ذخیره تخمدان چیست؟ و چه تاثیری بر بارداری خواهد داشت؟

زنان با تمام تخمک هایی که در زندگی خود خواهند داشت (تقریباً 1 تا 2 میلیون در بدو تولد) به دنیا می آیند. بدن در طول عمر خود، با شروع اولین سیکل قاعدگی، گروهی از فولیکول ها که هر کدام درون خود یک تخمک نابالغ کوچک را دارند آزاد خواهد کرد.
معمولاً یک زن در یک سیکل قاعدگی، یک تخمک را از طریق فولیکول تخمدان خود آزاد یا تخمک گذاری می کند. تخمک هایی که برای تخمک گذاری انتخاب نمی شوند، از بین می روند و اگر زن در آن ماه باردار نباشد، این روند تکرار شده و با افزایش سن قدرت باروری کاهش می‌یابد.

آزمایش AMH چیست؟

تست AMH یا تست هورمون ضد مولرین یک نوع آزمایش است که پزشکان از آن برای ارزیابی ذخیره تخمدان یا تعداد تخمک زنان استفاده می کنند. این هورمون توسط فولیکول های کوچک در تخمدان زنان تولید می شود. اما باید توجه داشت که این آزمایش کیفیت تخمدان را بررسی نمی کند. 
آنتی مولرین هورمون، هورمونی است که توسط سلول های گرانولوزا در فولیکول تخمدان ساخته می شود. هر چه تعداد تخمک های یک زن بیشتر باشد سلول های گرانولوزای بیشتری دارد و AMH او بالاتر می رود. البته باید توجه داشت که این میزان AMH و کیفیت تخمدان ارتباط بسیار نزدیکی با سن زن دارد.
بالاترین میزان تولید AMH در مراحل پره آنترال و آنترال کوچک (قطر کمتر از 4 میلی متر) است. این تولید AMH با افزایش رشد فولیکول ها کاهش و سپس توقف پیدا می کند. تقریباً هورمون آنتی مولرین در فولیکول هایی که اندازه آن ها بیش از 8 میلی متر باشد ساخته نمی شود. 
برای پاسخ به این سوال که باید آزمایش ذخیره تخمدان کی انجام بدیم؟ باید گفت که، سطح AMH در تمامی روزهای سیکل قاعدگی نسبتاً ثابت بوده و این آزمایش را می توان در هر روزی از سیکل قاعدگی انجام داد.

تاثیر مقدار AMH بر باروری زنان

AMH یک آزمایش مهم باروری است که به ما در مورد ذخیره تخمدان زنان به شکل امروزی توضیح می دهد. مقادیر بالاتر AMH (بیشتر از 1 نانوگرم در میلی لیتر) معمولاً نشان می دهد که یک زن ذخیره تخمدان نرمال دارد. اعداد کمتر (کمتر از 1 نانوگرم در میلی لیتر) ممکن است نشان دهنده کاهش ذخیره تخمدان یک زن باشد.
می دانیم که باروری، تخمک گذاری، مقدار فولیکول تخمدان و کیفیت تخمدان یک زن با افزایش سن کاهش می یابد؛ بنابراین معمولاً می بینیم که مقادیر AMH نیز با افزایش سن زنان شروع به کاهش می کند. ارزش این آزمایش این است که یک زن با AMH پایین می‌تواند در صورت تمایل به داشتن فرزند در آینده، اکنون اقداماتی در رابطه با باروری خود انجام دهد. از آنجایی که AMH فقط در فولیکول های کوچک تخمدان تولید می شود، از سطوح خونی این ماده برای اندازه گیری اندازه فولیکول های در حال رشد در زنان استفاده شده است. بنابراین، با خواندن سطوح آزمایش خون AMH، پزشک می‌تواند مقدار تخمک باقی مانده یا ذخیره تخمدان را تعیین کند.
با افزایش سن زنان، اندازه فولیکول های میکروسکوپی باقی مانده کاهش می یابد. به همین ترتیب، سطح AMH خون و تعداد فولیکول های آنترال تخمدان قابل مشاهده در سونوگرافی نیز کاهش خواهند یافت.
زنانی که فولیکول های کوچک زیادی دارند، مانند افرادی که تنبلی تخمدان (PCOS) دارند، مقادیر هورمون AMH بالایی داشته و در مقابل زنانی که تعداد کمی فولیکول باقی مانده دارند و نیز افرادی که نزدیک به یائسگی هستند، سطح هورمون آنتی مولرین در آن ها پایین است که می توان از طریق انجام تست آنتی مولرین هورمون از میزان این هورمون اطلاع پیدا کرد.
نرمال بودن سطح AMH  به معنی طبیعی بودن این عدد در آینده نخواهد بود. همه زنان با افزایش سن دچار کاهش قدرت باروری خواهند شد. سرعت این کاهش برای هر زن متفاوت بوده و قابل پیش بینی نیست. مقادیر AMH می تواند به زن در انتخاب اینکه آیا وقت آن رسیده که برای باروری خود اقدامی انجام دهد یا نه مفید خواهد بود. توجه کنید که AMH تنها می گوید که مقدارذخیره تخمدان فرد در حال حاضر چقدر است و نمی تواند پیش بینی کند که ذخیره تخمدان با چه سرعتی در آینده کاهش می یابد.

