آیا سرماخوردگی در بارداری خطرناک است؟

به طور کلی سرماخوردگی بیماری خطرناکی محسوب نمی‌شود، اما به دلیل محدودیت مصرف برخی از داروها در طول بارداری، ممکن است علائم شدیدتر و طولانی تری ایجاد شود. 

به طور طبیعی سیستم ایمنی بدن در بارداری تا حدودی سرکوب شده و بسیار کندتر از قبل عمل می‌کند، این ویژگی در بارداری به این دلیل است که سیستم ایمنی مادر، جنین را جزئی از بدن تلقی کرده و مورد حمله قرار ندهد تا جنین بتواند تمام مدت بارداری را درون رحم مادر زندگی کند. در این صورت بدن در شرایطی قرار می‌گیرد که نیاز به مراقبت بیشتری دارد زیرا در صورت ابتلا به هر گونه بیماری در طول بارداری نمی‌توان از هر دارویی برای درمان آن استفاده نمود.

مسلماً با کاهش قدرت سیستم ایمنی، بدن نمی‌تواند مانند قبل از بارداری با سرماخوردگی مقابله کند و در نتیجه میزان آسیب پذیری در برابر علائم شایع سرماخوردگی مانند آبریزش بینی، سرفه و گلو درد افزایش می یابد. در این مطلب به چگونگی مواجهه با سرماخوردگی در بارداری و خطرات آن برای مادر و جنین می پردازیم.

علت سرماخوردگی چیست؟

سرماخوردگی‌ معمولاً توسط ویروسی بنام «رینوویروس» ایجاد می‌شود. حدوداً بیش از 200 نوع ویروس سرماخوردگی وجود دارد که همگی می توانند باعث ایجاد حالت های سرماخوردگی شوند.

علائم سرماخوردگی:

سرماخوردگی معمولاً ابتدا با گلو درد در طی یک یا دو روز آغاز شده و با سایر علائم به صورت تدریجی ادامه می‌یابد. این علائم عبارتند از:

• آبریزش بینی؛

• عطسه؛

• خستگی متوسط؛

• سرفه خشک به خصوص در روزهای پایانی که ممکن است یک هفته یا بیشتر طول بکشد و نسبت به سایر علائم دیرتر بهبود پیدا کند؛

• تب خفیف (معمولاً کمتر از 37.7 درجه سلسیوس).

تفاوت بین آنفولانزا و سرماخوردگی چیست؟

سرماخوردگی و آنفولانزا دارای تفاوت‌هایی هستند. سرماخوردگی، خفیف‌تر از آنفولانزا بوده و نحوه‌ی شروع علائم در آن، تدریجی و معمولاً بدون ایجاد تب می باشد. گلو درد در سرماخوردگی یک یا دو روز قبل از سایر علائم بروز می‌کند و آبریزش بینی و سرفه از اصلی‌ترین علائم آن هستند.

اما علائم آنفولانزا بسیار شدیدتر از سرماخوردگی بوده و به صورت ناگهانی آغاز می‌شود. تب بالا (38.8 -40 درجه)، سردرد، احساس لرز، گلو دردی که در طی 2 تا 3 روز پس از ابتلا بروز می‌کند (دقیقاً عکس سرماخوردگی)، درد عضلانی، خستگی و ضعف عمومی (که می‌تواند بیش از دو هفته طول بکشد)، گاهی اوقات عطسه و اغلب سرفه از علائم رایج آنفولانزا محسوب می شوند که به مرور شدیدتر می‌گردند.

در صورت ابتلا به سرماخوردگی در بارداری، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

• داشتن تب بالای 38 درجه (دمای بالای بدن باعث به وجود آمدن برخی از ناهنجاری‌ها در هفته ‌های اول بارداری می‌شود)؛

• احساس ضربان در محل سینوس‌ها؛

• سرفه همراه با خلط سبز یا زرد رنگ؛

• سرفه همراه با درد قفسه‌ی سینه یا خس‌خس سینه؛

• طولانی شدن سرماخوردگی‌ و عدم بهبودی حتی با وجود استراحت و تغذیه‌ی سالم.

در صورتی که علائم سرماخوردگی بیش از دو هفته طول بکشد، این احتمال وجود دارد که به یک عفونت ثانویه تبدیل شده و به تجویز دارو برای ایمنی بیشتر شما و کودک‌تان نیاز است.

راهکارهای درمان سرماخوردگی در بارداری:

اگر چه بسیاری از داروهای تسکین‌دهنده علائم سرماخوردگی، در بارداری بی‌ضرر هستند، اما نباید در استفاده از این داروها برای درمان سرماخوردگی و از بین بردن علائمی مانند آبریزش بینی و سرفه عجله کرد.

