آیا خونریزی بعد از زایمان طبیعی است؟

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فاطمه فرج زاده فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

داشتن خونریزی واژینال پس از زایمان امری طبیعی است، اما اگر پس از زایمان میزان خونریزی بیشتر از میزان طبیعی باشد به آن خونریزی بعد از زایمان (PPH) یا لوشیا می گویند. خونریزی بعد از زایمان از عوارض نادر اما بسیار جدی پس از زایمان است. خونریزی بعد از زایمان معمولا یک روز بعد از زایمان شروع می شود، اما گاهی ممکن است تا 12 هفته پس از زایمان نیز ادامه داشته باشد.

حدود 5 تا 10 زن از هر 100زن، خونریزی بعد از زایمان دارند. از دست دادن مقداری خون بعد از زایمان طبیعی است. مقدار نرمال خونریزی بعد از زایمان طبیعی، حدود 500 میلی لیتر و در زایمان سزارین، حدود یک لیتر است. در صورت وجود خونریزی بعد از زایمان، خونریزی مادر شدید و بیشتر از حد نرمال خواهد بود که این امر می تواند برای او بسیار خطرناک باشد. خونریزی بعد از زایمان باعث افت شدید فشار خون شده و چنانچه سریع درمان نشود، می تواند منجر به شوک و در نهایت مرگ مادر شود. شوک در اثر عدم خون رسانی کافی به اعضای بدن ایجاد می شود. 

اجزای تشکیل دهنده خونریزی پس از زایمان یا لوشیا:

همان طور که گفته شد، خونریزی پس از زایمان لوشیا نامیده می شود. لوشیا شبیه دوره پریود است و معمولا چهار تا شش هفته پس از زایمان ادامه دارد. عوامل تشکیل دهنده خون لوشیا شامل موارد زیر است:

• خون؛

• ترشحات؛ 

• گلبول های سفید خون؛

• تکه هایی از آندومتر رحم.

همانند خونریزی پریود، خونریزی پس از زایمان هم نتیجه ریزش و ترمیم آندومتر رحم است. در ابتدا لوشیا بیشتر شامل خون می باشد و با گذشت روزها و هفته ها پس از زایمان، احتمالا بیشتر حاوی موکوس خواهد بود. 

خونریزی پس از زایمان طبیعی: 

در طول یک تا سه روز پس از زایمان طبیعی، خونریزی واژینال احتمالا به رنگ قرمز روشن یا قرمز تیره می باشد و ممکن است بویی شبیه خونریزی قاعدگی داشته باشد. همچنین گاهی خونریزی پس از زایمان طبیعی، حاوی تعدادی لخته خون به اندازه یک انگور تا یک آلو است. در بین روزهای چهار تا هفت پس از زایمان طبیعی، خونریزی پس از زایمان باید به رنگ صورتی یا قهوه ای باشد. همچنین لخته های خون باید کوچک شده و یا از بین بروند. در پایان هفته اول پس از زایمان طبیعی، ترشحات باید به رنگ سفید یا زرد باشند. خونریزی واژینال باید سه تا شش هفته پس زایمان طبیعی متوقف شود. 

خونریزی پس از زایمان سزارین:

میزان لوشیا پس از زایمان سزارین احتمالا کمتر از زایمان طبیعی است. چند هفته پس از سزارین، خونریزی واژینال وجود دارد. رنگ خون در خونریزی بعد از زایمان سزارین از قرمز به قهوه ای و سپس به رنگ زرد، درست همانند زایمان طبیعی تغییر خواهد کرد. 

علل خونریزی پس از زایمان:

عوامل متعددی خطر خونریزی بعد از زایمان را افزایش می دهند. اگر خانمی سابقه خونریزی واژینال بعد از زایمان را دارد، احتمال خونریزی شدید بعد از زایمان در او افزایش می یابد. همچنین میزان خونریزی بعد از زایمان، به دلایل نامعلومی در زنان آسیایی و اسپانیایی تبار بیشتر است.

شایع ترین علت خونریزی شدید پس از زایمان آتونی رحم است. در طول بارداری، جفت در داخل رحم رشد کرده و بند ناف، اکسیژن و مواد غذایی جنین را تامین می نماید. پس از زایمان، به طور طبیعی رحم منقبض می شود تا جفت خارج گردد. سپس انقباضات، بر عروق خونی ناحیه محل جفت در رحم فشار وارد می نماید. اگر انقباضات به اندازه کافی قوی نباشد که به آن آتونی رحم می گویند، میزان خونریزی عروق بیشتر می شود.

