تشخیص و درمان سرویسیت

 این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فرناز منتظری فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

سرویسیت، التهاب دهانه رحم یا عفونت دهانه رحم می باشد. سرویسیت ممکن است دارای علت عفونی یا غیر عفونی بوده و حاد یا مزمن باشد. سرویسیت حاد اغلب به دلیل ابتلا به انواع عفونت (به عنوان مثال، کلامیدیا و سوزاک) ایجاد می گردد، گرچه در اغلب موارد، عفونت خاصی قابل تشخیص نیست. سرویسیت مزمن معمولاً منبع غیر عفونی دارد.

التهاب دهانه رحم عارضه ای بسیار شایع است که ممکن است در اثر عوامل مختلفی از جمله عفونت، تحریکات شیمیایی یا جسمی و آلرژی ایجاد شود. بافت تحریک شده یا عفونی ممکن است قرمز، متورم، مخاطی و چرکی شود. همچنین ممکن است هنگام لمس، خونریزی کرده و باعث خونریزی واژن شود. تشخیص علت سرویسیت مهم است. در این مطلب قصد داریم روش های تشخیص و درمان سرویسیت را بررسی کنیم.

تشخیص سرویسیت:

التهاب دهانه رحم دارای دو نوع سرویسیت حاد و سرویسیت مزمن می باشد. سرویسیت حاد در اثر ابتلا به یک عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد شده و دارای علائم مشخص آن عفونت می باشد. سرویسیت مزمن یک عفونت طولانی مدت است که ممکن است حتی علامتی نداشته باشد. سرویسیت مزمن معمولاً منبع غیر عفونی دارد. در خانم هایی که مبتلا به این نوع سرویسیت هستند، مخاط دهانه رحم کمی خونی است و ممکن است زخم دهانه رحم نیز ایجاد شود. زنان مبتلا به سرویسیت مزمن ممکن است به درمان با آنتی بیوتیک ها پاسخگو نباشند.

در صورت موثر نبودن روش های درمان در این افراد، به عنوان آخرین راه حل، روش های کرایو (فریز زخم دهانه رحم)، الکتروکوتر، لیزر یا برداشتن لوپ کم عمق می توانند باعث کاهش ترشحات مداوم مخاط گردند. البته ضروری است که قبل از انجام هرگونه درمان مانند فریز زخم دهانه رحم، احتمال بدخیمی آن از طریق بیوپسی رد شود.

تشخيص سرویسیت حاد، بر اساس مشاهده پزشک و وجود ترشحات یا مخاط دهانه رحم و يا خونريزي دهانه رحم (بدلیل وجود زخم دهانه رحم) انجام می گیرد. اگر پزشک مشکوک به سرویسیت باشد، ممکن است معاینه واژینال انجام دهد. همچنین پزشک اقدام به جمع آوری ترشحات واژن یا دهانه رحم می کند یا با تحریک دهانه رحم وجود خونریزی آسان را بررسی می کند. یافته های معمول در هنگام معاینه واژینال عبارتند از:

• خونریزی واژن هنگام لمس دهانه رحم با یک پنبه یا سواپ که ممکن است بدلیل وجود زخم دهانه رحم باشد؛ 

• وجود ترشح چرکی یا مخاطی بر روی دهانه رحم.

تشخیص نوع عفونت دهانه رحم از روی علائم ظاهری:

در عفونت دهانه رحم، ظاهر سرویکس بسته به عامل عفونت و شدت آن، متفاوت است. مقدار ارگانیسم های موجود در دهانه رحم با میزان التهاب آن ارتباط دارد. ترشح دهانه رحم، شکنندگی دهانه رحم و تورم در ناحیه خارجی دهانه رحم مشخصه سرویسیت گنوکوکی (سوزاک) و کلامیدیال است. وجود یک یا چند مورد از این علائم، در زنان جوان شایع تر از زنان مسن است.

خونریزی و دهانه رحم توت فرنگی شکل مشخصه عفونت تریکوموناس واژینالیس است. نمای توت فرنگی شکل دهانه رحم، به اصطلاح زخم دهانه رحم نامیده می شود.

ضایعات آبدار پراکنده نشان دهنده عفونت با ویروس تبخال تناسلی (HSV) است. زخم دهانه رحم نیز ممکن است در اثر این عفونت ایجاد شود که می توان با فریز زخم دهانه رحم آن را درمان کرد. عفونت تبخال تناسلی اولیه اغلب با علائم سیستمیک و عمومی همراه است. تبخال تناسلی خفیف یا بدون علامت، معمولاً باعث سرویسیت نمی شود.

مشخصات بالینی سرویسیت ناشی از مایکوپلاسمای تناسلی هنوز به خوبی تعریف نشده است. برخی مطالعات نشان می دهند که اکثر عفونت های دهانه رحم با این عامل بیماری زا، علائم قابل توجهی از التهاب را ایجاد نمی کنند. به طور کلی نمی توان با معاینه فیزیکی سرویست عفونی را از سرویسیت حاد غیر عفونی تشخیص داد. در هر خانمی که مشکوک به سرویسیت است، ارزیابی بصری دهانه رحم باید همراه با معاینه دو طرفه اعضای لگن انجام شود تا احتمال وجود PID (بیماری التهابی لگن) از بین برود.

