این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فرناز منتظری فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

هیستروسونوگرافی، مزایا و معایب آن

در هیستروسونوگرافی که گاهی سونوهیستروگرافی نیز نامیده می شود، با استفاده از امواج صوتی تصاویری از داخل رحم تولید می شود. از هیستروسونوگرافی معمولا جهت تشخیص علت خونریزی غیر طبیعی استفاده می شود. هیستروسونوگرافی شبیه معاینه واژینال است و پس از تخلیه مثانه، پروپ در داخل واژن قرار داده می شود، سپس پزشک با استفاده از لوله کوچکی، مقداری محلول سالین (نمکی) استریل را به داخل حفره رحم تزریق می کند و با کمک پروپ بخش داخلی رحم را بررسی می نماید. در هیستروسونوگرافی از اشعه یونیزان استفاده نمی شود به همین دلیل هیچ تاثیر منفی ندارد.

سونوهیستروگرافی تصاویر واضحی از بافت های نرم ارائه می دهد که در تصاویر اشعه ایکس به خوبی مشخص نمی شوند. برای جلوگیری از خطر عفونت بهتر است هیستروسونوگرافی یک هفته پس از قاعدگی انجام شود؛ اما در کل سونوهیستروگرافی به آمادگی خاصی نیاز ندارد، البته در صورت بارداری، بیمار باید به پزشک خود اطلاع دهد. برای انجام هیستروسونوگرافی بیمار باید لباس گشاد و راحت بپوشد و زیورآلات به همراه نداشته باشد، حتی ممکن است از بیمار خواسته شود که گان (لباس مخصوص اتاق عمل) بپوشد. 

هیستروسونوگرافی چست؟

همان طور که گفته شد هیستروسونوگرافی یک سونوگرافی بی خطر و بدون درد است که با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از داخل بدن تولید می کند. از آنجا که سونوهیستوگرافی تصاویر را در لحظه ثبت می کند، می تواند ساختار و حرکت اندام های داخلی بدن را نشان دهد. سونوهیستروگرافی جریان خون عروق را نیز نشان می دهد.

این سونوگرافی یک روش کم تهاجمی است که برای پزشکان امکان تشخیص و درمان را فراهم می نماید. هیستروسونوگرافی به عنوان سونوگرافی انفوزیون سالین نیز شناخته می شود که یک سونوگرافی مخصوص و غیر تهاجمی است. گاهی ممکن است سونوگرافی داپلر بخشی از هیستروسونوگرافی باشد. سونوگرافی داپلر نوعی سونوگرافی ویژه جهت ارزیابی عروق خونی است. هیستروسونوگرافی به عنوان یک آزمایش غربالگری برای به حداقل رساندن روش های کم تهاجمی تر مانند کورتاژ یا D&C مفید است. همچنین ممکن است پس از انجام هیستروسونوگرافی، به منظور پیگیری بیشتر عکس رنگی رحم انجام گردد.  

علل انجام هیستروسونوگرافی: 

هیستروسونوگرافی یک روش ارزشمند برای ارزیابی خونریزی غیر طبیعی رحم است که ممکن است در نتیجه ناهنجاری های رحمی مختلف مانند فیبروم، پولیپ، آتروفی آندومتر، چسبندگی آندومتر، توده های بدخیم، نقایص مادرزادی و مصرف تاموکسیفن ایجاد شود.

از سونوهیستروگرافی همچنین برای بررسی ناهنجاری های رحمی در موارد ناباروری یا سقط جنین مکرر نیز استفاده می شود.

آمادگی های لازم پیش از انجام هیستروسونوگرافی:

قبل از هیستروسونوگرافی بیمار باید لباس راحت بپوشد، حتی گاهی لازم است بیمار لباس و زیورآلات به همراه نداشته باشد و از بیمار خواسته شود که گان بپوشد. بهتر است برای جلوگیری از عفونت، سونوهیستروگرافی یک هفته پس از قاعدگی انجام شود؛ زیرا در این زمان اندومتر کمترین ضخامت را دارد و در نتیجه بهترین زمان برای تعیین ضخامت اندومتر است. البته زمان دقیق انجام سونوهیستروگرافی بر اساس علائم و علت بیماری متفاوت است. درصورت بارداری سونوهیستروگرافی نباید انجام گردد.

پیش از انجام سونوهیستروگرافی آمادگی خاصی لازم نیست و ممکن است به بیمار توصیه شود که کمی پیش از هیستروسونوگرافی، دارو استفاده نماید تا ناراحتی احتمالی به حداقل برسد. هیستروسونوگرافی برای بیمارانی که مشکل ناباروری دارند در طی 10 روز اول سیکل قاعدگی انجام می شود و در بیمارانی که پولیپ دارند، معمولا در روزهای بعدی سیکل قاعدگی انجام می گیرد. بهترین زمان برای انجام سونوهیستروگرافی در زنان مبتلا به فیبروم هنوز مورد بحث است. 

