افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان نوعی از افسردگی است که بسیاری از والدین پس از به دنیا آمدن فرزندشان آن را تجربه می کنند. افسردگی پس از زایمان یک مشکل رایج پس از زایمان است و از هر10 زن، بیش از 1 نفر در طول یک سال پس از زایمان، به آن دچار می شوند.

افسردگی پس از زایمان می تواند رفتار پدر و مادر را تحت تاثیر قرار دهد. اگر مادری پس از زایمان احساس افسردگی دارد باید به پزشک مراجعه نماید، زیرا ممکن است علائم افسردگی بعد از زایمان ماه ها طول بکشد و یا بدتر شود و بر رفتار پدر و یا دیگر اعضای خانواده تاثیر قابل توجهی بگذارد. دریافت حمایت مناسب و به موقع، سبب بهبودی بیشتر زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان می شود. افسردگی بعد از زایمان می تواند به صورت ناگهانی و یا تدریجی ایجاد گردد.

علائم افسردگی بعد از زایمان:

بسیاری از خانم ها در هفته اول پس از زایمان احساس خستگی و اضطراب می کنند که به آن اندوه پس از زایمان می گویند. اندوه پس از زایمان، دو هفته بعد از زایمان برطرف می شود. در صورتی که اندوه پس از زایمان بیشتر از دو هفته طول بکشد و یا دیرتر شروع شود، به آن افسردگی بعد از زایمان می گویند.

افسردگی بعد از زایمان می تواند در هر زمان از اولین سال پس از زایمان شروع شود. رایج ترین علائم افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:

• احساس مداوم غم و اندوه؛ 

• عدم لذت و بی علاقگی؛

• کمبود انرژی و احساس خستگی مداوم؛

• اختلال در خواب و احساس خواب آلودگی در طول روز؛

• عدم ارتباط عاطفی با نوزاد؛

• هجوم افکار ترسناک مانند ایجاد صدمه به نوزاد؛ 

• عدم تمایل به ارتباط با افراد دیگر؛

• مشکل تمرکز؛

• بی اشتهایی؛

• داشتن احساسات تحریک پذیر یا بسیار بی احساس بودن؛ 

• احساس گناه، نا امیدی و سرزنش؛ 

• فکر کردن به خود کشی یا آسیب به خود. 

علائم ذکر شده می توانند بر زندگی روزمره مادر و روابط مادر با کودک، خانواده و دوستان تاثیر بگذارند. بسیاری از زنان در ابتدا نمی توانند باور کنند که دچار افسردگی بعد از زایمان شده اند، زیرا علائم افسردگی بعد از زایمان ممکن است به تدریج ایجاد شود. همچنین بعضی از افراد ممکن است با خانواده و دوستان خود صحبت نکنند، زیرا نگران هستند که توسط اطرافیان مورد قضاوت قرار گیرند. علائم قابل مشاهده افسردگی پس از زایمان توسط اطرافیان عبارتند از:

• گریه بی دلیل فرد؛ 

• عدم ارتباط عاطفی با نوزاد؛

• ارتباط برقرار نکردن با دیگران؛

• منفی گویی و نا امیدی؛

• غفلت کردن از خود مانند نشستن و عوض نکردن لباس ها؛

• بی توجهی به گذر زمان؛

• از دست دادن حس شوخ طبعی؛

• داشتن نگرانی بی مورد درباره سلامت نوزاد.

در صورت مشاهده هر یک از موارد فوق یا داشتن احساس افسردگی، باید به پزشک مراجعه نمود زیرا در صورت عدم درمان، افسردگی پس از زایمان ممکن است ماه ها یا سال ها ادامه یابد. 

علل افسردگی پس از زایمان:

علت اصلی افسردگی پس از زایمان هنوز کاملا مشخص نیست. برخی از عللی که می توانند افسردگی پس از زایمان ایجاد کنند عبارتند از:

• داشتن سابقه مشکلات بهداشت روان به ویژه افسردگی در سنین پایین؛ 

• داشتن مشکلات سلامت روان در بارداری؛

• نداشتن حامی عاطفی مانند همسر، خانواده و دوستان؛ 

• رابطه عاطفی نامناسب با شریک جنسی؛

• وقوع حوادث استرس زا مانند از دست دادن نزدیکان و سوگواری؛

• داشتن سابقه اندوه پس از زایمان.

بچه دار شدن یک واقعیت تغییر دهنده زندگی است که در برخی مواقع می تواند افسردگی بعد از زایمان را تحریک کند. سازگاری با این واقعیت و پذیرش پدر یا مادر شدن، غالبا زمان بر است، هر چند که مراقبت از کودک نیز می تواند استرس زا و طاقت فرسا باشد.