تشخیص نوع عفونت دهانه رحم از روی نتایج آزمایشگاهی:

اگر براساس یافته های حاصل از معاینه دهانه رحم احتمال وجود سرویسیت مطرح گردد، باید ارزیابی بیشتری انجام شود تا علت آن و نوع بیماری مقاربتی (STD) مشخص شود. به طور معمول تمام بیماران مبتلا به سرویسیت مشکوک باید برای کلامیدیا تراکوماتیس، نایسریا گنوره‎آ (سوزاک)، تریکوموناس و واژینوز باکتریایی ارزیابی شوند. پزشک برای بررسی علت ترشحات، تورم، حساسیت و خونریزی واژن، دهانه رحم را بررسی می کند و ترشحات واژن را از نظر وجود باکتری ها و ویروس های بیماری زا آزمایش می نماید.

همچنین از آنجا که ممکن است خانم های مبتلا به سرویسیت به طور همزمان واژینیت هم داشته باشند، باید درمان واژینیت نیز انجام گردد.

درمان سرویسیت:

در صورت عدم وجود عفونت مقاربتی، ممکن است نیازی به درمان بیماری التهاب دهانه رحم نباشد. اگر پزشک به وجود عفونت مشکوک باشد، هدف اصلی درمان، از بین بردن عفونت و جلوگیری از گسترش آن به رحم و لوله های فالوپ، یا در صورت باردار بودن، به جنین شما است. بسته به نوع ارگانیسمی که باعث عفونت شده است، درمان سرویسیت ممکن است شامل یکی از گزینه های زیر باشد: 

• آنتی بیوتیک ها؛ 

• داروهای ضد قارچ؛ 

• داروهای ضد ویروسی.

همچنین ممکن است پزشک به همسر بیمار نیز توصیه کند که تحت معالجه قرار بگیرد تا از عدم ابتلا به عفونت او اطمینان حاصل شود. تا زمان اتمام درمان بیمار و همسرش، نباید رابطه جنسی برقرار گردد. اگر علائم بیمار با وجود درمان بهبود نیابد و ادامه داشته باشد، باید توسط پزشک مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد. درمان های غیردارویی مانند دوش واژینال یا درمان های خانگی برای سرویسیت مؤثر نیستند و حتی ممکن است علائم بیماری را شدیدتر کنند، بنابراین توصیه نمی شوند.

همچنین در صورتی که بیش از یک عفونت شناسایی شود (به عنوان مثال، سرویسیت کلامیدیال به همراه واژینوز باکتریایی)، همه عوامل باید درمان شوند. 

برای خانم هایی که از اجسام خارجی استفاده می کنند و دچار سرویسیت نیز شده اند، حذف یا اجتناب از مصرف ماده خارجی اغلب منجر به رفع التهاب می شود. برای خانم هایی که علائم خفیف تا متوسط دارند اما ترشحات چرکی ندارند، ماده خارجی باید حذف شده و قبل از شروع درمان دارویی، باید وضعیتشان ارزیابی گردد. در خانم هایی که دچار التهاب دهانه رحم عفونی شدید در ارتباط با جسم خارجی هستند، ابتدا باید جسم مورد نظر خارج شده و درمان با آنتی بیوتیکی مناسب انجام گیرد.

در مورد زنانی که از IUD استفاده می کنند، در صورتی که مبتلا به سرویسیت مزمن باشند و سایر علل التهاب نیز حذف شده باشد، ممکن است برداشتن IUD برای برطرف کردن علائم کمک کننده باشد.

درمان سرویسیت در زنانی که علائمی ندارند چگونه است؟

رویکرد مدیریت زنان بدون علامت متفاوت است. برای زنان بدون علامت که دارای علائم ظاهری مطابق با سرویسیت هستند، احتمال وجود انواع بیماری جنسی (STD) ارزیابی می شود. به طور مثال برای زنانی که از عوامل خطر قابل توجهی برخوردار هستند، درمان کلامیدیا پیشنهاد می شود و یا اگر بیمار در مناطقی که بیماری سوزاک در آن دارای شیوع بالایی است زندگی می کند، درمان همزمان سوزاک توصیه می شود. اما در بیمارانی که در معرض خطر ابتلای کمی هستند (از نظر وجود عوامل خطر یا اقامت در جوامعی با شیوع STD کم)، بهتر است تا مشخص شدن نتایج تست STD، برای انتخاب روش درمان، صبر کرد. 

پیگیری سرویسیت:

 علائم سرویسیت به طور معمول طی یک یا دو هفته پس از درمان برطرف می شوند. کلیه بیمارانی که از نظر کلامیدیا، سوزاک و یا تریکومونیازیس مورد ارزیابی قرار می گیرند، باید در مورد HIV و سیفلیس نیز مشاوره و آزمایش شوند. تکرار تست یک ماه پس از درمان، برای کلامیدیا و سوزاک لازم نیست مگر اینکه علائم همچنان ادامه داشته باشند یا خانم باردار باشد. با این حال، با توجه به میزان بالای عفونت مکرر، تکرار آزمایش سه تا شش ماه پس از تشخیص هر یک از این عفونت های مقاربتی توصیه می شود.

پیشگیری از سرویسیت: 

با انجام اقدامات زیر می توان خطر ابتلا به سرویسیت را کاهش داد و از آن پیشگیری نمود.

• استفاده از کاندوم در در طول رابطه جنسی؛ 

• محدود کردن افراد برای برقراری رابطه جنسی؛ 

• عدم برقراری زابطه جنسی با فردی که دارای زخم دستگاه تناسلی یا ترشحات آلت جنسی می باشد؛ 

• عدم استفاده از محصولات بهداشتی زنانه به دلیل داشتن خاصیت تحریک کنندگی واژن و دهانه رحم؛ 

• کنترل منظم قند خون در صورت ابتلا به دیابت؛

• همچنین در صورتی که در حال درمان یک بیماری مقاربتی می باشید، برای معالجه همسرتان نیز از پزشک خود سوال کنید.