این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

علت تغییرات فیزیولوژیک دستگاه گوارش در بارداری

در جریان حاملگی طبیعی، در اثر تغییرات هورمونی ناشی از بارداری و بزرگ شدن رحم، دستگاه گوارش تغییراتی را به صورت موقت در اکثر مادران باردار نشان می دهد که پس از زایمان برطرف شده و به حالت اول باز می گردد. با پیشرفت حاملگی و بزرگ شدن رحم، معده ها و روده ها به سمت بالای شکم جا به جا می شوند. 
به این تغییرات، تغییرات فیزیولوژیک بارداری می گویند. در این دوران ممکن است برخی از مشکلات گوارشی تشدید شوند و یا به تازگی بروز کند که در ادامه به توضیح مختصر این موارد پرداخته ایم:
-    ریفلاکس معده و سوزش سر دل :
برگشت اسید معده و سوزش سردل یکی از مشکلات گوارشی در بارداری است و در سه ماهه سوم افزایش می یابد. دریچه ای که بین مری و معده قرار دارد، در اثر هورمون های بارداری شل شده و این امر باعث می شود که ترشحات اسیدی معده به داخل مری برگردد و سبب ایجاد حساسیت و سوزش در مری شود. این تغییر می تواند زمینه ساز سایر مشکلات گوارشی در بارداری مانند ایجاد التهاب مری شود.
پرهیز از استعمال دخانیات و الکل، خوردن وعده های غذایی کم حجم، بالا بردن قسمت سر در تخت خواب و خودداری از دراز کشیدن بعد از خوردن غذا سبب کاهش علامت بازگشت غذا به مری و سوزش سر دل خواهد شد.

تهوع و استفراغ شدید حاملگی 

به علت افزایش هورمون های مرتبط با بارداری در زنان، درجات خفیف تا متوسط تهوع و استفراغ تقریبا تا هفته 16 حاملگی شایع است و این درجات خفیف، به درمان های تغذیه ای مانند استفاده از عصاره زنجبیل پاسخ می دهد. این تهوع نگران کننده نبوده و از تغییرات فیزیولوژیک بارداری می باشد.
در صورت شدید بودن تهوع، آب بدن کاهش می یابد و این موضوع می تواند خطرناک باشد و نیاز به پیگیری، درمان دارویی و گاها بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. جهت کاهش تهوع و استفراغ در بارداری اقدامات زیر می تواند کمک کننده باشد:
-    کاهش حجم وعده های غذایی و افزایش تعداد وعده های غذایی در شبانه روز؛
-    اجتناب از دراز کشیدن بعد از غذا؛
-    قرار گرفتن در هوای تازه مانند قدم زدن و بازکردن پنجره؛
-    دوری از بوهای تند و زننده؛
-    اجتناب از مصرف غذاهای چرب، تند و سرخ کردنی؛
-    استفاده از نان تست یا بیسکوئیت بیست تا سی دقیقه قبل از بلند شدن از رختخواب؛
-    مصرف زنجبیل؛
-    نوشیدن چای نعنا یا مکیدن آب نبات نعناع به خصوص پس از خوردن غذا؛
-    مصرف ویتامین ب 6.

 یبوست در حاملگی

یکی دیگر از تغییرات دستگاه گوارش در بارداری افزایش احتمال وقوع یبوست است. تقریبا نیمی از زنان یبوست در این دوران را تجربه می کنند و اصلی ترین علت آن افزایش هورمون پروژسترون در بارداری است.
این هورمون، حرکات روده را کاهش داده و سبب افزایش جذب آب و مواد غذایی می شود که به دنبال آن مدفوع سفت شده و سبب ایجاد یبوست می شود. در سه ماهه دوم و سوم بارداری نیز به علت بزرگ شدن رحم و فشار آن بر روده ها، یبوست تشدید می شود. همچنین مصرف آهن و کلسیم نیز می تواند یبوست را تشدید کند.
غالبا یبوست در بارداری خطرناک نیست مگر آنکه همراه با شکم درد باشد و یا به طور مداوم با اسهال و وجود خون در مدفوع همراه باشد که در این صورت پیگیری لازم است.
برای برطرف شدن یبوست راه های زیر موثر هستند :
-    استفاده از مواد حاوی فیبر؛
-    مصرف 6 تا 8 لیوان آب در روز؛
-    ورزش و پیاده روی؛
-    کاهش حجم وعده های غذایی و افزایش تعداد وعده های غذایی.

