هپاتیت B در دوران بارداری

کبد عضوی در ناحیه‌ی راست شکم است و یکی از کارهای اصلی آن تصفیه‌ی خون قبل از به گردش درآمدن آن در سایر اندام‌های بدن می‌باشد. علل متعددی از جمله هپاتیت باعث التهاب یا تحریک کبد می‌شود. هپاتیت دارای اشکال غیر ویروسی و ویروسی است.

اشکال غیر ویروسی هپاتیت عبارتند از:

هپاتیت الکلی؛
التهاب هپاتیت خودایمن؛
هپاتیت ناشی از مواد مخدر؛
هپاتیت از بیماری کبد چرب غیرالکلی.

هپاتیت B شکلی از التهاب کبد است که در اثر عفونت با ویروس HBV ایجاد می‌شود. بنابراین، هپاتیت B یک عفونت ویروسی جدی کبد به شمار می‌رود. پس از ورود ویروس هپاتیت B به بدن، این ویروس وارد سلول‌های کبد شده و در آن تکثیر می‌یابد. سپس ویروس هپاتیت B وارد جریان خون می‌شود. افرادی که نمی‌توانند این ویروس را از سیستم گردش خون خود حذف کنند با احتمال بسیار بیشتری در معرض ابتلا به سیروز (تخریب تدریجی بافت کبد ناشی از التهاب مزمن آن یا تنبلی کبد) و سرطان کبد هستند.

نحوه انتقال هپاتیت B

هپاتیت B از طریق خون، منی و سایر مایعات بدنِ (بزاق، ادرار، ترشحات واژن) فرد آلوده به این ویروس، منتقل می‌شود.

راه‌های انتقال ویروس هپاتیت B عبارتند از:
استفاده از سرنگ مشترک و سایر تجهیزات مورد استفاده برای تزریق مواد مخدر؛
تماس تصادفی با سرنگ آلوده به خون یا ترشحات فرد بیمار؛
تماس مستقیم با خون و یا زخم‌های باز فرد آلوده؛
استفاده مشترک از وسایل شخصی (مانند مسواک و تیغ ریش‌تراشی) با فرد آلوده؛
داشتن رابطه‌ی جنسی محافظت‌نشده با فرد آلوده؛
انتقال ویروس از مادر ناقل به این ویروس در هنگام زایمان به نوزاد؛
سوراخ کردن بدن و یا انجام تاتو غیربهداشتی؛
تماس بزاق فرد آلوده با بزاق فرد سالم (در هنگام بوسه‌های عمیق و یا خوردن غذاهای آلوده به بزاق فرد آلوده).

باید به این نکته‌ی بسیار مهم توجه کرد که ویروس هپاتیت B می‌تواند خارج از بدن (مثلاً بر روی تیغ ریش‌تراشی یا مسواک در صورت خونریزی صورت یا لثه) به مدت حداقل یک هفته زنده بماند و در این مدت ممکن است وارد بدن افراد شده و باعث عفونت شود.

هپاتیت B از طریق نوشیدن و یا مواد غذایی (مگر اینکه مواد غذایی از قبل توسط فرد آلوده جویده شده باشد، مانند زمانی که نوزادان غذای جامد تغذیه می‌کند) منتقل نمی‌شود، هم‌چنین در موارد زیر نیز این بیماری انتقال پیدا نمی‌کند:

بغل کردن، بوسیدن و یا دست دادن با فرد آلوده؛
سرفه یا عطسه.

هپاتیت B در خانم‌های باردار

خانم‌های باردار در اولین ویزیت خود با انجام یک سری آزمایشات روتین، از نظر ویروس هپاتیت B نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

در ایالات متحده بیش از یک میلیون نفر حامل این ویروس هستند، اما بسیاری از آن‌ها فاقد علایم بوده و خود نیز نمی‌دانند که ناقل بیماری‌اند. در صورت ابتلای مادر به این بیماری، ویروس می‌تواند در بدو تولد به نوزاد منتقل شود.

در صورت ناقلِ این ویروس بودنِ مادر، حتماً باید هنگام زایمان پزشک در جریان باشد تا بلافاصله بعد از زایمان با درمان نوزاد مانع از آلوده شدن او شود.

در صورتی که تست ویروس هپاتیت B برای مادر باردار منفی باشد و واکسن هپاتیت B را نیز دریافت نکرده باشد، پزشک توصیه به واکسینه شدن مادر باردار می‌کند. تزریق واکسن هپاتیت B برای خانم‌های باردار بی‌خطر بوده و هیچ تأثیری بر جنین در حال رشد ندارد.

علایم بیماری هپاتیت B چیست؟

به طور کلی علایم افراد مبتلا به HBV عبارتند از:

احساس خستگی بسیار زیاد؛
درد در ناحیه‌ی شکم؛
تهوع؛
استفراغ؛
کاهش اشتها؛
درد مفاصل؛
یرقان (اثر خفیفی از رنگ زرد در چشم و پوست)؛
تب؛

در بسیاری از افراد هیچ نشانه‌ای مشاهده نمی‌شود و در برخی موارد مبتلایان هرگز از مبتلا بودن خود به بیماری هپاتیت B آگاهی ندارند.

