بیماری‌های روانی در بارداری

بارداری و زایمان از رویداد‌های مهیج و لذت بخش در زندگی زنان و از حساس‌ترين ‌دوره ‌های زندگي‌ یک زن می باشد. بارداری تجربه مهمي است كه می تواند سبب ايجاد تغييرات رواني زيادي در زن ‌شود. اهمیت سلامت روان در دوران بارداری به اندازه‌ای‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ است كه بسیاری از مسائل و مشکلات دوران بزرگسالی از شرایط نامناسب دوران جنینی و كودكی منشا می‌گیرند و صدمات‌ وارده‌ بر جنين‌ در دوران‌ بارداري‌ مي‌تواند زمينه‌ساز بسياري‌ از اختلالات رواني‌ و ‌جسمي‌ در سال‌‌هاي ‌بعدي‌ زندگي‌ فرد باشد.
متأسفانه‌ بیشتر تلاش‌ها و آموزش‌هايي‌ كه‌ تاكنون‌ در زمينه‌ بهداشت‌ دوران‌ بارداري‌ صورت‌ گرفته‌ است،‌ معطوف‌ به‌ حفظ و ارتقاي‌ بهداشت‌ جسمي مادر و جنين‌ بوده و كمتر‌ به‌ اصل‌ بسيار مهم‌ سلامت‌ روان‌ در دوران ‌بارداري‌ و بیماری های روانی توجه‌ شده ‌است.‌ دوره بارداری و پس از آن با تغييرات فيزيولوژيك و روان شناختي بسيار مهمي همراه است كه عليرغم احساس لذت مادر شدن گاهي با تغییرات روحي ناپايداري همراه مي‌گردد. این تغییرات بر حسب ماه‌ های بارداری، شدید یا ضعیف خواهد بود.

غربالگری بیماری روانی در بارداری

غربالگری از نظر وجود بیماری‌ روانی و سلامت روان، در اولین ویزیت بارداری انجام می‌گیرد. این غربالگری، شامل سابقه بیماری و استفاده قبلی یا فعلی از داروهای موثر بر روان است. به عنوان مثال، سابقه شخصی یا خانوادگی افسردگی، جزء عوامل خطر قابل توجه افسردگی است. وابستگی به دخانیات و نیکوتین نیز با افزایش احتمال تمام اختلالات روانی در دوران حاملگی در ارتباط است. 

عوارض بیماری های روانی در بارداری:

مطالعات نشان داده اند که ابتلا به انواع مختلف بیماری روانی در بارداری، ممکن است باعث ایجاد عوارض و مشکلات عدیده ای برای مادر و جنین گردد. از جمله این عوارض می توان به پیامدهای نامطلوبی مانند زایمان زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد، بیش فعالی کودک یا حتی در مواردی سقط جنین اشاره کرد. بنابراین بهتر است اختلالات روانی پیش از بارداری کنترل و درمان شوند. 

رایج ترین بیماری های روانی در دوران بارداری:

در ادامه قصد داریم تا به تعدادی از شایع ترین انواع بیماری روانی در دوران بارداری، علائم و روش های درمان هر یک بپردازیم. 
1)  اختلال دو قطبی در بارداری:
اختلال دو قطبی، نوعی اختلال روانی است که باعث تغییرات غیرمعمول در خلق و خو، سطح انرژی، میزان فعالیت، تمرکز و توانایی فرد در انجام کارهای روزمره می‌شود. سه نوع اختلال دو قطبی وجود دارد که هر سه نوع می توانند منجر به تغییرات واضحی در خلق و خو، انرژی و سطح فعالیت بیمار گردند. 

