آیا خونریزی بعد از یائسگی خطرناک است؟
 

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

یائسگی بخشی از زندگی یک زن می باشد که به معنی عدم وقوع قاعدگی یا پریود به مدت حداقل یک سال است. زنان معمولا در سنین بالاتر از 45 سال، دچار یائسگی می شوند. پس از ورود به مرحله یائسگی، دیگر قاعدگی رخ نخواهد داد. بنابراین در صورت مشاهده لکه بینی یا خونریزی بعد از یائسگی، بیمار باید به پزشک مراجعه نماید تا احتمال وجود علل جدی این عارضه از جمله سرطان دهانه رحم، بررسی گردد.

علت خونریزی بعد از یائسگی:

موارد مختلفی می توانند علت خونریزی بعد از یائسگی باشند. از جمله این علل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

•    پولیپ رحم: پولیپ بافتی است که در داخل رحم یا دهانه رحم ایجاد می شود. پولیپ ها معمولا سرطانی نیستند. پولیپ رحم می تواند علت خونریزی بعد از یائسگی، لکه بینی، خونریزی شدید یا خونریزی بعد از رابطه جنسی باشد.

•    آتروفی دیواره داخلی رحم (اندومتر): به بافت درونی رحم اندومتر می گویند. اندومتر به هورمون هایی مانند استروژن و پروژسترون پاسخ می دهد. کاهش سطح هورمون ها بعد از یائسگی می تواند سبب نازک شدن بیش از حد اندومتر و در نتیجه، سست و بی ثبات شدن دیواره رحم و ایجاد خونریزی گردد. در نتیجه آتروفی اندومتر می تواند دیگر علت خونریزی بعد از یائسگی باشد.

•    هایپرپلازی اندومتر: این عارضه دقیقا بر عکس حالت آتروفی اندومتر، و به معنی ضخیم شدن دیواره رحم می باشد. هایپرپلازی اندومتر زمانی رخ می دهد که در یائسگی به دلایل مختلفی مانند اضافه وزن یا مصرف دارو، سطح هورمون استروژن افزایش یافته اما سطح هورمون پروژسترون پایین می باشد، در نتیجه به دلیل عدم وقوع قاعدگی، دیواره رحم ضخیم شده و می تواند منجر به خونریزی بعد از یائسگی گردد. همچنین گاهی ممکن است سلول های اندومتر به صورت غیر طبیعی رشد کرده و باعث ایجاد سرطان شوند. بنابراین هایپرپلازی اندومتر نیز می تواند علت خونریزی بعد از یائسگی باشد. 

•    آتروفی واژن: استروژن سبب سالم ماندن بافت واژن می شود. بعد از یائسگی، کاهش میزان استروژن می تواند سبب نازک، خشک و ملتهب شدن دیواره واژن شده و در نهایت منجر به خونریزی بعد از رابطه جنسی گردد.

•    سرطان: خونریزی بعد از یائسگی شایع ترین علامت سرطان اندومتر و سرطان رحم است. خونریزی بعد از یائسگی همچنین می تواند نشانه سرطان دهانه رحم یا سرطان واژن باشد.

•    بیماری های منتقل شونده از راه جنسی (STD): برخی از بیماری های منتقل شونده از راه جنسی از قبیل کلامیدیا و گونوره‎آ می توانند باعث ایجاد لکه بینی یا خونریزی پس از رابطه جنسی شوند. زخم ناشی از تبخال تناسلی نیز می تواند به همراه خونریزی باشد.

•    داروها: عوارض جانبی مصرف برخی از داروها مانند تاموکسیفن و داروهای رقیق کننده خون نیز می توانند علت خونریزی بعد از یائسگی باشند.

تشخیص علت خونریزی بعد از یائسگی:

جهت یافتن علت خونریزی بعد از یائسگی، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام داده و سابقه پزشکی بیمار را بررسی می نماید. همچنین ممکن است از یک یا چند روش تشخیصی تکمیلی نیز استفاده شود که این روش ها عبارتند از:

•    سونوگرافی ترانس واژینال: تصاویر سونوگرافی امکان مشاهده و بررسی ضخامت اندومتر را برای پزشک فراهم می نماید. در هنگام سونوگرافی ترانس واژینال، وسیله کوچکی به نام پروب در داخل واژن بیمار قرار داده می شود و با استفاده از اموج صوتی تصاویری از بخش های داخلی رحم ایجاد می گردد.

•    بیوپسی اندومتر: در هنگام بیوپسی اندومتر با استفاده از یک لوله نازک، نمونه کوچکی از بافت رحم برداشته می شود. نمونه بافت اندومتر به آزمایشگاه فرستاده شده تا از نظر وجود عفونت یا سلول های سرطانی، مورد بررسی قرار گیرد.

•    سونوهیستروگرافی: پزشک ممکن است برای اندازه گیری پولیپ رحم، سونوهیستروگرافی انجام دهد. در هنگام هیستروسونوگرافی، محلول سالین استریل وارد رحم شده و تصاویر سونوگرافی ایجاد می گردد.