باورهای نادرستی که درباره افسردگی بعد از زایمان وجود دارد:

در ادامه به تعدادی از باورهای نادرست درباره افسردگی پس از زایمان اشاره می کنیم:

• شدت افسردگی پس از زایمان کمتر از سایر افسردگی ها است: در واقع اینطور نیست و افسردگی پس از زایمان به اندازه انواع دیگر افسردگی ها جدی می باشد. افسردگی پس از زایمان کاملا ناشی از تغییرات هورمونی است. 

• افسردگی پس از زایمان به سرعت از بین می رود: بر خلاف اندوه پس از زایمان، افسردگی پس از زایمان در صورت عدم درمان می تواند ماه ها ادامه داشته باشد و در موارد اندکی حتی می تواند به بیماری طولانی مدت تبدیل شود.

• افسردگی پس از زایمان فقط زنان را تحت تاثیر قرار می دهد: این نیز یک باور اشتباه است و مطالعات نشان داده اند که از هر10 پدر جدید، 1 نفر ممکن است پس از بچه دار شدن افسرده شود. 

بیماری های مرتبط با افسردگی پس از زایمان:

در صورت ایجاد افسردگی پس از زایمان، احتمال ابتلا به بیماری های زیر نیز ممکن است پس از زایمان وجود داشته باشد:

• اختلالات اضطراب: اختلال اضطراب عمومی، اضطراب اجتماعی، اختلال استرس پس از سانحه و اختلال وحشت از مهمترین انواع اختلال اضطراب پس از زایمان هستند. 

• وسواس فکری-عملی: این وسواس شامل تصاویر ناخوشایندی است که به طور مکرر وارد ذهن فرد شده و باعث اضطراب او و رفتارهای تکراری می گردد. 

• سایکوز یا روان پریشی پس از زایمان: این اختلال ترکیبی از علائم دوقطبی (یک لحظه احساس افسردگی و یک لحظه حس خوشحالی فراوان) و توهمات (پذیرش، دیدن و شنیدن چیز های غیر واقعی) است.

اقدامات مناسب برای بهبود افسردگی پس از زایمان:

اگر خانمی احساس می کند که افسردگی پس از زایمان دارد باید به پزشک مراجعه نماید. همسر بیمار نیز باید برای بهبود افسردگی بعد از زایمان به بیمار کمک کند و بیمار نباید به تنهایی برای برطرف نمودن افسردگی خود مبارزه نماید. همچنین توصیه می شود بیمار نکات زیر را در نظر داشته باشد:

• طیف وسیعی از روش های کمکی و پیشتیبانی جهت درمان وجود دارد؛

• افسردگی یک بیماری شبیه به سایر بیماری ها است؛

• افسردگی بعد از زایمان تقصیر بیمار نیست و هر کسی ممکن است به آن مبتلا شود؛

• افسردگی بعد از زایمان به معنی بد بودن والدین نیست؛

• افسردگی پس از زایمان نشانه دیوانگی مادر نیست؛

• در هنگام افسردگی بعد از زایمان کودک از مادر جدا نمی شود و فقط نوزاد در شرایط ویژه ای نگهداری می شود.

درمان افسردگی بعد از زایمان:

افسردگی پس از زایمان برای بیمار ناراحت کننده و ترسناک است و باعث ایجاد احساس تنهایی می شود، اما خوشبختانه پشتیبانی و روش های درمانی موثری برای این عارضه در دسترس هستند. اگر خانمی فکر می کند که افسردگی پس از زایمان دارد باید در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کند. اکثر بیماران با درمان های حمایتی بهبودی کامل می یابند، اگرچه ممکن است درمان افسردگی بعد از زایمان زمان بر باشد. انواع روش های درمان افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:

1) درمان های خودیاری و حمایتی:

-بیمار باید با همسر، دوستان و خانواده خود ارتباط داشته باشد. اطرافیان باید بیمار را درک کنند و اقدامات حمایتی برای بیمار انجام دهند. بیمار هم باید ارائه کمک از سوی اطرافیان را بپذیرد و از آن ها بخواهد که در نگهداری نوزاد، کارهای خانه مانند آشپزی و خرید به او کمک کنند. 

-بیمار برای خود وقت بگذارد و فعالیت های رضایت بخش و آرامش بخش از قبیل پیاده روی، گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب و گرفتن دوش آب گرم انجام دهد.

-بیمار باید هر زمانی که می تواند استراحت کند، گرچه پس از زایمان، استراحت کردن به دلیل مراقبت از نوزاد و شیردهی دشوار است؛ در نتیجه همسر بیمار باید در کار شبانه به بیمار کمک کند. 

-بیمار باید برای تقویت روحیه خود به طور منظم ورزش کند. 