این تغییرات خلق و خو از دوره ‌های بسیار بالا، هیجان زده، تحریک پذیر یا پر انرژی (معروف به دوره های جنون) تا دوره های بسیار پایین، غمگین، بی تفاوت یا نا امید (معروف به دوره های افسردگی) متغیر است. دوره‌ های شیدایی کمتر شدید، به عنوان دوره‎های هیپومانیک شناخته می‌شوند.
اختلال دو قطبی معمولاً در اواخر بلوغ (سال‌های نوجوانی) یا اوایل بزرگسالی تشخیص داده می‌شود. اما گاهی علائم اختلال دو قطبی می‌تواند در کودکان نیز ظاهر شود. همچنین ممکن است اختلال دو قطبی اولین بار در دوران بارداری زنان یا به دنبال زایمان ظاهر شود. اگرچه ممکن است علائم در طول زمان متفاوت باشند، اما اختلال دو قطبی جز اختلالات روانی است که معمولاً نیاز به درمان مادام العمر دارد. پیروی از یک برنامه درمانی تجویز شده می‌تواند به افراد در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
محققان همچنان در حال بررسی علل احتمالی اختلال دو قطبی هستند اما تقریبا بیشترشان با هم اتفاق نظر دارند که هیچ علت مشخصی برای این بیماری روانی وجود ندارد و احتمالاً عوامل زیادی مانند ساختار مغز و عملکرد آن و عوامل ژنتیکی در ابتلای فرد به این اختلال روانی موثر هستند.
 علائم و نشانه ها ی اختلال دو قطبی:
افراد مبتلا به اختلال دو قطبی دوره‌هایی از احساسات شدید غیرمعمول، تغییر در الگوی خواب و میزان فعالیت و رفتارهای غیرمعمول را تجربه می‌کنند. این دوره‌های مشخص، دوره های خلقی نامیده می‌شوند. اپیزودهای خلقی با روحیات و رفتارهای معمول و طبیعی فرد، بسیار متفاوت است. در طول یک دوره، علائم هر روز و در بیشتر ساعات روز ادامه دارد. 
اختلال دو قطبی در بارداری:
اختلال دو قطبی از نظر میزان شیوع، تفاوتی بین زنان باردار و غیر باردار ندارد. از آنجایی که اغلب در زمان بارداری، مصرف دارو‌های مخصوص بیماری های روانی از جمله اختلال دو قطبی باید قطع گردد، در نتیجه این مسئله با افزایش دو برابری خطر عود این اختلال روانی در دوران بارداری، نمود پیدا می‌کند.
تشخیص اختلال دو قطبی:
تشخیص به موقع و درمان مناسب اختلال دو قطبی می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا زندگی سالم و فعالی داشته باشند. اولین قدم برای تشخیص این عارضه، صحبت با پزشک یا سایر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی است. پزشک ابتدا فرد را معاینه کرده و آزمایشات پزشکی لازم را برای رد سایر بیماری‌ها انجام می دهد. 
ارائه دهندگان مراقبت های سلامت روان معمولاً براساس علائم، سابقه زندگی، تجربیات و در برخی موارد، سابقه خانوادگی فرد، به تشخیص این اختلال می پردازند. تشخیص دقیق در جوانان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

درمان اختلال دو قطبی:
درمان اختلال دو قطبی می‌تواند حتی برای افرادی که به شدیدترین نوع اختلال دو قطبی مبتلا هستند، کمک کننده باشد. یک برنامه درمانی موثر معمولاً شامل ترکیبی از دارو و روان درمانی است.
اختلال دو قطبی یک بیماری مادام العمر است و جزء اختلالات روانی است که درمان قطعی ندارد. درمان طولانی مدت و مداوم می‌تواند به افراد در مدیریت این علائم کمک کند. درمان اختلالات دو قطبی در بارداری پیچیده است و با همکاری روانپزشک انجام می‌گیرد. داروهایی که به طور معمول برای درمان استفاده می‌شوند، می‌توانند سبب ایجاد ناهنجاری شوند.

6)  سایکوز بعد از زایمان:
این اختلال روانی شدید معمولا نوعی اختلال دو قطبی است، اما ممکن است از افسردگی ماژور نیز ناشی شود. این اختلال در زنانی که برای بار اول باردار می‌شوند به ویژه اگر مبتلا به عوارض زایمانی باشند، شایع‌تر است. در اکثر موارد، علائم سایکوز در عرض دو هفته پس از زایمان تظاهر پیدا می‌کنند. 

