دیابت بارداری

دیابت حاملگی شایع‌ترین بیماری در دوران بارداری بوده که حدود ۲ تا ۱۰ درصد از خانم‌های باردار را مبتلا می‌کند. در این شرایط، سطح گلوكز خون در طی بارداری بالا رفته و باعث بروز علائم ديابت در خانم‌های بارداری كه قبلا مبتلا به این بیماری نبوده‌اند، می‌شود. 

اگر به شما هم گفته شده به دیابت بارداری مبتلا هستید، حتما یک میلیون سوال در ذهن خود دارید! آیا من باعث این مشکل شدم؟ آیا کودک من سالم به دنیا می آید؟ خوشبختانه، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی درک خوبی از دیابت بارداری و نحوه کمک به شما برای مدیریت آن دارند. اکثر افراد می توانند دیابت بارداری را با تغییرات کوچک در رژیم غذایی خود مدیریت کنند. با این حال، برخی از افراد برای کمک به کنترل قند خون خود به دارویی به نام انسولین نیاز دارند. در بیشتر موارد، دیابت بارداری که به خوبی مدیریت می‌شود، تأثیر عمده‌ای بر بارداری شما ندارد. اما شما باید نقش فعالی در مدیریت این بیماری داشته باشید تا از سلامت بارداری و جنین خود مطمئن شوید. در ادامه به توضیحات بیشتری در مورد دیابت بارداری و راه‌های تشخیص و کنترل آن خواهیم پرداخت. 

دیابت بارداری چیست؟ 

عدم تحمل گلوکز خوراکی در سه ماهه‌ی دوم و سه ماهه‌ی سوم بارداری را دیابت بارداری می‌گویند. در يک بارداری طبيعی، تغییرات هورمونی موجب کاهش پاسخ به انسولین می‌شود. این موضوع در برخی از مادران باردار مشکلی ایجاد نمی‌کند. به این دلیل که ترشح انسولین اضافی بر حسب نیاز صورت می‌گیرد. اما در بعضی دیگر پانکراس نمی‌تواند انسولین اضافی را تولید کند و سطح قند خون افزایش پیدا کرده و در نتیجه مادر دچار دیابت بارداری می‌شود. در دوران بارداری افزایش قند خون برای جنين و مادر مضر است. به همین دلیل شناخت و كنترل مناسب ديابت بارداری اهیمت زیادی دارد زیرا در این صورت می‌توان از بروز عوارض دیابت بارداری جلوگيری کرد. 

عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری

بعضی از مادران بیش‌تر در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند. شناخت عوامل خطر این بیماری می‌تواند به زنان باردار کمک کند تا با اتخاذ تدابیر مناسب، از بروز آن جلوگیری کنند یا آن را بهبود بخشند. از جمله عوامل خطر بروز دیابت بارداری می‎توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• اضافه وزن و چاقی
• نداشتن فعالیت بدنی
• ابتلا به دیابت بارداری در بارداری قبلی 
• وجود سابقه‌ی فامیلی ابتلا به دیابت نوع ۲
• بارداری زنان 35 تا 39 سال
• فشار خون بالا
• اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک.

دیابت بارداری چه علائمی دارد؟

دیابت دوران بارداری علائم بالینی خاصی ندارد، اما به طور کلی خانم‌های باردار مبتلا به این عارضه ممکن است دچار علائم زیر شوند. برخی از این علائم در دوران بارداری شایع هستند و لزوماً نشانه دیابت بارداری نیستند. اگر در مورد علائمی که تجربه می کنید نگران هستید مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا آزمایش‌های لازم انجام شود و در صورت نیاز، راهکارهای مناسب ارائه گردد. 

• تشنگی شدید
• تکرر ادرار
• تهوع و استفراغ
• گرفتگی بینی
• عفونت‌های مکرر
• خستگی.

تشخیص دیابت بارداری

کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) توصیه می‎‌کند که همه افراد باردار بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ از نظر دیابت بارداری با آزمایش گلوکز غربالگری شوند. تست تحمل گلوکز یا GCT، روش غربالگری دیابت در بارداری است که واکنش بدن شما را به گلوکز اندازه‌گیری می‌کند. انجام این تست به عنوان بخشی از مراقبت‌های معمول دوران بارداری به حساب می‌آید. برای انجام آزﻣﺎﯾﺶ باید محلول حاوی ۵۰ گرم گلوکز را بنوشید، دقیقا یک ساعت صبر کنید، سپس برای گرفتن مجدد نمونه خون برگردید. اگر بدن شما به طور موثر از انسولین استفاده کند، سطح گلوکز خون شما یک ساعت بعد از مصرف محلول گلوکز خوراکی، در محدوده طبیعی (کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)) قرار خواهد گرفت. 