سطح نرمال آزمایش AMH و میزان ذخیره تخمدان نرمال چقدر است؟

هنگام تفسیر آزمایش ذخیره تخمدان باید به بسیاری از فاکتورها مانند سن فرد بیشتر از سایر فاکتورها توجه کرد. همچنین باید توجه داشت در پروسه باردار شدن یک زن مقدار ذخیره تخمدان از اهمیت بالایی برخوردار بوده و شانس بارداری با ذخیره تخمدان کم (که این عدد زیر 0.5 در نظر گرفته می شود.) کمتر خواهد شد. همچنین توجه داشته باشید که نمی توان موردی را نام برد که به طور اختصاصی نشانه ذخیره تخمدان کم باشد.
 

آیا امکان درمان ذخیره تخمدان پایین وجود دارد؟

بعد از بررسی نتیجه آزمایش ذخیره تخمدان، سودمندترین درمان برای AMH پایین، انجام لقاح آزمایشگاهی یا همان ای وی اف(IVF)  است. بسته به تشخیص، پزشک IVF را با تخمک های خود فرد و یا از طریق استفاده از تخمک های اهدایی توصیه می کند.
پایین بودن سطح AMH در آزمایش ذخیره تخمدان به این معنی است که ذخیره تخمدان کم بوده و به همین دلیل باردار شدن دشوارتر است. اما این موضوع بدان معنا نیست که نمی توان به طور طبیعی باردار شد. برای باردار شدن فقط یک تخمک سالم لازم است. سطح AMH از یک چرخه به چرخه دیگر ممکن است کمی افزایش و یا کاهش پیدا کند. داشتن یک سبک زندگی سالم و دریافت مواد مغذی لازم مانند ویتامین D نیز ممکن است سطح AMH را افزایش دهد و همچنین به عنوان نوعی روش درمان ذخیره تخمدان باشد. 
اگر فردی در حال حاضر شرایط لازم برای بارداری را نداشته باشد و متوجه شود که مقدار AMH او کمتر از حد نرمال است باید پس از مشورت با یک متخصص ناباروری در مورد گزینه های فریز تخمک تصمیم گیرد.

ارتباط بین میزان AMH و انجام IVF

زنانی که مقادیر AMH بالاتری دارند، پاسخ بهتری به داروهای محرک تخمدان که برای IVF مصرف می شوند خواهند داشت. زنانی که AMH کمتری دارند، تعداد فولیکول های آنترال کمتری دارند و درنتیجه تعداد تخمک (تخمک) کمتری تولید می کنند. تخمک بیشتر همیشه به معنای تعداد جنین بیشتر نیست  به طور کلی کیفیت تخمک در لقاح و رشد جنین نقش مهم تری را ایفا می کند.

