آزمایش تحمل گلوکز در بارداری (GCT) 

حتما با بیماری دیابت آشنا هستید. در بین انواع دیابت، نوعی دیابت وجود دارد که به‌طور خاص در دوران بارداری بروز می‌کند و به آن دیابت بارداری گفته می‌‎شود. در مادران مبتلا به دیابت بارداری، سطح گلوکز (قند) در خون افزایش می‌یابد، زیرا بدن نمی‌تواند به‌طور مؤثر از انسولین (هورمونی که مسئول تجزیه گلوکز است) استفاده کند. دیابت بارداری با دیابت معمولی متفاوت است، زیرا در واقع این هورمون‌های بارداری هستند که باعث می‌شوند انسولین به درستی کار نکند. به همین دلیل، دیابت بارداری معمولاً پس از زایمان بهبود می‌یابد و ناپدید می‌شود. 

توجه به این نکته ضروری است که در حالی که دیابت بارداری وضعیتی است که فقط در دوران بارداری رخ می‌دهد، برخی از افراد باردار ممکن است با یک نوع خفیف دیابت که تشخیص داده نشده بود، باردار شده باشند. به همین دلیل برخی از افراد پس از تولد نوزاد نیز درگیر دیابت هستند و باید به مدیریت قند خون خود ادامه دهند. 

دیابت بارداری می‎تواند مشکلاتی را برای مادر و جنین ایجاد کند. آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در ﺑﺎرداری روشی مناسب و کارآمد برای غربالگری دیابت در بارداری است. چرا که تشخیص و درمان این بیماری در زمان مناسب می‎تواند در به حداقل رساندن خطرات مرتبط با دیابت بارداری به شما و کودک‌تان کمک کند. اما ﺗﺴﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺧﻮراﮐﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ چگونه انجام می‌شود؟ در این مقاله از وبلاگ مام به توضیحات بیش‎تری در مورد تست ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در دوران ﺑﺎرداری خواهیم پرداخت. 

آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در ﺑﺎرداری ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﺮا اﻧﺠﺎم میﺷﻮد؟

تست تحمل گلوکز یا GCT، روش غربالگری دیابت در بارداری است که واکنش بدن شما را به گلوکز اندازه‌گیری می‌کند. انجام این تست به عنوان بخشی از مراقبت‌های معمول دوران بارداری به حساب می‌آید. تست ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در دوران ﺑﺎرداری به ﺗﺸﺨﯿﺺ دﯾﺎﺑﺖ بارداری که می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کند، کمک می‌کند. در ادامه در مورد روش اﻧﺠﺎم ﺗﺴﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ توضیح خواهیم داد.

آزمایش تحمل گلوکز در بارداری چگونه انجام می‌شود؟

ممکن است این سوال برای شما هم مطرح باشد که ﺗﺴﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺧﻮراﮐﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ. برای انجام آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در ﺑﺎرداری، یک ساعت پس از مصرف یک نوشیدنی شیرین حاوی ۵۰ گرم گلوکز، نمونه خون از ورید بازو گرفته می‌شود و سطح گلوکز مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مشخص شود آیا انسولین به درستی کار خود را انجام داده یا نه و چه مقدار از این گلوکز در خون باقی مانده است.

شرایط انجام آزمایش تحمل گلوکز در بارداری 

برای انجام آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در ﺑﺎرداری، هیچ آمادگی خاصی یا ناشتایی لازم نیست. فقط باید به آزمایشگاه بروید، محلول گلوکز را بنوشید، دقیقا یک ساعت صبر کنید، سپس برای گرفتن مجدد نمونه خون برگردید. 
با این حال، اگر به آزمایش سه ساعته گلوکز یا GTT نیاز دارید، از شما خواسته می‌شود که ۸ ساعت قبل از گرفتن خون، ناشتا باشید. سپس، آزمایشگاه یک مایع حاوی گلوکز به شما می‌دهد تا بنوشید و ۱، ۲ و ۳ ساعت پس از نوشیدن محلول گلوکز، دوباره خون شما مورد بررسی قرار می‌گیرد. در واقع در چهار نوبت سطح قند خون بررسی می‌شود. 

برخی افراد مصرف محلول گلوکز را ناخوشایند یا حتی تهوع‌آور می‌دانند. می‌توانید با نوشیدن این محلول به صورت سرد، نوشیدن آن به صورت آهسته یا جرعه جرعه در طی پنج دقیقه و یا استفاده از یک داروی ضد تهوع، شانس خود را برای انجام موفقیت آمیز آزمایش ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در ﺑﺎرداری افزایش دهید.

آیا همه در دوران بارداری باید تست تحمل گلوکز بدهند؟

کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) توصیه می‌‎کند که همه افراد باردار بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ از نظر دیابت بارداری با آزمایش گلوکز غربالگری شوند. البته آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺑﺮای ﻏﺮﺑﺎﻟﮕﺮی ﻣﺎدرانی است که شرایط طبیعی دارند اما اگر فردی عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری داشته باشد، پزشک ممکن است غربالگری را از همان ابتدای بارداری توصیه کند.