موارد احتیاط هیستروسونوگرافی: 

انجام سونوهیستروگرافی در بیماران دارای ناهنجاری های رحمی زیر باید با احتیاط انجام شود: 

• تنگی دهانه رحم: اگر انتهای تحتانی رحم باریک و یا سفت شود به آن تنگی دهانه رحم می گویند. این عارضه ورود کاتتر هیستروسونوگرافی را سخت می نماید.

• فیبروم و چسبندگی: گاهی وجود فیبروم، چسبندگی و انسداد لوله رحمی می تواند مانع از جریان مایع سالین به داخل رحم شود. بیماران مبتلا به بیماری التهابی لگن (PID) در صورت عدم درمان نباید سونوهیستروگرافی انجام دهند. به زنان مبتلا به PID مزمن یا مشکلات قلبی، قبل از انجام سونوهیستروگرافی، آنتی بیوتیک تجویز می شود. 

نحوه انجام هیستروسونوگرافی: 

پیش از انجام سونوهیستروگرافی جهت بررسی احتمال بارداری، باید ابتدا تست بارداری یا BHCG انجام گیرد؛ سپس در صورت اطمینان از عدم بارداری، کاتتر وارد رحم بیمار شده و محلول سالین استریل تزریق می گردد. هیستروسونوگرافی حدود 10 تا 15 دقیقه طول می کشد. 

مراقبت های پس از هیستروسونوگرافی: 

در صورت داشتن علائمی مانند خونریزی غیر طبیعی، تب یا درد شکم، بیمار باید با پزشک خود صحبت کند. گاهی لکه بینی یا گرفتی عضلانی نیز ایجاد می شود که معمولا با مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوبروفن، قابل درمان است. 

مزایای هیستروسونوگرفی:

از جمله مزایای هیستروسونوگرافی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هیستروسونوگرافی یک روش غیر تهاجمی است؛

• اگرچه گاهی هیستروسونوگرافی به صورت موقتی برای بیمار ناخوشایند است، اما معمولا دردناک نمی باشد؛

• هیستروسونوگرافی به طور گستره در دسترس است و استفاده از آن آسان است؛

• هیستروسونوگرافی بسیار بی خطر است و در هنگام انجام آن از اشعه استفاده نمی شود؛ 

• سونوهیستروگرافی تصویر واضحی از بافت رحم ایجاد می نماید؛

• سونوهیستروگرافی یک روش نسبتا سریع است که نمای خوبی از رحم و بافت اندومتر فراهم می نماید؛ 

• بسیاری از ناهنجاری های رحمی ممکن است توسط سونوگرافی معمولی دیده نشوند، اما با سونوهیستروگرافی به طور دقیق قابل مشاهده باشند. 

• هیستروسونوگرافی می تواند از انجام جراحی های غیر ضروری جلوگیری کند. 

معایب هیستروسونوگرافی:

همانطور که پیش تر اشاره کردیم، هیستروسونوگرافی روشی است که عوارض زیادی برای بیمار به همراه ندارد؛ اما لکه بینی و گرفتگی عضلانی خفیف ممکن است از معایب این روش باشند. 

نتایج به دست آمده از سونوهیستروگرافی:

• نتایج طبیعی هیستروسونوگرافی: وجود رحم متقارن، اندومتر طبیعی و عدم وجود توده یا تومور، از نتایج مثبت روش هیستروسونوگرافی می باشند. 

• نتایج غیرطبیعی هیستروسونوگرافی: یافته های غیر طبیعی مانند چسبندگی رحم، پولیپ رحم، ضخامت غیر طبیعی اندومتر، تغییرات بافتی مربوط به داروی تاموکسیفن و انسداد لوله رحمی از جمله نتایج منفی هستند که ممکن است با انجام هیستروسونوگرافی به دست آیند. 

تفاوت هیستروسونوگرافی و عکس رنگی رحم:

تفاوت هیستروسونوگرافی و عکس رنگی رحم، یکی از شایع ترین سوالات بیماران می باشد. هیستروسونوگرافی، نوعی سونوگرافی است که در آن با استفاده از امواج صوتی، رحم مورد ارزیابی قرار می گیرد؛ اما از عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی که با استفاده از اشعه ایکس انجام می گیرد، جهت بررسی علل ناباروری از جمله اختلالات ساختاری، ناهنجاری های رحمی و انسداد لوله رحمی استفاده می شود.