سندرم هلپ (HELLP)

HELLP مجموعه‌ای ازعلایم است که تشکیل یک سندرم داده و می‌تواند زنان باردار را تحت تأثیر قرار دهد. تصور می‌شود این سندرم نوعی پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری) باشد اما ممکن است به تنهایی بروز کند. هنوز سؤالات بسیاری درباره این بیماری وجود دارد. علت این بیماری هنوز ناشناخته بوده و این سندرم اغلب تشخیص داده نمی‌شود. پزشکان معتقدند میزان شیوع سندرم هلپ در تمام بارداری‌ها تقریباً نیم درصد است.

سندرم HELLP چیست؟

نام HELLP از موارد زیر تشکیل شده است:

H همولیز (شکستن گلبول‌های قرمز خون)
EL افزایش آنزیم‌های کبدی (عملکرد کبد)
LP تعداد پلاکت پایین (پلاکت به لخته شدن خون کمک می‌کند)

گمان می‌رود که سندرم هلپ همیشه با پره‌اکلامپسی مرتبط است، اما گاهی علایم سندرم هلپ بدون تشخیص پره‌اکلامپسی بروز پیدا می‌کنند. حدود 4 تا 12 درصد زنان با تشخیص پره‌اکلامپسی مبتلا به سندرم هلپ خواهند شد. متأسفانه از آن‌ جایی که علایم سندرم هلپ ممکن است از اولین علایم پره‌اکلامپسی باشد، می‌تواند منجر به تشخیص اشتباه شود. سندرم هلپ ممکن است با سایر شرایط مانند هپاتیت، بیماری کیسه‌ی صفرا یا ترومبوسیتوپنیک پورپورا که یک اختلال خونریزی است، اشتباه تشخیص داده شود.

علایم سندرم HELLP چیست؟

علایم این بیماری بسیار شبیه آنفولانزا است، بنابراین درصورت داشتن این علایم فقط پزشک می‌تواند تشخیص صحیح داشته باشد.

به طور کلی علایم این بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما شایع‌ترین علایم آن شامل شامل این موارد است:

سردرد؛
تهوع و استفراغ که می‌تواند به تدریج تشدید شود؛
درد یا حساسیت در قسمت بالا و راست شکم؛
خستگی یا ضعف.

زن باردار مبتلا به این سندرم ممکن است علایم دیگری را نیز تجربه کند، که اغلب می‌تواند به سایر چیزها مانند نگرانی‌های مربوط به یک بارداری طبیعی یا سایر شرایط بارداری نسبت داده شود.

این علایم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

اختلال بینایی و تاری دید؛
سوزش سر دل یا سوءهاضمه؛
فشار خون بالا؛
پروتئین در ادرار؛
اِدم (تورم) به خصوص در دست و صورت؛
سردرد شدید؛
خونریزی؛
درد شانه؛
درد هنگام تنفس عمیق؛
افزایش وزن ناگهانی؛
تشنج.

پزشک چگونه سندرم HELLP را تشخیص می‌دهد؟

از آن جایی که علایم سندرم هلپ می‌تواند بسیاری از شرایط دیگر را تقلید کند، توصیه می‌شود پزشک در این مواقع یک آزمایش خون از جمله عملکرد کبد را برای هر زن بارداری که در سه‌ماهه‌ی سوم بارداری این علایم را تجربه می‌کند درخواست کند.

سندرم هلپ ممکن است قبل از سه‌ماهه‌ی سوم بارداری بروز کند، اما به ندرت این اتفاق می‌افتد. هم‌چنین در 48 ساعت اول پس از زایمان نیز ممکن است، اگر چه بروز علایم ممکن است 7 روز طول بکشد.

برای تشخیص این سندرم اغلب اندازه‌گیری فشار خون و آزمایش ادرار برای یافتن پروتئین در ادرار، انجام می‌شود. اما سه آزمایش زیر به پزشک در تشخیص دقیق کمک می‌کنند:

1ـ همولیز

لام خون محیطی غیر طبیعی
لاکتات دهیدروژناز بالاتر از 600 واحد در هر لیتر
بیلی روبین بالاتر از 1.2 میلی گرم در دسی‌لیتر

2ـ افزایش آنزیم‌های کبدی

آسپارتات آمینوترانسفراز بالاتر از 70 واحد در لیتر
لاکتات دهیدروژناز بالاتر از 600 ماحد در لیتر

3ـ پلاکت پایین

شمارش پلاکت های خون

علت بروز سندرم HELLP چیست؟

پزشکان هنوز علت دقیق بروز این سندرم را نمی‌دانند. هر چند این سندرم در زنان مبتلا به پره‌اکلامپسی یا فشار خون ناشی از بارداری شایع‌تر است، اما هنوز زنانی هستند که بدون بروز علایم پره‌اکلامپسی به سندرم هلپ مبتلا می‌شوند.