نتایج آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟

اگر بدن شما به طور موثر از انسولین استفاده کند، سطح گلوکز خون شما یک ساعت بعد از مصرف محلول حاوی ۵۰ گرم گلوکز خوراکی، در محدوده طبیعی قرار خواهد گرفت. یک ساعت پس از مصرف محلول گلوکز، سطح قند خون باید کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. توجه داشته باشید که مقادیر نرمال ممکن است بسته به توصیه‌های مختلف پزشکی و پروتکل‌های آزمایشگاهی کمی متفاوت باشد، بنابراین همیشه مشاوره با پزشک معالج توصیه می‌شود.

نتایج غیر طبیعی تست ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در دوران ﺑﺎرداری 

اگر نتایج آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در محدوده طبیعی نباشد و سطح قند خون بعد از یک ساعت همچنان بالا باشد، نشان دهنده این است که شما یا مقاومت به انسولین دارید (یعنی سلول‌های بدن قادر به استفاده درست از انسولین نیستند) یا بدن شما انسولین کافی برای تجزیه گلوکز تولید نمی‌کند. در هر صورت، سطوح بالای غیرطبیعی گلوکز نشان می‌دهد که شما در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستید. 

انجمن دیابت آمریکا (ADA) اشاره می‌کند که سطح گلوکز خون بیش از ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر می‌تواند نشان دهنده یک مشکل باشد اگر نتیجه تست تحمل گلوکز غیرطبیعی باشد، یک آزمایش تاییدی به نام آزمایش گلوکز سه ساعته یا تست OGTT برای شما درخواست خواهد شد. برخلاف تست تحمل گلوکز که صرفا برای غربالگری است، آزمایش سه ساعته ابزاری برای تشخیص دیابت بارداری است. در واقع ﺗﺸﺨﯿﺺ دﯾﺎﺑﺖ ﺑﺎرداری ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶOGTT امکان پذیر است و تا زمانی که آزمایش گلوکز سه ساعته را انجام ندهید، پزشک دیابت بارداری را تشخیص نمی‌دهد. اگر در آزمایش OGTT دو یا چند مورد از نتایج زیر گزارش شود، دیابت بارداری برای شما تشخیص داده می‌شود:

• ساعت اول: سطح گلوکز خون بیش از ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی لیتر
• ساعت دوم: سطح گلوکز خون بیش از ۱۵۵ میلی‌گرم در دسی لیتر
• ساعت سوم: سطح گلوکز خون بیش از ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر

آیا آزمایش گلوکز بارداری خطری برای مادر یا جنین دارد؟

طبیعی است که بعضی مادران نگران ﻋﻮارض ﺗﺴﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ باشند. خوشبختانه هیچ خطری در ارتباط با انجام آزمایش گلوکز بارداری برای شما یا کودک‌تان وجود ندارد. در واقع این نادیده گرفتن آزمایش گلوکز در بارداری است که می‌تواند شما را در معرض خطر قرار دهد. بارداری با دیابت حاملگی ناشناخته می‌تواند منجر به خطرات و عوارض سلامتی برای شما و یا کودکتان شود. اگر در مورد آزمایش گلوکز نگرانی دارید یا در مورد آنچه که شامل آن می‌شود سؤالی دارید، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. به یاد داشته باشید، پزشک شما می‌خواهد بارداری سالمی داشته باشید که تا حد امکان بدون استرس باشد، بنابراین در پرسیدن هر سوالی که ممکن است دارید درنگ نکنید.

• تاثیر دﯾﺎﺑﺖ ﺑﺎرداری ﺑﺮ ﻣﺎدر و جنین
• اکثر زنان مبتلا به دیابت بارداری که می‌توانند سطح قند خون خود را کنترل کنند، بارداری موفق و جنین سالمی خواهند داشت اما اگر به کنترل دیابت بارداری اهمیت ندهید، ممکن است خطر وقوع برخی عوارض زیر وجود داشته باشد: 
• زایمان زودرس
• ابتلا به فشار خون بالا یا پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری
• نیاز به انجام سزارین
• وزن‌گیری بیش از حد جنین (ماکروزومی) و در نتیجه احتمال وقوع عوارض هنگام زایمان مثل دیستروفی شانه و آسیب به اعصاب گردن و شانه
• مرده زایی 
• افت قند خون نوزاد پس از تولد.