-بیمار رژیم غذایی منظم، سالم و طولانی مدت داشته باشد. 

-بیمار باید از استعمال دخانیات و نوشیدن الکل پرهیز کند، زیرا این امر می تواند افسردگی او را تشدید نماید.

2) درمان های روان شناختی:

درمان های روانشناختی معمولا از اولین روش ها برای درمان افسردگی بعد از زایمان هستند. یکی از روش های درمانی روانشناختی، رفتار درمانی است. هدف از رفتار درمانی، تغییر رفتار منفی به رفتار مثبت و ایجاد مثیت اندیشی است. رفتار درمانی معمولا 3 تا 4 ماه طول می کشد.

درمان بین فردی یکی دیگر از انواع درمان های روانشناختی است. درمان بین فردی شامل گفتگو با یک درمانگر در مورد شناسایی مشکلات روابط بیمار با خانواده، دوستان و نحوه برخورد آن ها با افسردگی است. درمان بین فردی معمولا 3 تا 4 ماه به طول می انجامد.

3) دارو درمانی:

در صورت افسردگی متوسط تا شدید و عدم تمایل به درمان روانشناختی، پزشک ممکن است برای درمان افسردگی بعد از زایمان از داروهای ضد افسردگی استفاده کند. همچنین ممکن است در صورت داشتن سابقه افسردگی یا افسردگی خفیف پس از زایمان، برای بیمار داروهای ضد افسردگی تجویز می شود.

داروهای ضد افسردگی با ایجاد تعادل مواد شیمیایی موجود در مغز، سبب بهبودی خلق و خوی بیمار می شوند. داروهای ضد افسردگی علائم تحریک پذیری، عدم تمرکز و بی خوابی را کاهش داده و به بیمار کمک می کنند که بتواند با نوزاد خود رابطه مناسبی داشته باشد. تاثیر داروهای ضد افسردگی حداقل یک هفته پس از مصرف شروع می شود، بنابراین در صورت عدم احساس بهبودی باید درمان ادامه یابد. پس از احساس بهبودی بیمار باید تا 6 ماه داروهای ضد افسردگی را مصرف نماید. در صورت قطع زود هنگام داروهای ضد افسردگی، ممکن است افسردگی بعد از زایمان مجددا شروع شود. 

آیا در دوران شیردهی میتوان از داروهای ضد افسردگی استفاده کرد؟

اگر مادر شیرده است، باید در مورد داروهای ضد افسردگی مناسب در دوران بارداری با پزشک خود صحبت کند، زیرا مصرف همه داروهای ضد افسردگی در دوران شیردهی بی خطر نیستند. پزشک باید داروهایی که دارای کمترین عوارض برای مادر و نوزاد هستند را تجویز نماید. 

عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی:

شایع ترین عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی عبارتند از: 

• احساس بیماری؛

• خشکی دهان؛

• یبوست؛

• سر گیجه؛

• تاری دید؛ 

• احساس تحریک یا لرزش؛

عوارض فوق باید مدتی پس از مصرف دارو از بین بروند. 

اقدامات لازم در هنگام افسردگی پس از زایمان شدید: 

اگر افسردگی پس از زایمان شدید باشد و بیمار با درمان های فوق بهبود نیابد، احتمالا بیمار به یک تیم متخصص بهداشت روان ارجاع داده می شود. درمان افسردگی بعد از زایمان در این گونه موارد عبارت است از: 

• رفتار درمانی شناختی؛

• روان درمانی؛

• استفاده از داروهای مختلف؛

• ماساژ کودک جهت ارتقا ارتباط عاطفی مادر و نوزاد؛

• الکترو شوک درمانی.

اگر افسردگی بعد از زایمان آنقدر شدید باشد که احتمال ایجاد آسیب از طرف مادر به خودش یا نوزاد وجود داشته باشد، ممکن است بیمار در بیمارستان بستری شود. تا هنگام بهبودی مادر، نوزاد توسط پدر یا نزدیکان نگهداری می شود. 

پیشگیری از افسردگی پس از زایمان:

تا کنون به جز حفظ سبک زندگی سالم هیچ راهی برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان شناخته نشده است. اما اگر فردی سابقه افسردگی یا سابقه خانوادگی افسردگی پس از زایمان دارد و باردار می باشد و یا تصمیم به بارداری دارد، باید به مشاور یا روانپزشک مراجعه نماید. این امر سبب می شود که در صورت لزوم، درمان مناسب برای پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان صورت گیرد. اگر خانمی در طول بارداری خود مشکلات بهداشت روان دارد باید تا چند هفته پس از زایمان به طور مرتب توسط پزشک ویزیت شود.