پزشکان معتقدند احتمال بروز این سندرم در زنان با وجود برخی عوامل افزایش پیدا می‌کند:

سابقه‌ی داشتن سندرم هلپ در بارداری قبلی (9 تا 27 درصد احتمال عود در هر بارداری است)
پره‌اکلامپسی یا فشار خون ناشی از بارداری
زنان بالاتر از 25 سال
نژاد سفید پوست
تجربه‌ی بارداری چندقلویی
افزایش وزن بیش از حد در بارداری
داشتن رژیم غذایی نامناسب
سابقه‌ی دیابت

عوارض سندرم HELLP چیست؟

اگر سندرم هلپ تشخیص داده نشود و یا درمان نشده باشد می‌تواند زندگی مادر و جنین را تهدید کند.

عوارض جدی این سندرم:

جدا شدن زودرس جفت (دکولمان)
اِدم ریوی (تجمع مایع در ریه‌ها)
انعقاد داخل عروقی (DIC؛ مشکل انعقاد خون ناشی از خونریزی)
سندرم دیسترس تنفسی بزرگسالان (نارسایی ریه)
هماتوم کبد (توده‌ی محتوی خون)
نارسایی حاد کلیه
محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
سندرم زجر تنفسی نوزادان (نارسایی ریه)
تزریق خون

میزان مرگ و میر مادران مبتلا به سندرم هلپ حدود 1.1 درصد است. میزان مرگ و میر نوزادان بر اساس عوامل مختلف (مانند سن بارداری، شدت علایم و تسریع در شروع درمان) 10 تا 60 درصد است.

راه‌های جلوگیری از سندرم HELLP چگونه است؟

از آن جایی که علت به وجود آمدن سندرم هلپ ناشناخته است، راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. تشخیص و درمان زودهنگام، بهترین راه جلوگیری از تشدید علایم این سندرم است.

پزشکان معتقدند سندرم هلپ با پره‌اکلامپسی مرتبط است، بنابراین مراقبت از رژیم غذایی، انجام ورزش و حفظ تعادل فشار خون می‌تواند کمک‌کننده باشد.

درمان سندرم HELLP چگونه است؟

درمان سندرم هلپ در ابتدا بر اساس سن بارداری صورت می‌گیرد. اما انجام زایمان، بهترین راه متوقف کردن این شرایط است. بسیاری از علایم و عوارض جانبی این سندرم طی 3-2 روز پس از زایمان فروکش می‌کند.

اگر سن بارداری کمتر از 34 هفته است پزشک معمولاً سعی می‌کند عملکرد ریه‌های جنین را ارزیابی کند تا بتواند زایمان و نوزاد متولد شده را مدیریت کند.

درمان‌هایی که ممکن است برای مدیریت بهتر سندرم هلپ استفاده شود:

استراحت در بستر و تحت نظر قرار گرفتن در یکی از مراکز پزشکی
تجویز کورتیکواستروئید (برای تسریع تکامل ریه‌های جنین)
منیزیم سولفات (برای جلوگیری از تشنج مادر)
تزریق خون اگر تعداد پلاکت کاهش یافته باشد
داروهای ضد فشار خون
ارزیابی جنین شامل بیوفیزیکال، سونوگرافی، تست بدون استرس و ارزیابی حرکت جنین

اگر سن بارداری بیشتر از 34 هفته و یا علایم سندرم هلپ رو به تشدید باشد، توصیه به انجام زایمان می‌شود. در گذشته، زایمان سزارین برای مادران مبتلا به سندرم هلپ به طور گسترده انجام می‌شد. اما در حال حاضر توصیه می‌شود در زنانی که حداقل 34 هفته بارداری را طی کرده و دهانه‌ی رحم مطلوب دارند، باید القای زایمان صورت گیرد.

سندرم هلپ دلیلی برای انجام سزارین نیست و در بعضی شرایط حتی انجام جراحی ممکن است منجر به بدتر شدن عوارض به علت مشکلات انعقاد خون ناشی از تعداد پلاکت کم شود.