ارزیابی‌های قبل از سفر در بارداری

سفر در دوران بارداری یکی از نگرانی‌های اصلی مادران باردار است. هر چند به ندرت ممکن است منعی برای سفر در طول حاملگی طبیعی وجود داشته باشد، اما به دلیل پیچیدگی‌های بارداری گاهی نیاز است سفر کنسل شده یا به تأخیر انداخته شود. با رعایت اقدامات احتیاطی مناسب و داشتن اطلاعات کافی از برنامه‌ی سفر می‌توانید با خیال راحت و آسوده در دوران بارداری خود سفر کنید. آگاهی و اطلاعات قبلی از امکانات بهداشتی و درمانی مقصد و به همراه داشتن پرونده و اطلاعات پزشکی در سفر بسیار مهم است. شما با اطمینان از پوشش هزینه‌های درمانی توسط بیمه مسافرتی می‌توانید سفری بی‌دغدغه داشته باشید. قبل از هر سفر در هر زمان از بارداری نیاز است تا با ماما یا متخصص خود مشورت کنید.

قبل از آغاز سفر در دوران بارداری باید خود را برای قرار گرفتن در هر موقعیت و شرایطی آماده کنید. همیشه با یک ارزیابی کامل و برنامه‌ریزی صحیح برای سفر اقدام کنید. ارزیابی‌های قبل از سفر در بارداری عبارتند از:

مشاوره با ماما یا متخصص خود قبل از مسافرت در بارداری

• قبل از سفر حتماً با پزشک و ماماي خود درباره‌ی سفر مشورت کرده و حداقل یک سونوگرافی برای بررسی وضعیت جنین و تخمین سن دقیق آن انجام دهید.
• حتماً یک نسخه از پرونده‌ی بارداری و آزمایش‌های خود، به خصوص گروه خونی خود تهیه کنید و در چمدان قرار دهید.
• میزان ایمنی خود نسبت به برخی بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت A و B، سرخجه، آبله، سرخک و سیاه سرفه را بررسی کنید. در صورت نیاز واکسینه شوید.
• با علایم هشدار خطر و نشانه‌های آن آشنا شوید تا در صورت بروز آن‌ها در سفر، سریعاً خود را به پزشک برسانید. این علایم عبارتند از:

1. خون‌ریزی
2. درد شدید شکم و لگن
3. انقباضات یا زایمان زودرس
4. پارگی زودرس کیسه‌ی آب
5. علایم پره‌اکلامپسی (تورم غیر‌معمول، سردرد شدید، تهوع و استفراغ، تغییرات بینایی)
6. عفونت معده شدید همراه با حملات متعددی از اسهال و استفراغ شدید
7. اسهال مسافرتی
8. تب و حرارت گرمسیر
9. کم شدن آب بدن 
10. نشانه‌های ترومبوز (تورم غیر معمول پا با درد در ساق یا ران)
11. آمبولی ریه (تنگی غیر معمول نفس)
12. در صورت داشتن بارداری پرخطر ممکن است ماما یا متخصص شما را به طور مطلق یا نسبی از سفر منع کند.

مسافرت در چه مواردی در بارداری ممنوع است؟

• جدا شدن جفت
• آغاز مراحل زایمان
• دهانه‌ی رحم بی‌کفایت
• زایمان زودرس
• پارگی زودرس پرده
• بارداری خارج از رحم مشکوک
• خطر سقط جنین و خونریزی از واژن

چه افرادی بهتر است در دوران بارداری سفر نکنند؟

• محدودیت رشد جنین
• سابقه‌ی ناباروری
• سابقه‌ی حاملگی خارج از رحم و یا سابقه‌ی سقط جنین
• سن مادر کمتر از 15 یا بیشتر از 35 سال
• جفت سرراهی یا دیگر ناهنجاری‌های جفت
• ابتلا یا سابقه‌ی دیابت بارداری
• ابتلا یا سابقه‌ی فشار خون بالا
• ابتلا یا سابقه‌ی پره‌اکلامپسی
• اختلالات جفت
• سابقه‌ی زایمان زودرس

