:  این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فرناز منتظری فلوشیپناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

تعریف اضافه وزن و چاقی

اصطلاحات اضافه وزن و چاقی به وزن بدنی اطلاق می‌شود که برای یک قد مشخص، بیشتر از وزن طبیعی یا سالم در نظر گرفته می‌شود. افرادی که چاق هستند معمولا چربی بدنشان بیش از حد است. اضافه وزن عموماً به دلیل چربی اضافی بدن است؛ با این حال ممکن است به دلیل وزن ماهیچه، استخوان یا آب اضافی نیز باشد.
شاخص توده بدنی BMI یکی از راه‌ های تشخیص وزن مناسب، اضافه وزن یا چاقی است. BMII اندازه گیری وزن شما نسبت به قد شما است که از فرمول زیر محاسبه می گردد:
وزن (به کیلوگرم) تقسیم بر قد (به متر) به توان 2
به تقسیم بندی دسته های BMI زیر توجه کنید:
•    BMI زیر 5/18: لاغر؛
•    BMI بین 5/18 تا 9/24: وزن طبیعی؛
•    BMI 25 تا 9/29: اضافه وزن؛
•    BMI بالای 30: چاق.
پس زنان با BMI بالای 30 مخاطب اصلی این مقاله هستند.

اهمیت روش های پیشگیری از بارداری در زنان چاق

تقریباً هر ساله 51٪ از زنان به طور ناخواسته باردار می شوند و نیمی از این حاملگی های ناخواسته در میان زنان چاق است. چاقی به طور قابل توجهی با عدم استفاده از روش های پیشگیری از بارداری مرتبط است. در واقع زنان با شاخص توده بدنی یا همان BMI بیشتر از 35 کیلوگرم بر متر مربع، نسبت به زنان با BMI کمتر از 25 کیلوگرم بر متر مربع، کمتر از داروهای ضد بارداری استفاده می کنند.
حاملگی ناخواسته در زنان چاق به خصوص به دلیل خطرات بالای بارداری مرتبط با چاقی نگران کننده است. خطرات مادری شامل میزان بالاتر سزارین،فشار خون بارداری ، دیابت بارداری و پره اکلامپسی است. خطرات جنینی شامل جنین درشت یا ماکروزومی، مرده زایی، نقایص لوله عصبی، آنومالی ها یا نقایص دهان و صورت، ناهنجاری های قلبی و هیدروسفالی است. علاوه بر این، نوزادانی که از مادران چاق متولد می شوند، عواقب طولانی مدت چاقی دوران کودکی و دیابت نوع 2 را نیز دارند.

استفاده از IUD در زنان چاق برای پیشگیری از بارداری

دستگاه های داخل رحمی مانند IUD مسی و IUD آزاد کننده لوونورژسترل یک ابزار بسیار موثر برای کنترل بارداری در زنان دارای اضافه وزن هستند.
تنها مشکلی که ممکن است وجود داشته باشد قرار دادن دستگاه داخل رحم می باشد. اگر چاق هستید، گاهی اوقات تعیین محل دهانه رحم یا تعیین اندازه و جهت رحم دشوار است. پزشک یا ماما می‌تواند با استفاده از سونوگرافی و سایر تجهیزات ویژه، برای کمک به قرار دادن IUD بر این مشکل غلبه کند.
تحقیقات نشان می دهد که IUD ممکن است ایمن ترین و موثرترین وسیله کنترل بارداری برای زنان چاق باشد. همچنین IUD های هورمونی ممکن است به کاهش خطر سرطان آندومتر و هیپرپلازی کمک کنند، شرایطی که زنان چاق بیشتر در معرض آن هستند.
دستگاه داخل رحمی هورمونی لوونورژسترل (LNG-IUD) یک روش ضدبارداری مطمئن، موثر، طولانی اثر و برگشت پذیر است که حاملگی ناخواسته و خونریزی شدید قاعدگی را کاهش می دهد. بسیاری از روش ها مانند گذاشتن IUD در زنان دارای اضافه وزن و چاق چالش برانگیزتر است.
آی یو دی بدون در نظر گرفتن وزن بدن به دلیل اثر پروژسترونی مستقیم آن بر روی اندومتر رحم، ایمن و بسیار مؤثر است و آن را به روشی ایده آل برای بسیاری از زنان تبدیل می کند. IUD لوونورژسترل ((LNG-IUD  منجر به کاهش خونریزی قاعدگی می شود که بسیاری از زنان آن را مطلوب می دانند.
همچنین چاقی با افزایش خطر هیپرپلازی آندومتر و سرطان همراه است و مطالعات صورت گرفته بر روی زنان مبتلا به چاقی نشان می دهد که استفاده از ایودی مسی یا هورمونی با کاهش خطر هیپرپلازی آندومتر و سرطان مرتبط است.

آمپول سه ماهه یا DMPA چیست؟

دپو پروورا (مدروکسی پروژسترون) یک روش برگشت پذیر برای کنترل بارداری است و تا چندین هفته از بارداری محافظت می کند.
Depo-Provera به آرامی پروژسترون، مدروکسی پروژسترون استات را آزاد می کند و از بارداری برای یک دوره 11 تا 14 هفته ای محافظت می کند. Depo-Provera با جلوگیری از تخمک گذاری و ضخیم شدن مخاط دهانه رحم از ورود اسپرم به لوله های فالوپ و لقاح جلوگیری می کند.
یکی از سوالات زنانی که از روش های پیشگیری از بارداری هورمونی استفاده می کنند این است که آیا روش های پیشگیری از بارداری و اضافه وزن باهم ارتباط دارند؟
در دو مطالعه مختلف نشان داده شده است که آمپول سه ماهه بر زنان چاق تاثیر می گذارد. با این حال، یک نقطه منفی اصلی این دارو این است که باعث افزایش وزن می شود.
ملاحظات دیگر این است که پس از قطع درمان، بازیابی کامل باروری به طور متوسط 9 تا 10 ماه طول می کشد و این مقدار در زنان چاق تر نیز ممکن است بیشتر طول بکشد.
همچنین در تحقیقات کاهش اثر آمپول سه ماهه به علت چاقی و اضافه وزن به اثبات نرسیده. پس اثر آمپول سه ماهه دپو پروورا ارتباطی به وزن یا BMI فرد ندارد.
 DMPA می تواند به عنوان درمانی برای مدیریت خونریزی شدید قاعدگی، کنترل درد قاعدگی و درد همراه با اندومتریوز استفاده شود.