•    هیستروسکوپی: گاهی پزشک برای بررسی علت خونریزی بعد از یائسگی، از روش هیستروسکوپی برای بررسی بخش داخلی رحم استفاده می کند.

•    کورتاژ (D&C): در هنگام کورتاژ، پزشک دهانه رحم را باز کرده و سپس با استفاده از ابزار نازکی، پوشش داخلی رحم را می تراشد. سپس نمونه برداشته شده به آزمایشگاه فرستاده می شود تا از نظر وجود پولیپ، سرطان و یا هایپرپلازی اندومتر بررسی گردد. سونوگرافی و بیوپسی معمولا در مطب خصوصی انجام می شود. در هنگام هیستروسکوپی و کورتاژ، بیهوشی یا بی حسی به صورت محدود یا کلی انجام می گیرد.

درمان خونریزی بعد از یائسگی:

درمان خونریزی بعد از یائسگی بر اساس علت آن متفاوت است و شامل موارد زیر می باشد:

•    استروژن تراپی: هورمون استروژن برای درمان آتروفی واژن و اندومتر مورد استفاده قرار می گیرد. استروژن ممکن است در یکی از اشکال زیر تجویز شود:

1)    قرص استروژن که به صورت خوراکی استفاده می شود؛ 

2)    کرم واژینال استروژن که با وسیله ای به نام اپلیکاتور وارد واژن می گردد؛

3)    رینگ واژینال یا حلقه واژینال که توسط پزشک در بدن بیمار قرار داده می شود و حدود سه ماه، مقدار ثابتی از استروژن را آزاد می نماید؛

4)    قرص واژینال که با وسیله ای به نام اپلیکاتور در داخل رحم قرار می گیرد. ممکن است قرص واژینال به صورت روزانه یا چند بار در هفته برای بیمار تجویز شود.

•    پروژستین تراپی: پروژستین جهت درمان هایپرپلازی اندومتر مورد استفاده قرار می گیرد. پزشک ممکن است پروژستین را به صورت قرص،کرم واژینال و یا IUD برای بیمار تجویز نماید.

•    هیستروسکوپی: با استفاده از هیستروسکوپی می توان پولیپ رحم را از بین برد. از هیستروسکوپی جهت از بین بردن بخش های ضخیم شده ناشی از هایپرپلازی اندومتر نیز استفاده می شود. در هنگام هیستروسکوپی، ابزار مخصوصی به نام هیستروسکوپ وارد واژن شده و ابزار های جراحی کوچکی در داخل رحم قرار داده می شود.

•    کورتاژ یا D&C : دهانه رحم در هنگام کورتاژ توسط وسیله ای باز می شود و سپس با استفاده از ابزار مخصوصی پولیپ ها برداشته شده و یا بخش داخلی رحم که به دلیل هایپرپلازی اندومتر ضخیم شده است، تراشیده می شود.

•    هیسترکتومی: در هنگام هیسترکتومی، همه یا قسمتی از رحم از داخل بدن بیمار برداشته می شود. هیسترکتومی یک روش درمانی برای سرطان اندومتر یا سرطان دهانه رحم است. گاهی هیسترکتومی برای درمان فرم پیش سرطانی هایپرپلازی اندومتر نیز مورد استقاده قرار می گیرد. در برخی موارد، ممکن است در هنگام هیسترکتومی تخمدان ها، لوله های فالوپ یا غدد لنفاوی هم برداشته شوند.

•    رادیوتراپی، شیمی درمانی و هورمون تراپی: گاهی پس از انجام جراحی، جهت درمان سرطان، از رادیوتراپی، شیمی درمانی و یا هورمون تراپی استفاده می شود. پزشک ممکن است بر اساس نوع سرطان و مراحل آن، یکی از موارد گفته شده را برای بیمار تجویز نماید.

•    داروها: پزشک ممکن است داروهایی مانند آنتی بیوتیک را برای درمان بیماری های مقاربتی تجویز نماید. همچنین از داروها برای درمان عفونت دهانه رحم و عفونت رحمی نیز استفاده می شود. 

آیا خونریزی پیش از یائسگی طبیعی است؟

به سال های قبل از یائسگی، دوره پیش از یائسگی یا پری منوپوز می گویند. در دوران پیش از یائسگی، سطح هورمون ها تغییر کرده، پریود ممکن است سنگین تر یا سبک تر از مقدار طبیعی باشد و یا ممکن است بیمار لکه بینی داشته باشد که این امری طبیعی است. اما اگر پریود خانمی بیش از حد معمول طول بکشد و یا خونریزی شدید داشته باشد، باید به پزشک مراجعه نماید. در صورت خونریزی پس از رابطه جنسی یا خونریزی بیش از 3 هفته، بیمار حتما باید بررسی گردد.