چه واکسن‌هایی برای مسافرت در بارداری مهم است؟

در بهترین حالت مادر باید قبل از بارداری به طور کامل واکسینه شده باشد. مؤثر‌ترین راه محفاظت از جنین در برابر بسیاری از بیماری‌ها ایمن‌سازی مادر است. واکسن‌های غیر‌فعال در دوران بارداری بی‌خطر هستند. واکسن کزاز، دیفتری و سیاه‌سرفه باید در طول هر بارداری دریافت شود. بهترین زمان واکسیناسیون برای مدیریت این بیماری‌ها در جهت به حداکثر رساندن پاسخ آنتی‌بادی مادری و انتقال آنتی‌بادی‌های غیر فعال به نوزاد، بین 27 الی 36 هفته حاملگی است. هر چند ممکن است در هر زمان از دوران بارداری این واکسن‌ها تجویز شوند. واکسن آنفلوآنزا برای مادران باردار در طول فصل آنفلوآنزا توصیه می‌شود. برای مسافران، واکسیناسیون باید حدود دو هفته یا بیشتر قبل از خروج از مبدأ انجام شود. اغالب واکسن‌های ویروس زنده مانند واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان به استثنای واکسن تب زرد، به دلیل آسیب به جنین در دوران بارداری منع مصرف دارند. اگر کنسل کردن سفر امکان‌پذیر نیست و مادر در خطر قرار گرفتن در معرض ویروس تب زرد است، ترجیح این است که مادر بعد از سه ماهه‌ی اول و با احتیاط واکسینه شود. از آن جا که بارداری ممکن است بر عملکرد ایمنی بدن تأثیر گذارد، آزمایش‌های سرولوژیک جهت بررسی ایمنی به واکسن تب زرد انجام می‌شود.

زمان مسافرت در بارداری

برخی از مادران باردار، سفر را در طول سه‌ماهه‌ی اول بارداری و به دلیل حالت تهوع و احساس خستگی ترجیح نمی‌دهند. همچنین خطر سقط جنین در سه ماه اول بیشتر است. مسافرت در ماه‌های پایانی بارداری نیز می‌تواند خسته‌کننده و ناراحت‌کننده باشد. بنابراین بسیاری از مادران باردار بهترین زمان برای سفر را اواسط بارداری و بین چهار تا شش ماه می‌دانند. در واقع ایمن‌ترین زمان برای مسافرت در بارداری همان سه‌ماهه‌ی دوم است.

محل اسکان مسافرت در بارداری

• مقصد و محل اسکان را از قبل مشخص و رزرو کنید.
• درمانگاه‌ها و مراکز بهداشتی و بیمارستان‌های مقصد خود را شناسایی کنید تا در صورت نیاز مجبور نباشید دنبال آن‌ها بگردید و دچار استرس و نگرانی شوید و بتوانید عوارض ناشی از بارداری و زایمان و غیره را مدیریت کنید.

• بهتر است از سفر به مکان‌های دورافتاده و یا مناطق محروم که مراقبت‌های مامایی کمتر از حد استاندارد ارائه می‌کنند، بپرهیزید.

آب و هوای مکان مسافرت در بارداری

آلودگی هوا ممکن است باعث مشکلات درمانی و بهداشتی در دوران بارداری شود. بالا رفتن درجه حرارت بدن می‌تواند تنش بیشتری را در مادر باردار ایجاد و منجر به غش او شود. علاوه بر این گرمازدگی ممکن است به جنین نیز آسیب برساند. بنابراین فعالیت‌های خود را در محیط‌های گرم محدود کرده و محیط‌هایی با تهویه‌ی مطبوع را برای گردش انتخاب کنید.

در صورت سفر به مناطق گرم در بارداری به این نکات توجه کنید:

• حمل یک بطری آب و نوشیدن مکرر
• ماندن در سایه در طول گرم‌ترین ساعات روز
• محافظت از پوست خود با پوشیدن لباس گشاد، کلاه و کرم‌های ضدآفتاب
• برنامه‌ریزی و پرهیز از عجله

در صورت گرمازدگی و احساس ضعف، سرگیجه، سبکی سر و یا حتی کمی حالت تهوع ممکن است دچار کم‌آبی شده باشید در این صورت بهتر است:

• به یک جای سایه و خنک بروید؛
• یک لیوان آب سرد بنوشید و دراز بکشید؛
• دمای بدن خود را با یک فن یا استفاده از یک پارچه‌ی مرطوب بر روی پیشانی خود و پشت گردن پایین بیاورید.