روش‌های مدیریت دیابت بارداری

دیابت حاملگی را می توان به طور موثر مدیریت کرد و بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری نوزادان سالمی به دنیا می‎آورند. در ادامه به روش‌هایی که می‌توانید برای کنترل سطح قند خون خود در دوران بارداری کمک کنید، خواهیم پرداخت: 

تغییرات رژیم غذایی

داشتن یک رژیم غذایی متعادل برای همه افراد باردار مهم است، اما برای کسانی که دیابت بارداری دارند از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است. نکته مهم این است که از مصرف مواد غذایی که حاوی کربوهیدرات های ساده و تصفیه شده هستند، اجتناب کنید. برای اطلاعات بیشتر به مقاله تغذیه در دوران بارداری را نیز مطالعه کنید.

داشتن فعالیت بدنی

ACOG  توصیه می‎کند که فعالیت بدنی راهی مناسب برای مدیریت دیابت بارداری است. به گفته ACOG، همیشه باید با پزشک خود در مورد اینکه چه فعالیت بدنی ممکن است برای شما در دوران بارداری مناسب باشد صحبت کنید، اما به طور کلی، حداقل نیم ساعت پیاده روی در روز برای حداقل پنج روز در هفته یک برنامه عالی برای شروع است. 

دارو درمانی 

در برخی موارد، حتی اگر تمام استراتژی‌های توصیه شده پزشک خود را برای کنترل دیابت بارداری دنبال کنید، هورمون‌های بارداری که بدن شما تولید کرده، سلول‌های شما را آنقدر در برابر انسولین مقاوم می‌کند که نمی‌توانند قند خون را به تنهایی مدیریت کنند. در این صورت، پزشک ممکن است توصیه کند که برای کمک به مدیریت سطح قند خون، انسولین مصرف کنید.

سوالات متداول

در ادامه به بررسی پاسخ سوالاتی خواهیم پرداخت که ممکن است در مورد دیابت بارداری و روش‌های غربالگری آن برای شما مطرح شود.

ﺑﺮای آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎﯾﺪ ناشتا ﺑﻮد؟

برای آزمایش تحمل گلوکز در دوران بارداری (GCT)، معمولاً نیازی به ناشتا بودن نیست. در این آزمایش، فرد معمولاً بعد از یک وعده غذایی معمولی، یک محلول حاوی ۵۰ گرم گلوکز را می‌نوشد و سپس یک ساعت بعد سطح قند خون او اندازه‌گیری می‌شود.

چطور برای آزمایش تحمل گلوکز آماده شویم؟ 

این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارد و هر زمانی از روز قابل انجام است. 

آﯾﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ تکرار آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در ﺑﺎرداری وﺟﻮد دارد؟

خیر، در صورت طبیعی بودن نتایج غربالگری تست تحمل گلوکز، نیازی به تکرار آن نیست مگر اینکه در ادامه بارداری، یافته غیرطبیعی مثل افزایش مایع آمنیوتیک وجود داشته باشد.

ﭼﻪ چیزهایی ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺴﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺑﺨﻮرم؟

نیازی به رژیم یا محدودیت غذایی خاصی قبل از انجام تست تحمل گلوکز خوراکی نیست و می‌توانید رژیم غذایی معمول خود را قبل آزمایش داشته باشید. 

چرا پزشک آزمایش OGTT را تجویز می‌کند؟

در صورتی که نتایج تست ﺗﺤﻤﻞ ﮔﻠﻮﮐﺰ در دوران ﺑﺎرداری غیرطبیعی باشد، نیاز به انجام تست OGTT جهت تشخیص قطعی دیابت بارداری وجود دارد.

آﯾﺎ دﯾﺎﺑﺖ ﺑﺎرداری روی رﺷﺪ ﻧﻮزاد تاثیر می‌گذارد؟

در صورتی که دیابت بارداری به خوبی کنترل نشود، می‌تواند روی رشد جنین تاثیر داشته باشد. یکی از شایع‌ترین عوارض دیابت بارداری، افزایش وزن نوزاد است. این وضعیت به نام ماکروزومی شناخته می‌شود و می‌تواند منجر به

زایمان دشوار و نیاز به زایمان سزارین شود. 

آیا دیابت بارداری خطر زایمان زودرس را افزایش می‎دهد؟ 

افزایش قند خون در دوران بارداری می‌تواند منجر به عوارضی برای مادر، مانند فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی شود. این عوارض ممکن است پزشک را وادار به انجام زایمان زودرس کند تا سلامتی مادر و جنین حفظ شود.

و در پایان…

دیابت بارداری می‎تواند عوارض ناخوشایندی برای شما و جنین‌تان به همراه داشته باشد. ﻧﺤﻮه ﺗﺸﺨﯿﺺ دﯾﺎﺑﺖ شیرین در بارداری با یک آزمایش خون ساده به نام تست تحمل کلوگز است. این آزمایش به پزشکان کمک می‎‌کند تا دیابت بارداری را تشخیص دهند. تشخیص زود هنگام دیابت بارداری و کنترل آن می‌تواند به شما در مدیریت این بیماری کمک کند و از شما و کودک‎تان در برابر هر گونه عارضه احتمالی محافظت کند.