تغییر اشتها در بارداری

احتمال تغییر در میزان اشتها و بی اشتهایی در دوران بارداری وجود دارد. اما معمولا اشتها در دوران بارداری به صورت افزایش اشتها بروز پیدا می‌کند. با این حال، برخی از زنان در طول سه‌ماهه‌های مختلف با دلایل متفاوتی دچار بی اشتهایی بارداری نیز می‌شوند که می‌تواند سلامت مادر یا جنین‌ را به خطر بیاندازد.

در بسیاری از زنان نشانه‌های کاهش یا افزایش اشتها از حدود هفته ی ششم بارداری شروع می‌شود که در اغلب موارد این مشکل با تغییرات ساده‌ی سبک زندگی و ترک عادات غلط غذایی کنترل خواهد شد. به هر حال از دست دادن اشتها در دوران بارداری چه خفیف باشد چه شدید، نیاز به پیگیری دارد.
زنان بارداری که در دوران بارداری خود تغییر اشتها در صبح را تجربه می‌کنند و 70 تا 85 درصد از بارداری‌ها را شامل می‌شوند، دچار کاهش میل به غذا نیز خواهند شد که به صورت ساعت‌ها گرسنگی بدون مصرف هیچ ماده‌ی غذایی بروز می‌کند. ضروری است که به دلیل نیاز به تأمین انرژی کافی برای تغذیه و کمک به رشد جنین، فرد خود را مجبور به غذا خوردن کند.
از طرفی اگر در دوران بارداری خوش‌شانس باشید و دچار تهوع و استفراغ‌های شدید اوایل حاملگی ‌نشوید احتمال دارد تمایل بیشتری به غذا خوردن نشان دهید. رعایت رژیم غذایی سالم و کافی در این دوران حائز اهمیت است. به خصوص دقت در مصرف مواد غذایی شیرین در این دوران بسیار مهم است.

میزان کالری مورد نیاز در بارداری

اگرچه زنان باردار باید میزان کالری بیشتری در دوران بارداری مصرف کنند، ولی بر خلاف باور عمومی نباید غذا خوردن خود را دو برابر کنند. میزان کالری روزانه‌ی اضافی مورد نیاز زنان در دوران بارداری، فقط 300 تا 500  کالری است که احتمالاً تا پایان سه‌ماهه‌ی اول ضروری نبوده و از آن بعد مورد نیاز است.
با آغاز سه‌ماهه‌ی دوم بارداری فرد از تغییر اشتهای اوایل بارداری رها می‌شود. به صورتی که افراد کم‌اشتها باید فرصت را غنیمت شمرده و با تغذیه‌ی سالم و مقوی وزن از دست رفته در سه‌ماهه‌ی اول حاملگی خود را جبران کنند و افراد پراشتها از این همه تمایل به غذا آسوده شوند.
با ورود به سه‌ماهه‌ی آخر بارداری، هم‌زمان با رشد و وزن‌گیری جنین، مادر مجدداً افزایش اشتها‌ را تجربه خواهد کرد. سعی کنید از انتخاب مواد غذایی سالم و مفید مطمئن شوید و از مصرف دسر و شیرینی‌ها دوری کنید.
با نزدیک شدن به موعد زایمان و در روزهای پایانی بارداری به دلیل بزرگ شدن جنین و فشار آن بر روی شکم یک بار دیگر دچار کاهش اشتها خواهید شد. بهتر است با کم کردن حجم غذا در هر وعده و ریزه‌خواری، میزان کالری و مواد مغذی مورد نیاز جنین را تأمین کنید. 

علل از دست دادن اشتها و بی اشتهایی در بارداری

-    تهوع بارداری:
تهوع یکی از علل اصلی از دست دادن اشتها در بارداری به حساب می آید که از هفته‌ی شش تا پایان سه ماهه‌ی اول بارداری ادامه دارد. افزایش هورمون‌ها (از جمله استروژن و هورمون بارداری) نقش مهمی در افزایش تهوع، حساسیت به بو و در نتیجه کاهش اشتها بازی می‌کند. حتی ممکن است به صورت طعم فلزی تند و زننده در دهان احساس شوند. تهوع و استفراغ شدید نه تنها منجر به کم‌آبی بلکه به کمبود تغذیه‌ای و به خطر افتادن سلامت مادر و جنین نیز منجر می‌شود که نیازمند پیگیری است.
-    تغییرات هورمونی:
در دوران بارداری، بدن برای سازگار شدن با حضور فیزیکی جنین در رحم، نیازمند تغییراتی به منظور حمایت از رشد جنین است. یکی از این سازگاری‌ها افزایش هورمونی به نام پروژسترون است که از عوارض بالا رفتن میزان آن در بدن، کم شدن سرعت دستگاه گوارش است که می‌تواند به کاهش اشتها در فرد منجر شود.
-    یبوست:
بسیاری از زنان در دوران بارداری خود یبوست را تجربه خواهند کرد که می‌تواند ناشی از مصرف مکمل تجویزی آهن یا افزایش هورمون پروژسترون در این دوران باشد. در زمان ابتلا به یبوست مدفوع به سختی و کند دفع خواهد شد که همین امر زمینه‌ساز کم‌اشتهایی در فرد می‌شود. از طرفی بزرگ شدن رحم به روده‌ها فشار آورده و حرکات روده‌ای را دشوار می‌کند. با دیر تخلیه شدن روده‌ها فرد احساس سیری کاذب خواهد کرد.
-    بزرگ شدن رحم:
برخی از زنان باردار در مراحل پایانی بارداری دچار کاهش اشتها خواهند شد. زیرا با رشد جنین و بزرگ شدن رحم، معده تحت فشار قرار گرفته،  فرد کمتر احساس گرسنگی می‌کند و یا در صورت احساس گرسنگی با خوردن اندکی غذا احساس سیری می‌کند.
-    استرس و فشار:
استرس و نگرانی در طول هر مرحله از حاملگی ممکن است به از دست دادن اشتها منجر شود که اغلب با علائم دیگری مانند تغییرات خلق و خو و خستگی همراه است. 