در صورت احساس سرگیجه ممکن است دچار افت قند هم شده باشید که با مصرف یک میان‌وعده‌ی سبک مانند یک موز و یا یک تکه نان تُست آن را جبران کنید.

باید از فعالیت در ارتفاعات اجتناب کنید، مگر اینکه آموزش دیده باشید و به چنین فعالیت‌هایی عادت کرده باشید. در صورت عادت نداشتن ممکن است دچار تنگی نفس و تپش قلب شوید. مراقب بیماری ارتفاع باشید. از علایم شایع بیماری حاد کوهستان که غالباً با بارداری همراه است، می‌توان بی‌خوابی، سردرد و تهوع را نام برد. هیچ مطالعه و یا گزارشی آسیب به جنین در سفر مادر به ارتفاعات بالا در دوران بارداری را نشان نداده است، ولی با این حال برای احتیاط توصیه می‌شود مادران باردار برای خواب در ارتفاعات کمتر از 12000 فوت (3658 متر) بمانند.

احتمالاً بزرگ‌ترین نگرانی در مورد سفر در ارتفاعات در دوران بارداری عدم دسترسی یا دوری از مراکز درمانی است. مسافران باردار باید از انجام فعالیت بدنی شدید بپرهیزند. شنا در دوران بارداری به طور کلی امن است اما باید از کمبود اکسیژن و غواصی در بارداری بپرهیزید. اسکی روی آب، دوچرخه سواری، موتور سیکلت سواری و یا سوار شدن بر حیوانات به علت خطر زمین خوردن و تروما به شکم ممنوع است.

بیمه‌ی مسافرتی بارداری چیست؟

بسیاری از سیاست‌های بیمه‌ی سلامت عمومی عوارض بارداری خارج از کشور را پوشش نمی‌دهند. بیمه‌ی درمانی تکمیلی سفر را برای پوشش مشکلات مربوط به بارداری و مراقبت از نوزاد در نظر بگیرید. برای برخورداری از خدمات و پوشش بیمه‌ی مسافرتی در دوران بارداری نیاز است تا قبل از خروج، از پزشک خود نامه‌ی سلامت تهیه کنید تا بتوانید در صورت ایجاد مشکل در سفر از آن استفاده کنید. البته قوانین شرکت‌های بیمه با هم متفاوت است. پس توصیه می‌شود این مورد را با آژانس مسافرتی خود هماهنگ کنید.

چه داروهایی برای مسافران باردار نیاز است؟

با خود جعبه‌ای از داروهای ضروری را که شامل تمام داروهای تجویزی برای کمک به درمان شکایت‌های شایع بارداری، سوزش سر دل، یبوست، بواسیر و بیماری صبحگاهی هستند به همراه داشته باشید. این دارو‌ها شامل کرم‌ها، ضد تهوع‌ها، آنتی اسیدها، ویتامین‌های دوران بارداری، داروی درمان واژینیت (التهاب واژن) یا قارچ می‌باشند.

استفاده از داروها در دوران بارداری یک مسئله‌ی پیچیده و گاهی گیج‌کننده است. پزشک شما با بررسی خطرات و منافع دارو برای جنین و شما، به تجویز یا عدم تجویز دارو اقدام می‌کند. در دوران بارداری استامینوفن می‌تواند به عنوان مسکن در مواقع لزوم استفاده شود. چند درمان ساده را می‌توان برای رفع علایم بیماری صبحگاهی استفاده کرد. به طور مثال ویتامین  B6یا زنجبیل پودر شده را با غذا یا نوشیدنی مانند چای مخلوط و مصرف کنید. این مواد در برخی آب‌‌نبات‌ها هم وجود دارند. آنتی‌هیستامین‌ها، مانند مکلزین و دیمن هیدرینات، اغلب در دوران بارداری برای بیماری صبحگاهی استفاده می‌شوند. علاوه بر این توصیه می‌شود بررسی فشار خون خود را حتی در سفر فراموش نکنید. می‌توانید دستگاه فشار خون همراه خود داشته باشید و یا در صورت امکان به مراکز بهداشتی جهت بررسی فشار خون مراجعه کنید. مادران دیابتی بهتر است از بررسی قند خون یا ادرار خود با دستگاه قند خون یا نوار تست قند ادرار غافل نشوند.​