پیشگیری از بارداری با قرص های ترکیبی هورمونی ضد بارداری

قرص های ترکیبی هورمونی جلوگیری از بارداری (قرص ضد بارداری) LD بسیار شناخته شده هستند و بسیاری از زنان از این روش استفاده می کنند. این قرص ها حاوی استرادیول و پروژستین های مختلف با دوزهای متفاوتی هستند. مطالعات زیادی در مورد اثر بخشی این دارو بر روی زنان چاق انجام شده است. در بسیاری از این مطالعات یک سوال مهم پیش می آید که آیا روشهای پیشگیری از بارداری و اضافه وزن باهم ارتباط دارند؟
اضافه وزن تاثیر قرص ضدبارداری را کم نمی کند. کاهش اثر قرص های جلوگیری از بارداری ترکیبی (قرص ضد بارداری)، با چاقی و اضافه وزن به اثبات نرسیده است. البته این شرایط در صورتی است که مصرف دوز صحیح دارو و همچنین مصرف منظم و سر ساعت آن مورد توجه قرار گیرد.
 در زنان چاق بهتر است دوز دارو را بیشتر کرده و پزشک یا ماما با محاسبه وزن فرد دوز دارو را برای او تعیین کند.

روش های پیشگیری از بارداری مانعی

روش پیشگیری از بارداری مانعی، وسیله ای است که به طور فیزیکی از ورود اسپرم به دهانه رحم جلوگیری می کند. اگرچه این داروهای ضد بارداری می توانند بسیار قابل اعتماد باشند، اما باید به درستی استفاده شوند. شکست این روش بیشر از وجود مشکل در خود محصول، با استفاده نادرست محصول همراه خواهد بود.
هیچ مطالعه ای به طور خاص، ایمنی روش های جلوگیری از بارداری را در زنان با BMI بالا ارزیابی نکرده است. هیچ دلیل نظری نیز وجود ندارد که روش های جلوگیری از بارداری مانعی، خطراتی بر روی سلامت این خانم ها داشته باشد.
روش های جلوگیری از بارداری مانعی شامل کاندوم مردانه، کاندوم زنانه، اسپرم کش ها، اسفنج، دیافراگم و کلاهک دهانه رحم است. این رو شها چون حاوی هورمون نبوده و به راحتی در زنان چاق قابل استفاده هستند.
می توانید با استفاده از دو روش مانعی همزمان، مانند استفاده از کاندوم با اسپرم کش یا دیافراگم با کاندوم، اثربخشی را بیشتر افزایش دهید.

روش های جلوگیری از بارداری اورژانسی در زنان چاق

شواهد محدودی در مورد اثربخشی روش های پیشگیری از بارداری اورژانسی برای زنان چاق وجود دارد. آیودی مسی مؤثرترین روش پیشگیری از بارداری اورژانسی در زنان چاق است و در مقابل برخی از مطالعات نشان داده اند که قرص های خوراکی اورژانسی جلوگیری از بارداری مانند لوونورژسترل می توانند در زنان دارای اضافه وزن یا چاق در مقایسه با زنان با BMI طبیعی یا کم وزن، تاثیر کمتری داشته باشند.

جلوگیری از بارداری با بستن لوله های رحمی

بستن لوله ها یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری است. این یک روش جراحی است که برای بستن لوله های فالوپ طراحی شده است. هنگامی که لوله ها بسته شدند، اسپرم نمی تواند به تخمک برسد.
در حالی که شواهدی وجود ندارد که نشان دهد وزن اثربخشی بستن لوله ها را به خطر می اندازد، اما انجام خود جراحی اغلب دشوارتر خواهد بود. در این جمعیت از زنان، جراحی ممکن است کمی بیشتر طول بکشد و نیاز به بیهوشی بیشتری داشته باشد.
برای به حداقل رساندن خطر اغلب لاپاراسکوپی کم تهاجمی را در صورت چاق یا اضافه وزن توصیه می کنند.
قرص ضد بارداری دارای پروژسترون یک روش موثر جلوگیری از بارداری در بین زنان چاق است. مطالعه اخیر بر روی بیش از 50000 زن، هیچگونه ارتباطی بین اثربخشی قرص پروژسترون و چاقی نشان نداده است.
مطالعات در مورد اثربخشی داروهای ضد بارداری خوراکی در زنان چاق متناقض هستند. یک بررسی کاکرین نشان می دهد که زنان دارای اضافه وزن (BMI> 25 کیلوگرم بر متر مربع) به طور قابل توجهی بیشتر با داروهای ضد بارداری خوراکی باردار می شوند. داده‌ها متناقض هستند اما نتیجه‌گیری کلی نشان می‌دهد که میزان حاملگی ناخواسته در بین زنان دارای اضافه وزن که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می‌کنند مشابه یا کمی بیشتر از زنان بدون اضافه وزن است.