آیا امکان افزایش مقدار AMH وجود دارد؟

داشتن سطح AMH پایین به این معنی است که یک زن ذخیره تخمدان پایینی دارد. اگرچه، برخی تحقیقات نشان داده اند که ویتامین D و DHEA ممکن است به میزان کمی به افزایش سطح AMH کمک کنند اما  به طور کلی هیچ راه اثبات شده ای برای افزایش سطح AMH و درمان ذخیره تخمدان وجود ندارد.

روش های ارزیابی ذخیره تخمدان

هورمون ضد مولرین تنها یک آزمایش برای تعیین ذخیره تخمدان است. متخصصان اغلب از ترکیبی از تست های باروری برای ارزیابی بهتر ذخیره تخمدان زنان استفاده می کنند. این آزمایش ها شامل سونوگرافی ترانس واژینال برای شمارش تعداد فولیکول های آنترال و آزمایش خون برای تعیین سطح هورمون ها است.

کاهش ذخیره تخمدان چیست؟

پیری زودرس تخمدان، نارسایی زودرس تخمدان یا کاهش ذخیره تخمدان تماما به این معناست که تخمدان‌ها با توجه به افزایش سن زن، تخمک‌های کمتری نسبت به قبل خواهند داشت. همچنین این افراد ذخیره تخمدان نرمال نیز ندارند. کاهش ذخایر تخمدان مترادف با پیری کل بدن نیست، فقط به این معنی است که تعداد تخمک‌های فرد به طور کلی با توجه به افزایش سن اون کاهش یافته اند.
دو علامت رایج نارسایی زودرس تخمدان عبارتند از ناباروری و نامنظم شدن سیکل های قاعدگی.
بهترین راه تشخیص نارسایی زودرس تخمدان اندازه گیری سطوح FSH و AMH و سپس سونوگرافی است که اختلال هر سه می توانند نشانگر تعداد کمتر تخمک باشند.

FSH چیست؟

FSH یا هورمون محرک فولیکول، هورمونی است که توسط هیپوفیز تولید می شود. هیپوفیز عضوی در مغز است که با ترشح هورمون باعث افزایش رشد فولیکول‌ها و تخمک‌ها در هر ماه می شود. ارتباط بین اف اس اچ  و ذخیره تخمدان به این صورت است که اگر سطح FSH شروع به بالا رفتن کند (معمولاً بیشتر از مقدار طبیعی) به این معنی است که مغز به سختی تلاش می‌کند که تخمدان‌ها را برای تولید تخمک تحریک کند، اما تخمک ها به اندازه مورد نیاز آزاد نمی شوند و از آنجایی که تخمک های زیادی در بدن باقی نمانده است، تخمدان ها با مشکل بیشتری مواجه می شوند.

توصیه های لازم برای زنان با سطح FSH بالا و AMH پایین 

در صورتی که ذخیره تخمدان کاهش یافته باشد، تعداد تخمک‌ها به طور کلی کمتر خواهند بود. اما ممکن است هنوز فرصت بچه‌دار شدن با استفاده از تخمک‌های خود فرد برای او وجود داشته باشد (این فقط به سطح نسبی تخمک‌های او بستگی دارد.) اگر تعداد تخمک ها به اندازه ای باشند که بتوان تخمک کشی کرد، معمولا IVF را برای درمان پیشنهاد می دهند. همچنین می توان از تخمک هایی که قبلا فریز کرده اند برای درمان استفاده کرد. 
زمانی که ذخیره تخمدان زنی کم باشد و او در مراحل اولیه یائسگی باشد، معمولاً درمان های ناباروری نمی تواند کمک کننده باشند. در این صورت می توان از تخمک اهدایی و IVF استفاده کرد.