در حدود 10 تا 15 درصد از افراد ناقل HBV که سن 5 سال و یا بیشتر دارند هرگز عاری از این ویروس نمی‌شوند. حدود یک چهارم از افراد مبتلا به عفونت مزمن ویروس هپاتیت B به علت بیماری کبد از دنیا می‌‌روند و حدود 20 درصد از این افراد، دچار سرطان کبد می‌شوند. تخمین زده شده که سالانه حدود 5000 نفر در ایالات متحده از بیماری‌های ناشی از هپاتیت B فوت می‌کنند.

آیا هپاتیت B درمان دارد؟

در صورتی که خانم باردار HBV مثبت باشد چه باید انجام دهد؟

پزشک در ابتدا برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط بیمار و عملکرد کبد او آزمایش خون تخصصی درخواست می‌کند. در صورتی که مشخص شود فرد مبتلاست، تزریق واکسن ایمونوگلوبولین هپاتیتB را توصیه می‌کند، زیرا این آنتی‌بادی مانع بروز علایم شدید می‌شود. از طرفی چون این ویروس بر کبد تأثیر می‌گذارد، فرد مبتلا باید به طور کامل از مصرف الکل اجتناب کند.

فرد مبتلا به ویروس هپاتیت B برای مراقبت و پیگیری‌های بیشتر، حتماً باید تحت نظر متخصص عفونی قرار گیرد. مصرف برخی داروهای ضد ویروس مانند لامی وودین، تلبی وودین، تنوفوویر در کاهش احتمال انتقال بیماری به جنین تا حدودی اثربخش بوده است. از دیگر بررسی‌هایی که توسط پزشک معالج مورد ارزیابی قرار می‌گیرد بررسی دوره‌ای عملکرد کبد است. همچنین، برای پی بردن به ناقل بودن همسر و سایر اعضای خانواده، آن‌ها نیز باید آزمایش مورد نظر را انجام دهند. در صورت عدم ناقل بودن آن‌ها (افرادی که علایم بیماری را ندارند اما قادر به انتقال بیماری به دیگران هستند) تمام اعضای خانواده باید سریعاً واکسینه شوند.

بلافاصله پس از تولد نوزاد از مادر مبتلا به هپاتیت B، تیم پزشکی پادتن (آنتی بادی) هپاتیت B را به نوزاد تزریق می‌کند. چرا که باید در کمترین زمان، او را از ابتلای به این عفونت محافظت نمود. اولین تزریق واکسن هپاتیت B در 12 ساعت اول تولد انجام می‌شود و دوز دوم و سوم تحت نظر پزشک صورت می‌گیرد.

طبق دستورالعمل واکسیناسیون کشوری باید همه نوزادان واکسن هپاتیت B را دریافت کنند، واکسیناسیون نوزادان باعث ایمن شدن مادام‌العمر اکثر آن‌ها می‌شود.

حتماً بعد از زایمان نیز مادر مبتلا به هپاتیت B باید تحت نظر پزشک معالج قرار گیرد، چرا که او در معرض خطر بیماری‌های کبدی شدید است.

در صورت ابتلای نوزادان به هپاتیت B چه کنیم؟

خطر انتقال هپاتیت B در سه‌ماهه‌ی سوم بارداری 80 تا 90 درصد است. اگر مادر ناقل هپاتیت B نسبت به این بیماری واکسینه نشده باشد، احتمال انتقال ویروس به نوزاد در صورت دریافت پادتن (آنتی‌بادی) در 12 ساعت اول تولد، تا حدود 10 تا 20 درصد کاهش می‌یابد.

معمولاً نوزادان آلوده به ویروس هپاتیت B فاقد علایم بالینی هستند و احتمال ناقل مزمن شدن آن‌ها نسبت به بزرگسالان (90 درصد در مقابل 5 تا 10 درصد) بسیار بیشتر است. بیماران مزمن، در کل زندگی خود ناقل ویروس هستند و می‌توانند ویروس را به دیگران منتقل کنند. هم‌چنین این افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به بیماری یا سرطان کبد هستند. متأسفانه هیچ درمانی برای هپاتیت B وجود ندارد، ولی برخی داروهای تجویزی پزشک متخصص برای این افراد، در کنترل بیماری کبد تا حدود 40 درصد مؤثر هستند.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلای به هپاتیت B هستند؟

ویروس هپاتیت B از طریق تماس با خون و مایعات بدن فرد مبتلا منتقل می‌شود، احتمال آلوده شدن افرادی مانند کارکنان شبکه‌ی بهداشت و درمان، نزدیکان فرد مبتلا و مصرف‌کنندگان مواد مخدر به این ویروس بیشتر است. همچنین عواملی مانند همودیالیز، داشتن رابطه‌ی جنسی با شرکای جنسی متعدد می‌تواند احتمال انتقال این ویروس را افزایش دهد. در رابطه‌ی جنسی استفاده از کاندوم برای جلوگیری از آلوده شدن به این ویروس نقش مؤثری دارد.

ضمناً در تماس با افرادی که از جنوب‌شرقی آفریقا، خاورمیانه، جزایر اقیانوس آرام و منطقه‌ی آمازون مهاجرت کرده‌اند دقت نمایید، زیرا شیوع ویروس هپاتیت B در این مناطق بالا است.

واکسیناسیون بر علیه بیماری هپاتیت (B) فرد را از ابتلا به این ویروس محافظت می‌کند. با این وجود در صورتی که به دلایل ذکر شده در بالا در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B هستید، برای اطمینان واکسن هپاتیت B تزریق کنید.