​تاثیر اختلالات ژنتیکی بر ناباروری زنان

تمامی علل ناباروری (مشکلات هورمونی، غیرطبیعی بودن سلول‌های جنسی (تخمک و اسپرم) و غیره) می‌تواند تحت تأثیر عوامل ژنتیکی باشد. عوامل ژنتیکی می‌توانند بر ناباروری مردان (سندرم کلاینفلتر، XXY)، ناباروری زنان (سندرم ترنر، XO) یا هردوجنس (جابجایی‌های کروموزومی) تأثیر بگذارند. ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌تواند احتمال لقاح و بارداری را کاهش دهد.

یکی از علل مهم ناباروری در زنان نقایص ژنتیکی می‌­باشد. این نقایص می‌تواند شامل تغییرات کروموزومی مانند ناهنجاری‌­های ساختاری نامتوازن کروموزومی و تغییرات در یک ژن خاص باشد.

1.جهش در یک ژن خاص

سه ژن مهم که جهش در آن­‌ها از علل ژنتیکی ناباروری در زنان می‌­باشد عبارتند از فاکتور 5 لیدن (V Leiden)، فاکتور II یا پروترومبین و ژن MTHFR (Methylene tetrahydrofolate reductase).

نقص در این سه ژن سبب ایجاد ترومبوفیلی می‌­گردد. ترومبوفیلی نوعی اختلال انعقادی است که سبب افزایش لخته­‌های خون و انسداد عروق خونی می­‌گردد. وجود هرگونه انسداد در عروق خونی بند ناف سبب تأخیر در رشد، سقط جنین و مرده‌زایی می‌­گردد. به علاوه نقص در این ژن‌­ها احتمال افزایش فشار خون قابل کنترل (Preeclampsia) و حتی افزایش فشار خون غیرقابل کنترل (Eclampsia) را در زنان باردار افزایش می‌­دهد. افزایش فشار خون غیرقابل کنترل می‌­تواند سبب مرگ مادر شود.

• جهش در ژن فاکتور5 لیدن

جهش در ژن فاکتور5 لیدن سبب مقاومت فاکتور 5 به بریده شدن با پروتئین فعال C می­‌شود. در نتیجه تجمع این فاکتور، سبب تشکیل لخته‌ی خون می­‌گردد. جهش A506Gشایع‌ترین نقص در این ژن بوده که سبب ناباروری در زنان می‌­گردد. در صورتی که این تغییر به صورت هترو (A/G) باشد احتمال ناباروری هفت برابر حالت طبیعی خواهد بود و در صورتی که A به صورت هومو به G تبدیل گردد احتمال ناباروری 80 برابر می‌­گردد.

• جهش در پروترومبین یا فاکتور II

جهش در پروترومبین یا فاکتور II ازجمله پلی‌مورفیسم G20210A نیز سبب مقاومت به از بین رفتن پروترومبین، تشکیل ترومبین و در نهایت ترومبوز و سقط جنین می­‌گردد.

• جهش در ژن MTHFR

جهش در ژن MTHFR سبب نقص در آنزیم متیلن‌تتراهیدروفولات‌ردوکتاز می‌­شود. این آنزیم در تولید ‘5 متیلن‌تتراهیدروفولات که دهنده‌ی متیل در تبدیل هوموسیستئین به متیونین است نقش دارد. جهش شایعی که در این ژن سبب ناباروری می­‌شود C677Tمی‌­باشد.

• ​​جهش در ژن SRPK

جهش در ژن SRPK نیز منجر به کاهش باروری می‌­شود. محققین معتقدند که این ژن به کروموزوم‌ها این اجازه را می‌­دهد تا به هم متصل شوند و تکوین یک تخمک سالم و لقاح یافتن آن را با اتصال و انباشته شدن کروموزوم‌ها میسر کنند.

• جهش در ژن های HAMP، HFE، HFE2، SLC40A1 و  TFR2 ​

جهش در ژن های HAMP، HFE، HFE2، SLC40A1 و TFR2 سبب ایجاد انواع وراثتی بیماری هموکروماتوز​(Haemochromatosis) می‌شود. این بیماری وراثتی بر ذخیره‌ی آهن اثر می­‌گذارد و بیمار بیش از حد آهن از غذا جذب می­‌کند. افزایش آهن در خانم‌ها به دلیل اختلال در عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز موجب ناباروری می‌گردد. این نقص به دلیل اثر بر روی بیان هورمون LH و FSH موثر واقع می‌شود و موجب عدم تخمک‌گذاری می‌شود.

• جهش در ژن HBB

جهش در ژن HBB باعث بروز بیماری سلول داسی‌شکل می‌شود ؛ بیماری وراثتی که بر تولید طبیعی هموگلوبین اثر می­‌گذارد. این بیماری بر باروری زن اثر داشته و ممکن است منجر به تأخیر در بلوغ و مشکلات مربوط به گنادها شود.

• جهش‌ در ژن‌های میتوکندری

میتوکندری‌­ها ساختارهایی در سلول هستند که مسئول تولید انرژی می­‌باشند. مجموعه‌­ای از ژن‌­ها در میتوکندری وجود دارد که از مجموعه‌ی کروموزومی درون هسته مجزا است. یافته‌­های اخیر نشان می‌­دهد که حذف یا تغییر در این ژن‌­ها می‌­تواند بر باروری فرد اثر بگذارد.

2. آنیوپلوئیدی (تغییر در تعداد کروموزوم‌ها)

عدم حضور کروموزوم X (45,X) مشخصه‌ی کاریوتایپ بیماران مبتلا به سندرم ترنر می‌باشد. غدد جنسی همراه هایپوپلازی و عدم تکوین دستگاه جنسی در بیشتر بیماران منجر به ناباروری کامل می‌شود. اضافه شدن یک کروموزوم ایکس در زنان (47,XXX) نیز باعث یائسگی زودرس در 30 سالگی می‌شود. زنان مبتلا به تریزومی 21 یا سندرم داون در موارد نادر می‌توانند تولیدمثل کنند.

تعدادی از سندرم‌های مرتبط با ناباروری زنان عبارتند از:

• سندرم پرادرویلی
• سندرم آنجلمن
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
• دیستروفی میوتونیک
• هیپرپلازی آدرنال غیرکلاسیک
• سندرم کالمن
• سندرم نونان
• سندرم دنیس‌‌ـ‌درَش
• سندرم فریزر
• سندرم عدم حساسیت به آندروژن
• بیماری کلیه‌ی پلی‌کیستیک
• سندرم آشر
• سندرم ورنر