مسافرت با هواپیما در دوران بارداری​

به دلایل بسیاری مانند کسب و کار، تعطیلات، ملاقات خانواده و یا شرایط اضطراری ممکن است یک مادر باردار نیاز به سفر با هواپیما پیدا کند. بسیاری از خطوط هوایی، سیاست‌های خاص محدود کردن سفر مادران باردار با هواپیما پس از یک زمان خاص در دوران بارداری را دارند. معمولاً خطوط هوایی اجازه‌ی پرواز بعد از هفته‌ی 36 را به علت احتمال آغاز مراحل زایمان نمی‌دهند و بعد از هفته‌ی 28 تنها با به همراه داشتن نامه‌ی کتبی از پزشک این اجازه را خواهند داد.

بهترین زمان برای سفر در طول سه‌ماهه‌ی دوم و بین 18 تا 24 هفته است که عوارض سقطیا زایمان زودرس کمتر است. این نکته را هم در نظر بگیرید که مسافرت هوایی در شش هفته‌ی آخر بارداری می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود. مسافرت با هواپیما در دوران بارداری کار آسانی نیست، اما با آمادگی قبلی می‌تواند ممکن شود. بسیاری از متخصصان اجازه‌ی سفرهای پروازی را به مادران باردار کم‌خطر و در بیشتر زمان‌های بارداری می‌دهند. مادران باردار پرخطر یا با سابقه‌ی سقط جنین، زایمان زودرس و مرده‌زایی معمولاً به دلیل خطرات احتمالی اجازه‌ی سفر با هواپیما را ندارند و متخصصان نسبت به اجازه‌ی آنان محتاط عمل می‌کنند.

خدمات شرکت هواپیمایی به مادران باردار

هنگام رزرو بلیط از حمایت و پشتیبانی آن شرکت در طول سفر از مادران باردار مطمئن شوید و بارداری خود را به شرکت مسافربری اطلاع دهید. شرکت‌های هوایی خاص، بیشتر پاسخگوی نیازهای مادران باردار هستند. پرواز در دوران بارداری می‌تواند یک تجربه‌ی بسیار لذت‌بخش‌تر سفر هوایی به دلیل رفتار با ملایمت و مهربان‌تر مسافران و کارکنان هوایی باشد. شرکت‌های هواپیمایی به جهت ایمنی مادر و محدود کردن مسئولیت خود کمتر احتمال دارد در اواخر بارداری بدون نامه‌‌ی کتبی پزشک اجازه‌ی سفر را بدهند. با خطوط هوایی و متخصص یا مامای خود صادق باشید و اطلاعات دقیق و جامع در مورد بارداری خود به آن‌ها بدهید. مبادا به خاطر گرفتن اجازه‌‌ی پرواز علایم هشدار دهنده را پنهان کنید.

پزشک خود را از مشکلاتی که دارید مانند تهوع بیش از حد، درد در معده یا شکم و یا دیگر مشکلات جسمی آگاه کنید تا با دقت اجازه‌ی پرواز شما را ارزیابی کند.

• درصورت آگاه کردن کارکنان هوایی از بارداری خود می‌توانید صندلی مورد نظر خود را درخواست کنید، مثلاً صندلی کنار راهرو نزدیک دستشویی برای شما می‌تواند مناسب باشد.
• در صورتی که نمی‌توانید به مدت طولانی راه بروید یا بایستید می‌توانید درخواست صندلی چرخ‌دار برای رفت و آمد در فرودگاه کنید.
• می‌توانید درخواست پتو و بالش کنید.
• از بلند کردن اجسانم سنگین، ساک و چمدان خود در ایستگاه بازرسی فرودگاه بپرهیزید و درخواست کمک کنید.
• حواستان به کم‌آبی بدن باشد و در طول سفر از مهمان‌داران نوشیدنی و میان‌وعده‌ی سالم درخواست کنید.
• مهمان‌داران در سفرهای طولانی برخی خدمات اضافی برای مادران باردار مانند لوسیون و حوله‌ی گرم ارائه خواهند داد.
• با پوشیدن جوراب واریس یا ورزش‌های کوچک خم و راست کردن پاها از زانو و مچ در طول پرواز به جریان خون و کاهش ورم و ناراحتی پاها کمک کنید.
• در صورت صافی هوا با نشستن در کنار یک راهرو توصیه به راه رفتن حداقل 15 دقیقه در هر ساعت می‌شود.
• پوشین لباس گشاد و کفش راحت نیز توصیه می‌شود.
• استفاده از کمربند ایمنی الزامی است.
• در صورت احساس تنگی نفس از خدمه درخواست اکسیژن کنید.

