بیماری پنجم چیست؟

نام این بیماری، به دلیل این‌که در لیست طبقه‌بندی بیماری‌های راش‌های پوستی در کودکان، به عنوان پنجمین بیماری به شمار می‌رود «بیماری پنجم» نامگذاری شده است. این بیماری از جمله بیماری‌های خفیف بوده و کودک مبتلا به آن دارای راش‌های قرمز رنگ است. این بیماری اغلب در کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی بروز می‌کند. 

بیماری پنجم به نام «اریتما اینفکتیوزوم» نیز نامیده می‌شود که ناشی از ویروس «پاروویروس» B19 است. این ویروس مانع از تولید سلول‌های قرمز خونی در افراد مبتلا می‌شود. این بیماری در کودکان نسبت به بزرگسالان شایع‌تر بوده و در افراد با سابقه‌ی بیماری کم‌خونی مزمن (یک بیماری مانند بیماری سلول داسی شکل) و یا نقص ایمنی اختلالات جدی‌تری را به دنبال دارد.

معمولاً این عفونت از طریق بزاق دهان و ترشحات بینی منتشر می‌شود. بنابراین، تماس با سرفه یا عطسه‌ی فرد آلوده، بوسیدن، غذا خوردن از ظروف و یا لیوان آب فرد آلوده سبب ابتلا به این بیماری می‌شود.

پاروویروس می‌تواند در جریان خون انتقال پیدا کند. در دوران بارداری، ویروس از طریق جفت وارد جریان خون جنین شده و باعث آلوده شدن جنین شده و در موارد نادر، عفونت منجر به از دست رفتن جنین می‌شود. توجه داشته باشیدکه پاروویروس B19 با پاروویروس سگ و گربه متفاوت است.

تأثیر بیماری پنجم بر جنین

حتی در صورتی که خانم باردار نسبت به این ویروس ایمن نباشد، تماس با ویروس پاروویروس در دوران بارداری مشکلی را برای جنین ایجاد نمی‌کند. به این دلیل که شانس انتقال این ویروس از طریق جفت به جنین و ابتلای جنین به بیماری، یک سوم است. برای اکثریت قریب به اتفاق این نوزادان، هیچ مشکلی ایجاد نمی‌شود یا نشانه‌هایی از عفونت بروز نمی‌کند.

اما در موارد نادر، عفونت پاروویروس در طول بارداری می‌تواند منجر به سقط، تولد نوزاد مرده، کم‌خونی جنین و گاهی اوقات التهاب قلب کودک شود. اگر کم‌خونی و التهاب قلب شدید باشد، کودک دچار بیماری کشنده‌ی «هیدروپس» (تجمع مایع و ادم در اندام‌های جنین) می‌شود.

حدود 10 درصد از مادران مبتلا به این ویروس قبل از هفته‌ی 20 بارداری، جنین خود را از دست می‌دهند. این در حالی است که چند هفته از عفونت اولیه گذشته باشد. کمتر از یک درصد از نوزادان نیز، مادرشان در اواسط بارداری آلوده به این عفونت می‌شود.

علایم بیماری پنجم چیست؟

علایم ناشی از بیماری پنجم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. حدود نیمی از کودکان و بزرگسالان آلوده به پاروویروس هیچ نشانه‌ای بروز نمی‌دهند.

معمولاً یک هفته بعد از ابتلا به این بیماری علایم بروز می‌کند، در پوست صورت کودکان مبتلا به بیماری پنجم، راش‌های قرمز رنگ مشخص مشاهده می‌شود، به گونه‌ای که صورت سیلی خورده به نظر می‌رسد، به دنبال آن خارش و راش‌ها در تنه و اندام‌ها نیز مشاهده می‌شود.

در طول دو هفته‌ی اول پس از قرار گرفتن در معرض این ویروس، علایم خفیفی مانند تب با درجه‌ی پایین، درد، سردرد، خستگی، آب‌ریزش بینی و گلودرد مشاهده می‌شود.