 پیکا یا هرزه خواری

اشتیاق زنان حامله برای خوردن غذاهای عجیب و غریب، پیکا نام دارد. میزان شیوع این حالت در بین زنان 30 درصد است. گاهی اوقات تمایل به خوردن مواد غیرغذایی مثل یخ، خاک و نشاسته حالت غالب این اختلال را تشکیل می دهد. گفته می شود که کمبود شدید آهن می تواند سبب تشدید این حالت شود.
اگر این حالت در اثر کمبود مواد معدنی ایجاد شده باشد با برطرف شدن کمبود های تغذیه ای پیکا برطرف می شود.
برای جلوگیری از مصرف مواد غیر غذایی و بی ارزش ، جایگزین های احتمالی مانند جویدن آدامس بدون قند را در نظر بگیرید.

 کیسه صفرا

در جریان حاملگی طبیعی، قدرت انقباضی کیسه صفرا کاهش می یابد و این حالت سبب احتباس املاح صفراوی شده و زمینه ای برای بروز خارش حاملگی فراهم می کند.
به همین جهت توصیه می شود درصورتی که در این دوران دچار خارش در بدن شدید، پزشک برای شما تست های آزمایشگاهی آنزیم های کبدی درخواست کند.

هموروئید (بواسیر)

یکی دیگر از تغییرات دستگاه گوارش در بارداری، ایجاد هموروئید یا تشدید علائم آن است. هموروئید نیز از اختلالات شایع در بارداری است و علت اصلی بروز آن یبوست های مکرر مادر باردار و افزایش فشار رحم بزرگ بر عروق ناحیه مقعد است. جهت کاهش علائم و جلوگیری از بروز هموروئید اقدامات زیر می تواند کمک کننده باشد:
-    جلوگیری از یبوست با مصرف مواد غذایی حاوی فیبر و آب کافی؛
-    انجام ورزش کگل؛
-    استفاده از یک کیسه یخ بر روی منطقه آسیب دیده؛
-    جلوگیری از نشستن طولانی مدت.

تشخیص بیماری های گوارشی در بارداری :

همانطور که پیش تر گفته شد، تغییرات دستگاه گوارش یا به علت جا به جایی آناتومیک روی می دهد یا به علت تغییرات هورمونی که به این تغییرات ایجاد شده در طول بارداری تغییرات فیزیولوژیک بارداری می گویند.
همه اختلالات دستگاه گوارش در بارداری خطرناک نیستند اما پزشک زنان و مامای خود را در جریان بگذارید.
گاهی برخی از مشکلات گوارشی در بارداری تشدید می شود که نیازمند پیگیری از طریق متخصصین داخلی و گوارش می باشد. با پیشرفت حاملگی بررسی بیماری های گوارشی در بارداری دشوارتر می شود؛ چون با بزرگ شدن رحم، اجزاء دستگاه گوارش در بارداری جا به جا می شوند و این امر تشخیص مشکلات گوارشی در بارداری را سخت تر می کند.
در صورتی که بیماری های گوارشی در بارداری نیازمند پیگیری های تصویر برداری باشد، پزشک MRI یا سونوگرافی را به شما پیشنهاد می کند. در برخی موارد ممکن است ارزیابی اختلالات دستگاه گوارش طی بارداری نیازمند اندوسکوپی و کلونوسکوپی باشد که در بارداری منعی ندارد.