مهم‌ترین عامل خطر سایکوز بعد از زایمان، وجود سابقه بیماری دو قطبی است. در این زنان، علائم زودتر از معمول (۱ یا ۲ روز بعد از زایمان) رخ می‌دهند. علائم اختلال روانی سایکوز عبارتند از:
•    وجود حالات هیجانی به همراه سرخوشی؛
•    احساس عدم نیاز به خواب یا ناتوانی در خوابیدن؛
•    داشتن انرژی زیاد؛
•    پر حرفی.
در چنین مواردی، زنان معمولا به بستری شدن، درمان دارویی و مراقبت طولانی روانپزشکی نیاز پیدا می‌کنند. زنان مبتلا به سایکوز ممکن است دارای هذیان‌هایی باشند که سبب ایجاد تفکراتی در زمینه آسیب رساندن به خود یا کودک شود. بر خلاف زنان مبتلا به افسردگی، این زنان البته در موارد نادر، ممکن است اقدام به کودک‌کشی نمایند. 

7)  بیماری روانی اسکیزوفرنی در بارداری:
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی جدی است که در آن افراد، واقعیت را به طور غیرعادی تفسیر می‌کنند. اسکیزوفرنی ممکن است منجر به شکل گیری ترکیبی از توهمات، تفکر و بروز رفتارهایی شود که عملکرد روزانه فرد را مختل کرده و می‌توانند حتی ناتوان کننده باشند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به درمان مادام العمر نیاز دارند. درمان زود هنگام ممکن است به کنترل علائم قبل از بروز عوارض جدی کمک کند و منجر به بهبود طولانی مدت بیماری شود.

•    علائم اسکیزوفرنی در بارداری:
اسکیزوفرنی شامل طیف وسیعی از مشکلات در تفکر (شناخت)، رفتار و احساسات است. علائم و نشانه‌های این عارضه ممکن است متفاوت باشد. شایع ترین این علائم عبارتند از:
-هذیان؛
-توهم؛
-رفتار‌های حرکتی غیر عادی.

8)  اسکیزوفرنی در بارداری:
طبق مطالعات انجام شده ظاهرا میزان نسبی باروری در زنان مبتلا به اسکیزوفرنی افزایش می‌یابد. بر همین اساس، احتمال وقوع عوارض مربوط به مادر افزایش پیدا نمی‌کند، اما افزایش خطر وزن کم نوزاد هنگام تولد، جدا شدن پیش از موعد جفت، دیسترس جنین، محدودیت رشد جنین و زایمان زودرس گزارش شده است. 

•    درمان اختلال اسکیزوفرنی:
عوامل مختلفی می توانند علت اسکیزوفرنی باشند که هنوز به طور کامل شناخته نشده اند، بنابراین درمان های فعلی بر مدیریت علائم و حل مشکلات مربوط به عملکرد روزمره متمرکز هستند.
چون میزان عود اسکیزوفرنی در صورت قطع داروها زیاد است، بهتر است درمان در دوران بارداری ادامه پیدا کند. داروهای معمول ضد اسکیزوفرنی، سبب عواقب جنینی یا مادری نمی‌شوند.

9)    اختلال خوردن و تغذیه:
اختلالات شدید مربوط به رفتار های تغذیه‌ای، عمدتا زنان جوان را درگیر کرده و میزان شیوع آن ها ۳-۲% است. یکی از انواع این اختلالات، بی اشتهایی عصبی است که در آن بیمار از حفظ حداقل وزن طبیعی بدن نیز سر باز می‌زند و از غذا خوردن امتناع می کند. در نوع دیگر اختلال غذا خوردن که شامل پرخوری عصبی است، معمولا ابتدا پرخوری صورت می‌گیرد و به دنبال آن برای حفظ وزن طبیعی بدن، بیمار اقدام به خوردن مسهل یا گرسنه ماندن بیش از حد می‌کند.
تمام اختلالات غذا خوردن با تمایل به لاغری آغاز می‌شوند و در زنان مبتلا به شکل مزمن اختلالات غذا خوردن، ممکن است از شکلی به شکل دیگر تبدیل شوند.

•    اختلال خوردن در بارداری:
در هر دو شکل اختلال خوردن، خطر عوارض حاملگی افزایش پیدا می‌کند، اما این مسئله بیشتر در زنان مبتلا به پرخوری عصبی دیده می‌شود. به طور کلی علائم اختلال خوردن در دوران حاملگی بهبود می‌یابند. بی اشتهایی عصبی با وزن کم نوزاد در هنگام تولد ارتباط دارد. از دیگر عوارض همراه با اختلال خوردن می‌توان به ترمیم ضعیف جای زخم‌ها و دشواری در شیردهی از پستان اشاره کرد.