• روش های طبیعی درمان سرماخوردگی در بارداری:

رعایت نکات زیر به بهبودی سریع‌تر بیماری کمک می‌کند:

1) داشتن استراحت کافی؛ البته استراحت در رختخواب لزوماً برای کوتاه کردن طول مدت سرماخوردگی نیست، اما به هر حال استراحت در روزهای ابتدایی بیماری، برای بدن شما تا حدودی مفید است.

2) انجام نرمش‌های سبک؛ اگر تب یا سرفه هنوز شروع نشده باشد و علائم خفیف تا متوسط باشند، انجام ورزش‌های ایمن در بارداری می تواند به گردش خون بهتر و بهبودی سریع‌تر کمک کند.

3) داشتن تغذیه سالم و مناسب؛ با وجود کاهش میل بیمار به خوردن غذا در طول دوره‌ی سرماخوردگی، خوردن غذاهای سالم در این دوره بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

4) مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C و روی؛ ویتامین C نقش بسزایی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. از جمله منابع ویتامین C می توان به پرتقال، نارنگی، گریپ فروت، توت‌فرنگی، خربزه، کیوی، انبه، گوجه‌فرنگی، کلم بروکلی، کلم بنفش و اسفناج اشاره کرد. 

غذاهای حاوی روی نیز به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند که منابع آن شامل بوقلمون، گوشت گاو، صدف خوراکی پخته‌شده، تخم‌مرغ، ماست، سبوس گندم و جو دوسر می باشد.

5) نوشیدن مایعات و آب فراوان؛ تب، عطسه و آبریزش بینی ممکن است باعث کاهش آب بدن شود، پس نوشیدن آب فراوان، نوشیدنی‌های گرم یا سوپ گرم می تواند کمک کننده و آرام‌بخش باشد. این کار باعث دفع باکتری، ویروس‌ها و سایر سموم از بدن می‌شود.

6) مصرف مکمل‌های غذایی ایمن در بارداری؛ مصرف مکمل‌های دوران بارداری که حاوی ویتامین C و روی هستند می تواند باعث تقویت سیستم ایمنی شود (اما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت نمایید)؛

‌ت داشتن خواب کافی؛ هنگام خواب و یا دراز کشیدن می توان با گذاشتن دو بالش در زیر سر، تنفس را راحت‌تر کرد. با شست و شوی بینی و تمیز کردن راه‌های هوایی نیز می توان به تنفس راحت تر کمک کرد.

8) شستن مرتب دست ها در طول روز؛

9) اجتناب از تردد در محیط‌های شلوغ؛

10) پرهیز از مصرف آب یخ؛

11) پرهیز از مصرف غذاهای سرخ‌شده و پرچرب؛

12) عدم استفاده از میوه‌هایی مانند خیار، خربزه و انگور؛

• داروهای مجاز برای درمان سرماخوردگی در بارداری:       

قبل از مصرف هر نوع دارویی در منزل، بهتر است ابتدا با پزشک خود مشورت کرده و از داروهای ایمن در بارداری استفاده کنید. مصرف بسیاری از داروها خصوصاً در سه‌ ماهه‌ اول بارداری عوارض جبران‌ناپذیری برای جنین در حال رشد داشته باشند، اما تعدادی از داروها برای درمان سرماخوردگی در بارداری و کاهش علائم بیماری، بدون ضرر می باشند. این داروها عبارتند از:

1) استامینوفن: در صورت داشتن تب، سردرد یا بدن‌درد، استفاده از ترکیبات حاوی استامینوفن مانند «تیلنول» ایمن می باشد؛

2) داروهای ضد سرفه: اکسپکتورانت‌ها به همراه داروهای ضد سرفه و بسیاری از قرص‌های مکیدنی ضد سرفه در بارداری ایمن هستند، اما توصیه می شود در مورد دوز مصرفی دارو با پزشک خود مشورت نمایید؛

3) آنتی‌بیوتیک: برخی از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها در بارداری ایمن هستند، از این رو فقط آنتی‌بیوتیک تجویز شده توسط پزشک را مصرف کرده و هرگز از داروهای موجود در منزل استفاده نکنید؛

نکته حائز اهمیت این است که در بارداری قبل از استفاده از هر نوع درمانی (شیمیایی و گیاهی) با پزشک خود مشورت کرده و تصور نکنید که تمامی داروها در بارداری برای شما و فرزندتان مضر هستند. این امر باعث شود که داروهای تجویزی پزشک را مصرف نکنید. بسیار مهم است که داروهای تجویزی را تا پایان دوره مصرف کرده و درمان خود را ناقص رها نکنید.