معمولاً راش‌ها یک یا دو هفته بعد از بین می‌روند، اما این دوران می‌تواند طولانی‌تر شده و یا به طور متناوب طی چند ماه توسط نور خورشید، گرما، سرما و یا ورزش ظاهر شود. هم‌چنین در کودکان درد مفاصل بروز می‌کند، هر چند طبیعی نیست.

معمولاً در افراد بزرگسال مبتلا به این بیماری، مشخصه‌ی راش (گونه‌ی سیلی‌خورده) مشاهده نمی‌شود و در  صورت بروز راش‌ها، دارای ظاهری خفیف‌تر است. خانم‌های مبتلا به این بیماری به احتمال زیاد دچار درد مفاصل یا ورم مفاصل می‌شوند. اغلب مفاصل کوچک مانند مفاصل دست، مچ دست و مچ پا و گاهی اوقات زانوها درگیر می‌شوند.

بیماری پنجم را چگونه تشخیص می‌دهند؟

در صورت قرار گرفتن در معرض این بیماری سریعاً به پزشک معالج خود مراجعه کنید. برای تشخیص بیماری باید از فرد مورد نظر نمونه‌گیری از خون صورت گرفته و آنتی‌بادی پاروویروس مورد بررسی قرار گیرد تا مشخص شود بدن فرد نسبت به بیماری ایمن است یا خیر. در صورتی  که پزشک به ابتلا به این ویروس مشکوک باشد، تکرار آزمایش خون را درخواست می‌کند.

اگر نتایج آزمایش خون بیانگر آن باشد که فرد به تازگی به این بیماری مبتلا شده است، پزشک درخواست انجام سونوگرافی می‌دهد، تا هیدروپس جنین (تجمع مایع و اِدم در اندام‌های جنین) و هم‌چنین سایر اختلالات، مانند افزایش بیش از حد مایع آمنیوتیک یا بزرگی بیش از حد و تورم جفت را مورد بررسی قرار می‌دهد. با انجام سونوگرافی داپلر، که یک آزمون غیرتهاجمی است، هم‌زمان جریان خون جنین و علایم کم‌خونی جنین را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.

اگر نتایج آزمایش، کم‌خونی یا هیدروپس جنین را نشان دهد، در گام بعدی انجام یک آزمون تهاجمی به نام نمونه‌گیری خون از بند ناف انجام می‌شود. در این روش متخصص با واردکردن یک سوزن به داخل رحم و با کشیدن خون از بند ناف، نوزاد را از نظر کم‌خونی مورد بررسی قرار می‌دهد.

بیماری پنجم چه درمانی دارد؟

 در صورت مشاهده‌ی کم‌خونی شدید در جنین، توصیه می‌شود انتقال خون به جنین صورت گیرد، که در این شرایط خون به رگ بند ناف نوزاد منتقل می‌شود. با اینکه این روش بدون خطر نیست، ولی سبب بهبود بقای جنین می‌شود. از سوی دیگر اگر کم‌خونی خفیف باشد و هیدروپس صورت گیرد، بهتر است ادامه‌ی بررسی فقط از طریق سونوگرافی داپلر صورت پذیرد. در اغلب موارد نوزادان آلوده، در دوران بارداری سالم مانده و بدون نقایص و یا مشکلات رشدی هنگام تولد، به دنیا می‌آیند.

چگونه از بیماری پنجم پیشگیری می‌کنند؟

زمانی که فردی در معرض این ویروس قرار می‌گیرد از آن جایی که بیماری مسری (و در برخی از موارد هیچ علایم بالینی ندارد) است، جلوگیری از ابتلا به آن دشوار است. با این حال می‌توان خطر ابتلا به پاروویروس و سایر بیماری‌های عفونی را با رعایت مواردی کاهش داد. توصیه‌های کاهش ابتلا به این ویروس عبارتند از:

• دوری از افراد مبتلا به این ویروس و یا افراد دارای علایم این بیماری؛
• شستشوی مداوم دست‌ها بعد از پاک کردن بینی یا تماس با فرد بیمار و یا نزدیکان فرد بیمار؛
• عدم استفاده‌ی مشترک از مواد غذایی، ظروف غذا و لیوان آب.