اگر نتیجه تست تحمل گلوکز غیرطبیعی باشد، یک آزمایش تاییدی به نام آزمایش گلوکز سه ساعته یا تست OGTT برای شما درخواست خواهد شد. برخلاف تست تحمل گلوکز که صرفا برای غربالگری است، آزمایش سه ساعته ابزاری برای تشخیص دیابت بارداری است. در واقع ﺗﺸﺨﯿﺺ دﯾﺎﺑﺖ ﺑﺎرداری ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶOGTT امکان پذیر است و تا زمانی که آزمایش گلوکز سه ساعته را انجام ندهید، پزشک دیابت بارداری را تشخیص نمی‌دهد. اگر در آزمایش OGTT دو یا چند مورد از نتایج زیر گزارش شود، دیابت بارداری برای شما تشخیص داده می‌شود:

• ساعت اول: سطح گلوکز خون بیش از ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی لیتر.
• ساعت دوم: سطح گلوکز خون بیش از ۱۵۵ میلی‌گرم در دسی لیتر.
• ساعت سوم: سطح گلوکز خون بیش از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر.

اگرچه، برای تشخیص دیابت نوع یک و دو اندازه‌گیری A1C مورد نیاز است، اما برای تشخیص دیابت بارداری اندازه‌گیری این عامل ضرورتی ندارد.

عوارض دیابت بارداری بر مادر و جنین

اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری که می‌توانند سطح قند خون خود را کنترل کنند، بارداری موفق و جنین سالمی خواهند داشت اما اگر کنترل دیابت بارداری را بلد نباشید، می‌تواند خطر وقوع برخی عوارض دیابت بارداری را افزایش دهد:

• وقوع زایمان زودرس
• خطر ابتلا به فشار خون بالا یا پره اکلامپسی
• نیاز به انجام سزارین
• وزن‌گیری بیش از حد جنین (ماکروزومی) 
• احتمال وقوع عوارض هنگام زایمان مثل دیستروفی شانه و آسیب به اعصاب گردن و شانه؛
• مرده‎ زایی 
• افت قند خون نوزاد پس از تولد و در معرض خطر بودن از نظر مشکلات تنفسی.

درمان دیابت بارداری 

با درمان مناسب و مدیریت دقیق می‌توان یک بارداری بدون عارضه و یک کودک سالم داشت. برای درمان دیابت بارداری و تنظیم قند خون مواردی مانند کنترل رژیم غذایی، ورزش و مصرف دارو توصیه می‌شود که به اختصار توضیح می‌دهیم:

کنترل رژیم غذایی

مصرف سبزیجات، میوه، غلات، حبوبات، پروتئین فراوان، سبزیجات و سایر غذاهایی که آرام‌آرام قند را آزاد می‌کنند در طول روز باعث حفظ قند خون در سطح طبیعی می‌شود.

ورزش

برای خانم‌های باردار مبتلا به دیابت حاملگی، انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی سریع، شنا، رقص و ایروبیک آهسته (پنج روز در هفته به مدت حداقل نیم ساعت) برای کنترل قند خون توصیه می‌شود.

اندازه‌گیری سطح قند خون 

نظارت بر سطح قند خون، بخش مهمی از برنامه‌ی درمانی است. در چنین شرایطی اندازه‌گیری سطح قند خون ناشتا و دو ساعت بعد از صرف هر وعده‌ی غذایی الزامی است. برای این کار ابتدا باید انگشت را با یک سوزن کوچک سوراخ کرده و یک قطره خون در محل مخصوص نوار دستگاه سنجش قند خون خانگی چکاند تا سطح قند خون، مورد سنجش قرار گیرد.

مصرف دارو

با توجه به تشخیص پزشک معالج تزریق انسولین از جمله داروهای استانداردی است که قبل از صرف غذا برای معالجه‌ی دیابت دوران بارداری توصیه می‌شود. علاوه بر انسولین مصرف داروهای خوراکی مانند متفورمین و گلیبورید با توجه به نظر پزشک تجویز می‌شود.

پیشگیری از دیابت بارداری

دیابت بارداری کاملاً قابل پیش‌گیری نیست اما می‌توانید اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهید. داشتن وعده‌های غذایی متعادل و مغذی و ورزش منظم قبل و در طول بارداری بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری است.

آیا دیابت بارداری بعد از زایمان از بین می‌رود؟

سطح قند خون به طور معمول پس از زایمان کاهش می‎یابد. معمولاً در حدود شش تا دوازده هفته پس از زایمان سطح قند خون بررسی می‌گردد تا مشخص شود دیابت از بین رفته است یا خیر. اما حدود نیمی از افراد مبتلا به دیابت بارداری بعداً به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند.

برخی از تحقیقات نشان داده است که نوزادان مادرانی که دیابت بارداری داشتند هم ممکن است در سنین بالاتر به دیابت یا چاقی مبتلا شوند.

و در پایان…

دیابت بارداری ممکن است چالش‌هایی را به همراه داشته باشد اما با مدیریت درست، می‌توانید به سلامتی خود و نوزادتان کمک کنید. مهم است که به رژیم غذایی و فعالیت‌های بدنی خود توجه کنید و به مشاوره‌های پزشکی پایبند باشید. با کنترل قند خون و پیگیری منظم وضعیت، می‌توانید بارداری سالمی را پشت سر بگذارید.