با کاهش اشتها در هر سه ماهه‌ی بارداری چه کنیم؟

درمان بی اشتهایی در بارداری با رعایت مواردی امکان پذیر است. رعایت یک رژیم غذایی خوب در دوران بارداری از هر زمان دیگری مهم‌تر است. اضافه کردن وزن کافی در دوران بارداری بازخوردی از تأمین نیازهای بارداری و جنین در نتیجه‌ی مصرف مواد غذایی مقوی و سالم است. بسته به وزن قبل از بارداری، بیشتر زنان با وزن طبیعی باید به میزان 11 تا 16 کیلوگرم وزن اضافه کنند. 

مقابله با کاهش اشتها در سه ماهه‌ی اول بارداری

-    نوشیدن مایعات به میزان کافی: مصرف مایعات به اندازه‌ی کافی بسیار مهم‌تر از مصرف کالری است. دریافت هشت لیوان آب در طول روز ضروری بوده که امکان مصرف آن همراه با لیموناد یا به صورت چای زنجبیل در صورت تهوع وجود دارد؛
-    تنظیم وعده‌های غذایی: به جای تغذیه‌ی اجباری و در حجم زیاد می‌توانید با خوردن شش وعده‌ی غذایی کوچک در روز (و نه بیشتر از شش وعده و به صورت ایجاد احساس گرسنگی هر دو ساعت) کم‌اشتهایی خود را جبران کنید؛
-    اجتناب از خوردن غذاهای بودار: از غذاهای تند، چرب و ادویه‌دار دوری کنید؛
-    انتخاب درجه‌ی حرارت مناسب غذا: بسیاری از زنان در دوران بارداری به مواد غذایی و نوشیدنی سرد تمایل بیشتری دارند (البته برخی غذای گرم را ترجیح می‌دهند.). غذای خود را همان‌طور که دوست دارید سرو کنید؛
-    مصرف  مکمل‌های ویتامین: مصرف مکمل های ویتامینی مورد نیاز بارداری را حداقل از یک ماه قبل از بارداری آغاز و در دوران بارداری با نظر پزشک خود ادامه دهید؛
-    مصرف داروهای کمکی: برای مقابله با بیماری صبحگاهی، با نظر پزشک ویتامین B6 اضافی مصرف کنید تا در افزایش اشتها نیز به شما کمک کند. 

مقابله با کاهش اشتها در سه ماهه‌ی دوم بارداری

از دست دادن اشتها در طول سه ماهه‌ی دوم بارداری ممکن است نگران‌کننده باشد، زیرا در این مرحله به دست آوردن مواد مغذی به میزان کافی برای جنین مهم است. معمولاً فشار در حال افزایش رحم در منطقه‌ی پایینی شکم با کُند کردن سرعت هضم غذا در دستگاه گوارش، باعث از دست دادن اشتها می‌شود.

بی اشتهایی در بارداری بیشتر می‌تواند به یبوست و کاهش اشتها ختم شود. دلیل دیگر کاهش سرعت دستگاه گوارش، افزایش سطح پروژسترون، جذب بیشتر آب در روده‌ی بزرگ و امکان ایجاد یبوست است.
اگر شما غذاهایی با فیبر بالا مانند حبوبات و سبزیجات برگ سبز را انتخاب کنید، به بهبود علائم مزاحم بارداری کمک خواهید کرد. مصرف کلسیم، پروتئین و غذاهای غنی از امگا 3 در این دوران ضروری است. 

