلتي.

معاینه لگن و واژن: وضعيت ظاهری لگن از نظر تغيير شکل‌های محسوس مانند نرمی استخوان، فلج بودن و یا انحراف ستون فقرات بررسي مي‌شود. معاینه‌ی واژینال به منظور بررسي عفونت، توده، وضعيت رحم و ضمائم آن، وضعيت ناحيه تناسلي از نظر هرپس و یا سایر ضایعات انجام مي‌‌گیرد.

آزمایش‌های مورد نیاز پیش از بارداری

ماما یا پزشک در اولین ویزیت، آزمايش‌های مورد نیاز قبل بارداری را درخواست می‌دهد که شامل: شمارش كامل سلول‌های خون، گروه خون، ارهاش (Rh)، قند خون ناشتا، كشت ادرار، هپاتیت (HBSAg)، هورمون‌های تیروئید (TSH) و تيتراژ آنتي‌بادی ضد سرخجه و آنتي‌بادی آبله مرغان در كساني كه واكسينه نشده‌اند. در صورت وجود یا سابقه‌ی رفتارهای پرخطر در خانم یا همسرش تست ایدز (HIV)، سیفلیس (VDRL) انجام و فرد به مركز مشاوره بيماری‌های رفتاری ارجاع داده می‌شود. پاپ اسمير نيز لازم است قبل از بارداری طبق دستورالعمل انجام گیرد.

نكته: در صورتي كه در شرایط پرخطر (سيگاری، مبتلا به بيماریهای مزمن ریوی قلبي و سابقه استفاده از كورتيکو استروئيدها در طي سه هفته گذشته و شاغل در بيمارستان، بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان، مهد كودک و مدارس) قرار داشته و واكسن آبله مرغان در دسترس می‌باشد، حتماً ‌لازم است این واكسن تزریق شود.

آموزش‌های قبل از بارداری

هم‌چنین ماما یا پزشک آموزش‌هایی را برای آمادگی بارداری سالم به شما می‌دهد. این آموزش‌ها شامل: ثبت تاریخ شروع سيکل‌های قاعدگي،‌ تغذیه‌ی صحيح برای رسيدن به وزن ایده‌آل، بهداشت فردی، رواني و جنسي، بهداشت دهان و دندان، بهداشت محيط كار، مصرف دارو و منع استعمال دخانيات بوده تا قبل از اقدام به بارداری تغییرات صحیحی در عادات زندگی خود بدهید.

تجویز مکمل پیش از بارداری

پزشک یا ماما مصرف مكمل‌های ضروری را برای شما آغاز می‌کند. مصرف روزانه 400 ميکروگرم اسيد فوليک ترجيحاً سه ماه قبل از بارداری توصيه مي‌شود.

واکسیناسیون پیش از بارداری

باید بدانید که بهترین زمان تزریق واکسن قبل از اقدام به بارداری است. تزریق برخی واکسن‌ها در دوران بارداری ایمن نیستند. در واقع تزریق واکسن‌های آبله‌مرغان و سرخجه در دوران بارداری باعث سقط و برخی ناهنجاری‌ها در جنین می‌شود. پزشک با انجام یک آزمایش خون ساده، متوجه ایمنی شما در برابر بیماری‌های ذکر شده می‌شود تا اگر از باردار نبودن خود مطمئن شدید، اقدام به تزریق واکسن کنید.

مواردی که در مشاوره‌ی با پزشک باید مطرح شوند؟

اگر سابقه‌ی بیماری‌های ژنتیکی در خانواده دارید به پزشک اطلاع دهید، مواردی مانند آنمی سیکل سل، تالاسمی یا سیستیک فیبروزیز و غیره، تا پزشک بتواند بررسی‌های بیشتری انجام دهد.
د‌ر اکثر موارد روش جلوگیری شما بر مدت زمانی که طول می‌کشد تا بارداری رخ دهد تأثیری ندارد، اما اگر روش‌های تزریقی برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌کنید، امکان دارد نهایتاً یک سال طول بکشد تا قدرت باروری شما به حد طبیعی بازگردد.
پزشک از سابقه‌ی سقط یا بارداری خارج رحمی سؤال خواهد کرد، راجع به شرایطی مانند این‌ها به پزشک خود اطلاع دهید. زیرا پزشک برای اینکه علت این مشکلات را بداند نیاز به انجام بررسی‌های بیشتری دارد.