در صورت آتونی رحم، رحم آن طور که باید منقبض نمی شود و بنابراین ممکن است خونریزی شدید پس از زایمان ایجاد شود. سایر علل خونریزی بعد از زایمان عبارتند از:

• زایمان چند قلویی؛

• درشت بودن جنین؛

• طولانی شدن زایمان؛

• زایمان های متعدد.

سایر عواملی که خطر خونریزی پس از زایمان را افزایش می دهند عبارتند از:

• پارگی رحم: اگر در هنگام زایمان رحم پاره شود به آن پارگی رحم می گویند؛

• سزارین: خطر خونریزی پس از زایمان در عمل سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است؛

• پارگی واژن یا سرویکس در هنگام زایمان؛

• بیهوشی عمومی: در صورتی که عمل سزارین با بیهوشی عمومی انجام شود (نه بی حسی موضعی)، احتمال خونریزی واژینال بیشتر می شود؛

• اکسی توسین: اکسی توسین دارویی است که برای پیشرفت و القای زایمان طبیعی استفاده می شود و می تواند از علل افزایش خطر خونریزی بعد از زایمان باشد؛

• پره اکلامپسی: افزایش فشار خون و پروتئین ادرار بیماران در دوران بارداری پره اکلامپسی نامیده می شود که یکی دیگر از عوامل خطر خونریزی پس از زایمان است؛

• چاقی؛

• مشکلات جفتی. 

علل کوتاه مدت افزایش خونریزی پس از زایمان:

چند هفته پس از زایمان باید خونریزی باید به تدریج کاهش یافته و سپس قطع شود. اما برخی از عوامل می توانند، میزان خونریزی پس از زایمان را به طور موقتی افزایش دهند که این عوامل عبارتند از:

• فشار وارد شده در لحظه برخواستن از تخت خواب؛

• در هنگام شیردهی به دلیل ترشح هورمون اکسی توسین، انقباضات رحمی بیشتر شده، بنابراین خونریزی واژینال افزایش می یابد اما پس از مدتی قطع می شود؛ 

• ورزش کردن؛

• فشار آوردن در هنگام دفع ادرار و مدفوع.

علائم خونریزی پس از زایمان: 

از علائم خونریزی پس از زایمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی شدید واژینال که کم یا متوقف نمی شود؛ 

• تب بالای 38 درجه؛

• کاهش فشار خون یا داشتن علائم شوک مانند تاری دید، افزایش ضربان قلب، لرز، گیجی، خواب آلودگی، احساس ضعف و احساس غش کردن که همگی از علائم کاهش فشار خون هستند؛ 

• داشتن حالت تهوع یا استفراغ؛

• پریدگی رنگ؛

• تورم و درد در اطراف واژن یا پرینه؛

• خونریزی واژینال که حاوی لخته خون بزرگ تر از آلو باشد. 

درمان خونریزی بعد از زایمان:

روش های متعددی جهت درمان خونریزی بعد از زایمان وجود دارد. درمان خونریزی بعد از زایمان بر اساس علت خونریزی واژینال متفاوت است. روش های درمان خونریزی پس از زایمان عبارتند از:

• تجویز دارو به بیمار برای رفع انقباضات رحمی؛

• ماساژ رحم بیمار؛

• خارج کردن تکه های جفت از رحم، در صورت باقی ماندن آن ها پس از زایمان؛

• لاپاراتومی: گاهی برای درمان خونریزی بعد از زایمان جراحی باز شکم یا لاپاراتومی انجام می گردد؛

• انتقال خون: در صورت وجود خونریزی شدید واژینال برای جبران کمبود خون، انتقال خون انجام می گیرد. 

• هیسترکتومی: یکی دیگر از راه های درمان خونریزی بعد از زایمان برداشتن رحم یا هیسترکتومی است؛

• گاهی برای جلوگیری از خونریزی واژینال به بیمار داروی خاصی داده می شود؛

• آمبولیزاسیون عروق رحمی هم ممکن است جهت کاهش جریان خون رحمی انجام گردد؛

• همچنین ممکن است برای کاهش خونریزی واژینال، از وسیله ای به نام "بالن بکری" در داخل رحم استفاده شود. 

سازگاری با حالات و شرایط پس از زایمان:

زایمان اصلی ترین انتقال در زندگی زنان است، بنابراین پذیرش تغییرات جسمی و روحی پس از زایمان برای مادران طول می کشد. مادران پس از زایمان باید به خود اجازه دهند تا بتوانند با شرایط جدید سازگار شوند. اگر مادری مدتی پس از زایمان هنوز احساس راحتی جسمی و روحی نمی کند، باید به مشاوره و پزشک مراجعه نماید.