داروهای ممنوع برای درمان سرماخوردگی در بارداری:

بسیاری از داروهایی که به تخفیف علائم سرماخوردگی کمک می‌کنند، برای مادر باردار بی‌خطر هستند، اما ممکن است برای جنین مضر باشند. این داروها عبارتند از:

• برخی مُسکن‌ها و تب‌بُرها: آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند باعث ایجاد تداخل در رشد جنین طی ماه‌ های اول بارداری و همچنین ایجاد مشکلاتی در طول زایمان شوند.

• بسیاری از داروهای ضد احتقان (دکونژستانت): بعضی از پزشکان با تجویز برخی از دکونژستانت‌ها مشکلی ندارند اما بسیاری پزشکان این داروها را تجویز نمی‌کنند. پزشکانی که این داروها را تجویز می‌کنند معتقدند که مصرف دکونژستانت‌ها فقط در صورتی که پس از سه ‌ماهه‌ اول بارداری و با احتیاط انجام شود و همچنین نهایتاً 1 تا 2 بار در روز و به مدت 1 تا 2 روز مصرف شود، بلامانع است.

• قرص سرماخوردگی: این دارو به دلیل داشتن آنتی‌هیستامین می‌تواند باعث کاهش هوش جنین شود، لذا فقط با مشورت پزشک مجاز به استفاده هستید.

روش‌های خانگی درمان سرماخوردگی در بارداری:

می توان با مشورت و صلاحدید پزشک از روش های طبیعی و جایگزین دارو درمانی برای درمان سرماخوردگی استفاده کرد. این روش ها شامل موارد زیر است:

مصرف سیر تازه: سیر به دلیل داشتن ترکیبات ضد ویروس و ضد باکتری (آلیسین) در پیشگیری و درمان سرماخوردگی شناخته شده است، بنابراین خوردن یک یا دو تکه کوچک سیر و یا افزودن آن به سوپ می تواند کمک کننده باشد.

استفاده از دستگاه بخور، سونا یا حمام کردن: به طور کلی بهتر است هوای اطراف خود را مرطوب نگه دارید، زیرا این کار باعث کاهش احتقان و گرفتگی راه‌ های تنفسی می‌شود. درصورت امکان از بخور اسطوخودوس استفاده کنید زیرا دارای خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونی است.

شستشوی بینی با اسپری یا قطره ‌های حاوی محلول‌های نمکی: این‌ محلول‌ها باعث مرطوب شدن مجرای بینی می‌شوند. همچنین شستشوی مجاری تنفسی، میکروب‌ها را از بین می‌برد. این دارو ها کاملاً ایمن هستند و هر زمان که شما نیاز داشتید می‌توانید از آن ها استفاده کنید.

مصرف پیاز: پیاز به عنوان یک ضدعفونی‌کننده عمل می‌کند، همچنین اگر به صورت پخته‌شده مصرف شود، خلط‌آور بوده و باعث کاهش ترشحات گلو می‌شود. می‌توانید آن را به صورت سوپ درست کنید و میل کنید.

غرغره کردن آب نمک: این کار به تسکین گلو درد کمک می‌کند. یک چهارم قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و چند بار در روز غرغره نمایید. (در صورت داشتن فشار خون بالا در دوران بارداری در مورد غرغره کردن آب نمک احتیاط کرده و با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید).

خوردن عسل: تحقیقات نشان داده است خوردن دو قاشق عسل به تنهایی (یا ترکیب عسل با آب گرم و آبلیمو) برای سرکوب کردن نوعی از سرفه‌ی خشک که با سرماخوردگی و یا بعد از آن بروز می‌کند می‌تواند نسبت به شربت‌های سرفه مؤثرتر باشد.

استفاده از اکالیپتوس: این گیاه به دلیل داشتن اوکالیپتول، دارای خواص ضدعفونی‌کننده و خلط‌آور است. توصیه می‌شود چند بار در روز با روغن اکالیپتوس سینه‌تان را ماساژ دهید، زیرا این کار باعث تخلیه‌ راحت‌تر ترشحات ریه و مجاری تنفسی می‌شود.

مصرف شلغم، لبو و کدوحلوایی: مصرف این مواد غذایی به صورت آب‌پز شده برای درمان سرماخوردگی در بارداری توصیه می‌شود.

کمپرس آب گرم: در صورتی که در اطراف چشم و سینوس‌ها احساس درد دارید، گذاشتن کمپرس آب گرم در این مواقع کمک‌کننده است.

استفاده از آویشن به صورت دم کرده: این گیاه دارای خاصیت ضد سرفه و آرامش‌بخش است، با مشورت پزشک می‌توانید دم‌نوش آن را استفاده کنید.