بی‌حسی اسپینال چیست؟

زمانی که باردار هستید و قرار است زایمان سزارین داشته باشید، قطعا سوال‌های زیادی در مورد این پروسه و نحوه بی‎دردی آن در ذهن شما ایجاد خواهد شد. پروسه بی حسی و ترس از بی حس نشدن در سزارین از موارد بسیار مهمی است که اغلب خانم‌ها تمایل دارند در این مورد اطلاعات کافی داشته باشند. ما در این مقاله قصد داریم در خصوص بی حسی نخاعی در سزارین، زایمان طبیعی با بی حسی اسپاینال، مزایای بی حسی اسپاینال و مراقبت بعد از بی حسی نخاعی اطلاعاتی در اختیار شما قرار دهیم.  
اول از همه باید بدانیم که بی حسی اسپاینال چیست و چگونه انجام می‌شود. نخاع و اعصاب در کیسه‎ای پر از مایع قرار گرفته‎اند. بی حسی اسپاینال (تزریق مستقیم داروی بی‎حس کننده به داخل این کیسه است) که باعث می‌شود نیمه پایینی بدن به سرعت بی حس شود و امکان انجام جراحی فراهم شود البته در این حین همچنان قادر به تکان دادن بازوها، سر و بالاتنه خود خواهید بود و هوشیار هستید. از بی حسی اسپاینال در زایمان طبیعی بدون درد هم کمک گرفته می‎شود.

 از آنجایی که این ماده بی حسی در مایع نخاعی گسترش می‌یابد، سیگنال درد از رحم به مغز مسدود می‌شود و در نهایت مادر متوجه هیچگونه انقباض یا برش‌هایی که در طی زایمان سزارین زده می‌شود، نخواهد شد. بعد از تزریق ماده بی حسی که بسیاری از زنان تجربه سزارین با اسپینال را دارند، احساس فوری گرما و سوزن سوزن شدن در پاهای خود را توصیف می‎کنند که به نیمه پایینی گسترش پیدا می‎کند. سپس پاها شروع به بی حس شدن و سنگینی می‎کنند. 

مزایا بی‌حسی اسپاینال نسبت به بی‌هوشی عمومی

نوع و محل جراحی در انتخاب روش مناسب برای بی‌دردی مهم است. در جراحی‌هایی مثل سزارین سعی می‌شود تا حد امکان دارو وارد خون جنین نشود؛ برای همین بی‌حسی نخاعی برای زنانی که به روش سزارین زایمان می‌کنند مناسب‌ترین روش است، زیرا:
-احساس گیجی کمتری پس از جراحی خواهید داشت و می‎توانید بلافاصله شیردهی به نوزاد خود را شروع کنید؛
-بعد از جراحی به مسکن‎های قوی نیاز نخواهید داشت؛ 
-تهوع و استفراغ کمتری خواهید داشت؛
-پس از جراحی، زودتر به نوشیدن و خوردن غذا برمی‏گردید؛
-مراقبت بعد از بی حسی نخاعی کمتر است؛
-داروهایی که برای بیهوشی استفاده می‎شوند، بر قلب و عروق تاثیرگذارند یعنی تضعیف کننده سیستم قلب و عروق هستند اما داروهایی که در بی‎حسی اسپاینال استفاده می‎شوند، چنین تاثیری ندارند.  
در مجموع باید گفت اگرچه بی‌حسی موضعی از بیهوشی عمومی بهتر است اما این که بهترین شیوه بی‎دردی یک بیمار چگونه باشد را پزشکان متخصص باید تشخیص می‌دهند. 

ممنوعیت استفاده از روش بی‌حسی اسپاینال

در صورت وجود عفونت در محل تزریق، هیپوولمی شدید و اصلاح نشده، حساسیت به داروها، مشکلات انعقادی و افزایش فشار داخل جمجمه‏ای بی حسی در سزارین روش مناسبی نخواهد بود. 

تفاوت بی‌حسی اسپاینال با اپیدورال

بی‌حسی اسپاینال تزریق مستقیم ماده بی‎حسی به داخل کیسه‎ای است که نخاع و اعصاب داخل آن قرار گرفته‎اند اما در بی‌حسی اپیدورال ماده بی‎حسی به فضای خارج از این کیسه (فضای اپیدورال) تزریق می‎شود. بی حسی اسپاینال و اپیدورال اثر یکسانی دارند و هر دو ناحیه بزرگی از بدن را بی حس می‎کنند اما از آنجایی که تزریق ماده بی‌حسی در روش اسپاینال مستقیم است، اثر آنی و سریع دارد. اما بی حسی اپیدورال کمی بیش‎‏تر طول می‎کشد تا اثر مورد نظر ایجاد شود. 
در بی حسی اپیدورال از یک یا چند داروی ضد درد استفاده می‎شود که از طریق کاتتری که در فضای اپیدورال قرار داده می‌شود، به بدن تزریق می‎گردد. به این ترتیب امکان تزریق مستمر داروی بی‌حس کننده وجود دارد؛ اما داروی به کار رفته در بی حسی اسپاینال تنها یک بار و در دوز اندک تزریق خواهد شد و اگر نیاز مجدد به تزریق داروی بی‎حسی باشد، باید مجدد این پروسه تکرار شود.  

کدام روش بی حسی در سزارین بهتر است؟

بی‎حسی نخاعی یا اسپاینال معمولا اولین انتخاب برای زنانی است که نیاز به زایمان سزارین دارند. زیرا نوزاد در معرض کمترین مقدار دارو قرار می‌گیرد و مادر همچنان می‌تواند فعالانه در تولد نوزاد شرکت کند. با این حال، بیهوشی عمومی ممکن است در برخی موارد ضروری باشد. 

