آشنایی با عارضه دو رحمی یا رحم دوتایی

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.
رحم دوتایی یا رحم دوگانه یا دو رحمی یک ناهنجاری رحمی مادرزادی است و هنگامی که جنین دختر در داخل رحم مادر است، ایجاد می شود. به طور طبیعی هر رحم از دو لوله کوچک به نام مجاری مولر منشا می گیرد. سپس در اثر رشد و گسترش، لوله های مولر با یکدیگر ادغام شده تا رحم تشکیل شود. اما گاهی مجاری مولر از یکدیگر جدا می مانند و در نتیجه باعث ایجاد رحم دوتایی می شوند.

در برخی از موارد دو رحمی، هر دو رحم فقط یک دهانه رحم (سرویکس) دارند، اما گاهی هر رحم یک سرویکس جداگانه دارد. همچنین اغلب زنانی که رحم دوتایی دارند، دارای دو واژن جداگانه می باشند و واژن آن ها توسط یک غشای نازک به دو بخش جداگانه تقسیم می گردد. معمولا خانم هایی که دارای عارضه دو رحمی هستند، بارداری موفقی را سپری می کنند، اما گاهی دو رحمی خطر سقط جنین و زایمان زودرس را افزایش می دهد.

علائم دو رحمی چیست؟

افراد دارای رحم دوتایی، اغلب هیچ علامتی ندارند. پزشک ممکن است در طول معاینه لگن، رحم دوگانه را تشخیص بدهد. در غیر این صورت، دو رحمی معمولا هنگام بررسی علت سقط جنین یا سقط مکرر مشخص می شود. بیشتر زنانی که رحم دوگانه دارند، رابطه جنسی طبیعی، حاملگی و زایمان طبیعی دارند.

خانمی که رحم دوتایی دارد، ممکن است حتی پس از قرار دادن تامپون، خونریزی واژینال دوره قاعدگی داشته باشد، به این دلیل که ممکن است او تامپون را در یکی از واژن ها قرار داده باشد و خونریزی واژینال از واژن دیگر همچنان ادامه داشته باشد. سایر علائم رحم دوگانه عبارتند از:  

• ناباروری؛

• سقط جنین؛

• زایمان زودرس؛

• اختلالات کلیوی.

علل دو رحمی:

همانطور که پیش تر گفته شد رحم دوتایی، یک ناهنجاری مادرزادی است و این بدان معنی است که رحم دوگانه در حین رشد جنین دختر ایجاد می شود و بنابراین نوزاد دختر با رحم دوتایی متولد می گردد. عارضه رحم دوتایی هنگامی ایجاد می شود که دو مجرای مولر نتوانند به یکدیگر متصل شوند و در نهایت یک رحم واحد ایجاد نمی شود. با این حال علت اصلی ایجاد رحم دوتایی هنوز نامشخص است. دو رحمی ممکن است به دلیل اختلالات ژنتیکی ایجاد شود. 

تشخیص رحم دوتایی:

دو رحمی ممکن است طی معاینه لگنی توسط پزشک تشخیص داده شود، به این صورت که پزشک ممکن است یک سرویکس مضاعف را مشاهده کند و یا متوجه شکل غیر طبیعی رحم گردد. در این صورت ممکن است برای تشخیص دقیق تر، پزشک انجام تست های دیگری را توصیه کند. همچنین این تست ها ممکن است در موارد سقط جنین مکرر نیز توصیه شوند. 

• سونوگرافی:

در سونوگرافی، از امواج با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از داخل بدن استفاده می شود. در هنگام سونوگرافی بر روی شکم بیمار ژلی مالیده می شود و پروپ سونوگرافی بر روی شکم قرار داده می شود. سپس تصاویر ایجاد شده، بر روی مانیتور نمایش داده می شوند. در صورت نیاز به تصویر واضح تر از قسمت داخلی رحم، ممکن است سونوگرافی واژینال انجام شود. 

• هیستروسونوگرافی:

هیستروسونوگرافی نوعی سونوگرافی است که تصاویر سونوگرافی پس از ورود مایع به رحم و از طریق یک لوله نازک در داخل رحم ایجاد می شود. هیستروسونوگرافی امکان بررسی هرگونه ناهنجاری مادرزادی رحمی را فراهم می نماید. 

• MRI:

در MRI، با کمک امواج رادیویی تصاویری از رحم ایجاد می شود. در هنگام MRI بیمار در دستگاهی که مانند یک تونل بزرگ است قرار می گیرد. MRI کاملا بدون درد است. 

• هیستروسالپنگوگرافی:

در طی هیستروسالپنگوگرافی، یک ماده رنگی از طریق دهانه رحم وارد رحم می شود. با عبور رنگ و از طریق پرتوهای اشعه ایکس می توان اندازه و شکل رحم را بررسی نمود. 

درمان رحم دوتایی:

عمل جراحی یکی از روش های درمان اصلاحی رحم دوتایی است، اما بندرت انجام می گردد. زنانی که رحم دوتایی دارند و هیچ علامتی ندارند، نیاز به درمان ندارند اما در صورت سقط جنین مکرر ممکن است جراحی انجام شود و باعث حفظ بارداری گردد. گاهی برداشتن غشا تقسیم کننده واژن می تواند زایمان طبیعی را برای زنانی که رحم دوگانه دارند، آسان تر کند. 

تاثیر رحم دوتایی بر بارداری:

رحم دوتایی معمولا اختلالی در بارداری ایجاد نمی کند اما گاهی  به دلیل شکل رحم، ممکن است سقط جنین ایجاد شود. همچنین زنان با رحم دوگانه معمولا دارای رحم کوچکتری نسبت به زنانی با رحم طبیعی هستند که این امر می تواند باعث زایمان زودرس شود.

در صورت زایمان زودرس، زایمان به صورت سزارین انجام می گردد. در صورت سقط جنین مکرر، عمل جراحی شانس بارداری را افزایش می دهد.

عوارض رحم دوتایی:

خونریزی واژینال در زمان قاعدگی در اغلب زنانی که رحم دوگانه دارند، سنگین تر است و در صورت عدم کنترل ممکن است به پزشک نیاز داشته باشند. ناهنجاری مادرزادی مجاری مولر می تواند بر روی سایر مجاری جنینی از قبیل مجاری ولفین تاثیر بگذارد. ناهنجاری مجاری ولفین می تواند باعث اختلالات کلیوی شود. اختلالات کلیوی در 15 تا 30 درصد خانم هایی که رحم دوتایی دارند، ایجاد می شود. در موارد بسیار اندکی دو رحمی می تواند ناباروری ایجاد کند. 

کلام آخر درباره رحم دوگانه:

ناهنجاری مادرزادی رحم دوگانه بسیار نادر است و در موارد بسیاری تشخیص داده نمی شود، زیرا اغلب مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند. اگر خانمی به دلیل داشتن رحم دوتایی باردار نمی شود، جراحی ممکن است روش مناسبی برای درمان ناباروری بیمار باشد. اگر رحم دوتایی پس از بارداری تشخیص داده شود، مادر باردار باید در مورد مراقبت های بارداری با پزشک مشورت نماید تا بتواند بارداری را به سلامت به پایان برساند.