در مطالعه‌ای بر روی کارکنان پروازهای هوایی، مشخص شد احتمال سقط در مادران باردار سالم که پرواز داشته‌اند افزایش پیدا می‌کند. بارداری با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های ترومبوآمبولیک مرتبط با مسافرت هوایی است که با مصرف مایعات، تمرینات پا و استفاده از جوراب ساق بلند در سه‌ماهه‌ی اول قابل پیشگیری است.

مسافرت با خودروی سواری یا اتوبوس در دوران بارداری

تصادفات جاده‌ای از شایع‌ترین علل آسیب به مادران باردار است.

• از سفرهای طولانی با خودرو بپرهیزید و حتماً کمربند ایمنی را ببندید.
• در صورت نشستن روی صندلی جلو از داشبورد به منظور کاهش برخورد با کیسه‌ی هوا فاصله بگیرید.
• در طول سفر پاها را حرکت دهید و رفتن به دستشویی را فراموش نکنید.
• اگر خودتان رانندگی می‌کنید از فرمان کمی فاصله بگیرید تا به شکم شما برخورد نکند.
• در صورت داشتن حادثه یا تصادف و در صورت درد یا خونریزی یا برخورد جسمی با شکم در اسرع وقت به درمانگاه یا پزشک مراجعه کنید.
• احساس خستگی و سرگیجه در دوران بارداری شایع است، پس برای جلوگیری از آن در سفر با ماشین، نوشیدن به طور منظم، خوردن غذا و تنقلات طبیعی مانند میوه و آجیل و توقف به طور منظم، برای استراحت بسیار مهم است.
• حتماً هوا در ماشین جریان داشته باشد.
• پیاده‌روی‌های کوتاه حداقل هر 2 ساعت در سفرهای طولانی به افزایش گردش خون در پاها کمک می‌کند.
• به دلیل عدم وجود امکان توقف هر دو ساعت یا توقف فوری در صورت نیاز در اتوبوس، سفر با این وسیله در بارداری توصیه نمی‌شود.

مسافرت با قطار در بارداری

قطار به دلیل آسان‌تر بودن امکان راه رفتن در آن از دیگر شیوه‌های حمل و نقل در بارداری بهتر است.

•    اگر در حال نشسته یا ایستاده هستید با ورزش خم و راست کردن پا و چرخش مچ پا تکان دادن انگشتان به گردش        خون در پاها کمک کنید.
•    پوشیدن کفش راحت و ورزشی به حفط تعادل شما در قطار کمک می‌کند.
• در سفر شبانه اگر با پتو و بالش قطار راحت نیستید این وسایل را همراه خود ببرید.
• در قطار بهتر است برای حفظ بهداشت از دستشویی ایرانی استفاده کنید و  همیشه دست خود را به خوبی پس از آن  بشویید.
• حداقل ده دقیقه قبل از توقف کامل قطار وسایل را جمع و بدون عجله به سمت درب خروجی بروید تا زمان کافی داشته باشید و از پیاده شدن جا نمانید.

مسافرت با کشتی یا قایقرانی در دوران بارداری

شرکت‌های کشتی‌رانی ممکن است برای سفر مادران باردار با سن حاملگی بیش از 32 هفته محدودیت داشته باشند. در صورت    سفر با قایق یا کشتی از امکانات درمانی و خدمات پزشکی در بنادر متصل از قبل آگاه شوید تا در صورت نیاز بتوانید به  آن   دسترسی داشته باشید.