این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

پارگی رحم چیست و چه خطراتی دارد؟

میلیون ها زن در سراسر جهان، بارداری خود را به پایان رسانده و نوزادی سالم به دنیا می آورند. اما چندین عارضه در طول زایمان ممکن است خطراتی را برای مادر و جنین به وجود آورند.

پارگی رحم از جمله عوارض نادر، اما جدی هنگام زایمان است که می تواند در هنگام زایمان طبیعی ایجاد شود. در زمان زایمان طبیعی ممکن است پارگی رحم مادر رخ دهد که در این صورت، جنین وارد شکم مادر می شود. پاره شدن رحم می تواند باعث خونریزی شدید مادر و مرگ جنین شود. پارگی رحم در کمتر از 1 درصد زنان باردار ایجاد می شود و تقریبا همیشه در زنانی که از قبل در اثر سزارین یا سایر جراحی های رحم، دارای اسکار یا زخم رحم بوده اند، ایجاد می شود. اعمال جراحی از قبیل سزارین، خطر پارگی رحم را افزایش می دهند. همچنین زایمان طبیعی پس از زایمان سزارین نیز خطر پاره شدن رحم را بیشتر می کند، بنابراین در این موارد، زایمان طبیعی با دقت بیشتری انجام می گیرد. 

علائم پارگی رحم:

پاره شدن رحم علائم متعددی دارد که برخی از این علائم عبارتند از:

• خونریزی شدید واژینال؛

• دردهای ناگهانی میان انقباضات رحمی؛

• کندتر یا شدیدتر شدن انقباضات رحمی؛ 

• دردهای غیر طبیعی شکمی؛ 

• عدم حرکت سر جنین در کانال زایمان؛

• برآمدگی زیر استخوان پوبیس (استخوان شرمگاهی)؛ 

• درد ناگهانی در محل قبلی اسکار رحمی؛ 

• از دست دادن تون عضلانی رحم (سفتی عضلانی)؛

• افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون و ایجاد شوک در مادر باردار؛

• غیر طبیعی شدن ضربان قلب جنین؛ 

• عدم پیشرفت مراحل زایمان به صورت طبیعی. 

علل پارگی رحم:

در هنگام زایمان، فشاری ایجاد می شود تا در اثر آن جنین در کانال زایمان حرکت کند. این فشار می تواند منجر به پاره شدن رحم گردد. معمولا پاره شدن رحم در امتداد محل سزارین قبلی ایجاد می گردد. در صورت پاره شدن رحم، محتوای رحم از جمله جنین، وارد شکم مادر می شود. 

عوارض پارگی رحم: 

پاره شدن رحم می تواند هم برای مادر و هم برای جنین تهدید کننده باشد. پاره شدن رحم می تواند خونریزی شدید واژینال در مادر ایجاد کند. با این حال، احتمال خونریزی شدید ناشی از پاره شدن رحم در بیمارستان بسیار اندک است. عوارض پاره شدن رحم برای جنین بیشتر نگران کننده است. در صورت تشخیص پاره شدن رحم، پزشک باید هر چه سریع تر زایمان را انجام داده و جنین را از بدن مادر خارج کند. اگر جنین به مدت 10 تا 40 دقیقه بدنیا نیاید به دلیل کاهش اکسیژن رسانی به جنین و کاهش ضربان قلب جنین، جنین می میرد. سایر عوارض پارگی رحم عبارتند از: 

• عفونت پس از عمل جراحی؛ 

• آسیب به حالب (لگنچه کلیه)؛

• آمبولی مایع آمنیوتیک؛ 

• خونریزی شدید مادر و انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC)؛

• ایجاد نارسایی هیپوفیز در جنین.

چه عواملی خطر پارگی رحم را افزایش می دهند؟

از جمله عواملی که می توانند باعث افزایش خطر پاره شدن رحم شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سابقه زایمان سزارین قبلی؛

• برش های جراحی عمودی و T شکل روی رحم؛ 

• فاصله کمتر از 24 تا 28 ماه بین زایمان ها؛

• حاملگی بیش از 40 هفته؛

• سابقه جراحی های قبلی رحمی از قبیل میومکتومی، کورتاژ و سقط جنین؛

• ناهنجاری های رحمی؛ 

• وارد شدن ضربه به رحم، به طور مثال در تصادف؛

• زایمان با فورسپس؛ 

• القای زایمان یا اینداکشن در طول مراحل زایمانی؛ 

• پارگی دهانه رحم یا سرویکس؛

• جفت پرکرتا یا اینکرتا (انواع چسبندگی جفت)؛

• پلی هیدروآمینوس (افزایش مایع آمنیوتیک)؛

• ماکروزومی (جنین درشت)؛

• بارداری چند قلویی؛

• کوریوکارسینوما (سرطان جفت).

تشخیص پارگی رحم: 

حدود 6 درصد نوزادان حاصل از پاره شدن رحم زنده نمی مانند و فقط 1 درصد مادران به دلیل پاره شدن رحم جان خود را از دست می دهند. هر چه پاره شدن رحم زودتر تشخیص داده شود و مادر و جنین زودتر تحت درمان قرار بگیرند، شانس زنده ماندن مادر و جنین افزایش می یابد.

از آنجا که پاره شدن رحم به صورت ناگهانی ایجاد می شود، تشخیص آن دشوار است، زیرا علائم پاره شدن رحم اغلب غیراختصاصی هستند. اگر پزشک به پارگی رحم مشکوک باشد، به دنبال علائم جنینی از قبیل کاهش ضربان قلب جنین خواهد بود. تشخیص قطعی پارگی رحم فقط در هنگام جراحی امکان پذیر است. 

درمان پارگی رحم:

اگر پاره شدن رحم منجر به خونریزی شدید در بیمار شود، ممکن است برای کنترل خونریزی، رحم بیمار از بدن خارج شود که به آن هیسترکتومی می گویند. پس از انجام هیسترکتومی دیگر امکان بارداری برای خانم وجود نخواهد داشت.

گاهی پس از پارگی رحم به زنانی که خونریزی بسیار شدید واژینال داشته اند، خون تزریق می شود. همچنین برای انجام زایمان، معمولا جراحی انجام می شود و پزشکان با انجام مراقبت های ویژه مانند اکسیژن رسانی، شانس زنده ماندن جنین را افزایش می دهند.  

پیشگیری از پارگی رحم:

تنها راه پیشگیری از پارگی رحم، زایمان سزارین است. در هنگام زایمان طبیعی نمی توان از پارگی رحم به طور کامل جلوگیری کرد. اما مادران باردار باید توجه داشته باشند که ترس از پارگی رحم نباید آن ها را از انتخاب زایمان طبیعی منصرف نماید.

با در نظر گرفتن شرایط مادر باردار و جنین و مشورت پزشک، باید مناسب ترین روش زایمان جهت حفظ سلامتی مادر باردار و جنین انتخاب شود. بیمار باید پزشک خود را از شرایط زایمان های قبلی با سزارین یا سایر جراحی های رحم آگاه نماید.