خطرات بی‎حسی اسپاینال برای جنین 

داروهای بی‌حس کننده مورد استفاده در بی حسی اسپاینال در کیسه دورال باقی می‌مانند و وارد خون نمی‌شود. در نتیجه به جنین نیز نخواهد رسید و خطری برای جنین ایجاد نمی‎کند.  

خطرات بی‎حسی اسپاینال برای مادر

یک باور غلط که در خصوص بی حسی نخاعی در سزارین وجود دارد این است که مادران تصور می‌کنند که بی حسی نخاعی باعث کمردرد پس از زایمان خواهد شد اما این تصور کاملا اشتباه است. چراکه سوزنی که برای تزریق به کار برده می‌شود، به قدری نازک است که منجر به کمردرد نخواهد شد. همچنین مادرانی که دچار دیسک مهره‎های کمر هستند، باید این نکته را در نظر داشته باشند که طی روش اسپاینال، سوزن به دیسک نمی‌رسد و منجر به تشدید فتق دیسک یا دیسک کمر نخواهند شد. در واقع به‌دلیل اضافه وزنی که طی بارداری به وجود می‎آید، هر مادری ممکن است کمردرد پس از زایمان را تجربه کند.
بی‎حسی اسپاینال به ندرت عارضه جدی برای مادر ایجاد می‎کند. عوارض نادر بی‌حسی نخاعی شامل موارد زیر است:
• ضربه مستقیم سوزن و آسیب به نخاع؛
• عفونت (مننژیت یا تشکیل آبسه)؛
• هماتوم کانال مهره‏ای؛
• ایسکمی طناب نخاعی؛
• آراکنوئیدیت و آسیب عصب محیطی. 
عوارض بی حسی اسپاینال در سزارین
مانند تمام تکنیک‎های بیهوشی، بی حسی نخاعی در سزارین هم ممکن است عوارض زیر را برای مادر ایجاد کند.  
۱- کاهش فشار خون :
بی حسی در سزارین می‎تواند سطح فشار خون را کاهش دهد و باعث احساس ضعف شود. البته این امر توسط متخصص بیهوشی با تجویز مایعات وریدی و داروهای افزایش فشار خون کنترل می‏شود. 
۲- خارش :
این عارضه می‏تواند به عنوان یک عارضه جانبی به دلیل استفاده از داروهای شبه مورفین ترکیب با داروهای بی حس کننده موضعی ایجاد شود. 
۳- مشکل در دفع ادرار (احتباس ادرار) :
ممکن است تا زمانی که اثرات بی‎حسی نخاعی کامل از بین نرفته باشد، تخلیه کردن مثانه برای شما مشکل باشد. در این موارد از کاتتر یا سوند ادراری کمک گرفته می‌شود تا عملکرد مثانه مجدد شروع شود.     
۴- سردرد :
دلایل زیادی برای سردرد بعد از عمل وجود دارد، از جمله داروی بی‎حسی، کم آبی بدن، غذا نخوردن و اضطراب. اکثر سردردها در عرض چند ساعت با مصرف مسکن‎های ساده بهبود می‎یابند.

آیا بیمار در هنگام بی حسی نخاعی بیدار است؟

معمولا طی جراحی به شما آرام‌بخش داده می‌شود تا به شما کمک کند آرام شوید و خواب سبک داشته باشید. 

مراقبت های بعد از بی حسی اسپاینال

بسته به دوز استفاده شده اثرات بی حسی اسپاینال بین ۲ تا ۴ ساعت طول می‌کشد تا از بین برود. مراقبت بعد از بی حسی نخاعی اهمیت زیادی دارد و به شما کمک می‎کند تا عوارض کمتری را تجربه کنید. 
تا یک روز بعد از سزارین:
• فعالیت سنگین نداشته باشید؛
• رانندگی نکنید؛
• الکل ننوشید؛
• به آرامی شروع به غذا خوردن کنید؛
• مایعات فراوان بنوشید؛
• غذاهایی بخورید که هضم آن‏ها آسان است؛
• از مصرف غذاهای تند یا چرب خودداری کنید؛
• هنگام نشستن یا ایستادن مراقب باشید. اگر خیلی سریع بنشینید یا بایستید ممکن است دچار سرگیجه شوید.

زایمان طبیعی بدون درد

راه‌های زیادی برای زایمان طبیعی بدون درد وجود دارد مثل ماساژ، آب درمانی و یا تمرینات تنفسی. همچنین امکان زایمان طبیعی با بی حسی اسپاینال هم وجود دارد تا درد کمتری را حین زایمان تجربه کنید. 
بی‌حسی اسپاینال روشی ‌است که در آن تزریق داروهای ضد‌درد به مایع نخاعی انجام می‌شود که در طول چند دقیقه تاثیر خود را اعمال می کند. ممکن است در فاصلۀ کمی پس از اعمال بی‌حسی اسپاینال، قدرت حرکت دادن انگشت‌های پا و کمر خود را از دست بدهید، اما به محض از بین رفتن اثر دارو، این علائم از بین می‌روند. در زایمان طبیعی با بی‌حسی اسپاینال انقباضات احساس می‌شوند اما در بی‌حسی اسپاینال برای سزارین از زیر شکم تا پایین بدن طوری بی‌حس می‌شوند که حس کاملا از بین می‎رود و توانایی حرکت دادن پاها وجود ندارد.