مقابله با کاهش اشتها در سه ماهه‌ی سوم بارداری

کاهش اشتها در طول این مرحله از بارداری ممکن است برای برخی از زنان به دلیل فضای بیشتری باشد که کودک در مقایسه با سه‌ماهه‌ی گذشته اشغال کرده است. این امر باعث می‌شود که رحم با فشار آوردن به بقیه‌ی اندام‌ها از جمله معده جای کمی برای آن‌ها باقی گذارد و موجب کاهش اشتها شود. رحم در حال رشد با هل دادن معده به خارج از محل طبیعی خود علاوه بر کاهش اشتها منجر به سوزش سر دل نیز می‌شود.
با محدود کردن مصرف غذاهای ادویه‌دار، سرخ‌شده و میوه‌های خانواده‌ی مرکبات و از طرفی کاهش سرعت غذا خوردن می‌توان تا حدودی از این علائم آزاردهنده کاست. خوردن مقدار زیادی از غذاهای غنی از فیبر (سبزی‌های برگ‌دار، نان سبوس‌دار، آووکادو، مارچوبه و تخم آفتابگردان) به بهبود یبوست کمک می‌کند. مدیریت رژیم غذایی و تغذیه در اواخر بارداری بسیار مهم است.
از دست دادن مداوم اشتها در بارداری می‌تواند نشانه‌ای از کم‌آبی بدن، مواد مغذی کمتر برای جنین و اثرات منفی بر رشد آن باشد. در صورت مداوم بودن کمبود اشتها به صورتی که باعث ضعف بدنی و کاهش وزن زن باردار شود باید با پزشک مطرح و پیگیری شود.

راه‌های کلیدی مقابله با بی اشتهایی در بارداری

از دست دادن اشتها در بارداری را می‌توان با چند راه حل ساده رفع کرد. در ادامه به ذکر آن‌ها خواهیم پرداخت.
-    خوردن وعده‌های غذایی مکرر و کوچک
این روش ساده‌ترین راه تعادل تغذیه‌ای و کمک به حفظ سطوح انرژی در هنگام بی‌اشتهایی و عدم تمایل به خوردن مواد غذایی است. یک زن باردار می‌تواند تا 7 وعده‌ی غذایی کوچک را در روز مصرف کند. وعده‌های غذایی کوچک به راحتی می‌تواند بدون ایجاد استفراغ یا تهوع از مری عبور و در معده و روده بدون ایجاد هر گونه سنگینی هضم شوند.
-    حفظ هیدراته بدن
کم شدن آب بدن و یا از دست دادن آب می‌تواند به مشکلات متعدد برای یک زن باردار، از جمله از دست دادن اشتها در دوران بارداری منجر شود. در مقابل، اگر آب در زمان مناسب مصرف شود می‌تواند به افزایش اشتها  کمک کند. بنابراین زنان باردار باید برای جلوگیری از مشکلاتی که بر اثر از دست دادن آب بدن ایجاد می‌شود، مانند مشکلات کلیوی و یا عفونت دستگاه ادراری، مقدار زیادی آب بنوشید.
-    توجه به نوع مواد غذایی مصرفی
برخی از اقلام مواد غذایی مانند حبوبات، برنج آب‌پز، سبزیجات و میوه‌ها منجر به مشکلات سوءهاضمه یا تهوع، نمی‌شوند. زیرا آن‌ها در معده سبک‌تر هستند و بوی شدید و نامطبوع لبنیات و محصولات گوشتی که به سختی هضم و منجر به حالت تهوع می‌شوند را ندارند. در هنگام صبح بهتر است از غذاهای سبک‌تر استفاده شود.
-    اجتناب از مصرف فست ‌فودها در بارداری
مواد غذایی پر سدیم، می‌تواند به از دست دادن اشتها منجر شود. مواد غذایی سریع‌پخت و آماده دارای مواد مغذی کمتر هستند که منجر به کمبودهای تغذیه‌ای در فرد می‌شوند.
-    مکمل‌های غذایی طبیعی
مکمل غذایی آخرین چاره برای زنان بارداری است که با از دست دادن شدید اشتها در دوران بارداری مواجه هستند. برای زنانی که همیشه احساس پری در معده دارند، مکمل‌های غذایی می‌تواند به تأمین بسیاری از مواد معدنی، ویتامین‌ها و تعداد کمی از عناصر مانند آنتی‌اکسیدان‌ها کمک کند. با این حال نیاز است تا از مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای خاصی که می‌تواند به مشکلات دستگاه گوارش یا سوءهاضمه منجر شود خودداری کرد. مکمل آهن اغلب با ایجاد یبوست و اسهال با از دست دادن اشتها مرتبط است. بنابراین نیاز است تا به زمان مصرف مکمل‌های غذایی نیز توجه شود.
-    پیاده‌روی سریع
پیاده‌روی سریع یکی از بهترین تمرینات برای اطمینان از سلامت در دوران بارداری است. اجتناب از هر گونه فعالیت ممکن است به از دست دادن اشتها منجر می‌شود. پیاده‌روی سریع به هضم و سرعت فعالیت دستگاه گوارش و احیای اشتها کمک خواهد کرد.
-    مصرف فیبر کافی
مصرف بسیاری از غذاهای غنی از فیبر (مانند دانه‌های آفتاب‌گردان، مارچوبه، آووکادو، نان سبوس‌دار و سبزی‌های برگ‌دار) یک اثر کاهشی در یبوست و حفظ سلامت دستگاه گوارش دارند.
اگر با رعایت این نکات هنوز علائم باقی بماند و یا اگر شما نگران غیرطبیعی بودن نشانه‌های خود هستید، بهتر است با پزشک برای تشخیص نیاز به درمان بیشتر مشورت کنید.