این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر سیده معصومه قاضی میرسعید فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.

استفاده از بی حسی یا بیهوشی برای زایمان چه تاثیری بر روی بیماران مبتلا به صرع دارد؟

استفاده از بی حسی و بیهوشی در هنگام زایمان زنانی که به بیماری های مغز و اعصاب از قبیل صرع مبتلا هستند، باید با دقت و با حضور متخصص بیهوشی، متخصص زنان و زایمان و معاینه دقیق فیزیکی سیستم عصبی بیمار، پیش از زایمان انجام گیرد. همچنین انجام بررسی هایی برای انتخاب مناسب ترین روش بی حسی یا بیهوشی در مادران مبتلا به صرع، بررسی چگونگی جلوگیری از اثرات نامطلوب دارویی برای جنین و مادر، مانیتور کردن سیستم عصبی مادر و کنترل ضربان قلب جنین نیز از دیگر اقدامات ضروری در زمان زایمان زنان مبتلا به صرع است.
مهمترین نکته در بی حسی و بیهوشی مادران در هنگام زایمان این است که زنانی که قبل از بارداری به بیماری های مغز و اعصاب از قبیل صرع مبتلا شده اند، باید پیش از بارداری با پزشک متخصص در مورد برنامه های بارداری خود صحبت کنند.

انواع بیماری های اعصاب در بارداری:

بیماری های مغز و اعصاب در دوران بارداری به سه گروه تقسیم می شوند:
1- بیماری های عصبی مزمن پیش از بارداری از قبیل بیماری صرع و مولتیپل اسکلروزیس (MS)؛
2- بیمارهایی مانند برخی از تومورهای مغزی یا عروق مغزی که به طور عمده در بارداری آغاز می شوند؛ 
3- بیماری هایی که در اثر برخی شرایط مربوط به بارداری ایجاد می شوند مانند پره اکلامپسی، افزایش همولیز آنزیم های کبدی و بیماری کاهش پلاکت در بارداری. 
بیماری صرع شایع ترین اختلال عصبی است و حدود 50 میلیون نفر در سرتاسر دنیا به بیماری صرع مبتلا هستند. زنان نیمی از جمعیت بیماران مبتلا به صرع را به خود اختصاص می دهند. 

تاثیر بارداری بر بیماری صرع:

بارداری تاثیرات متفاوتی بر بیماری صرع دارد. برخی مطالعات نشان داده اند که میزان تشنج در دو سوم بیماران مبتلا به صرع در دوران بارداری کاهش یافته و یا بدون تغییر باقی می ماند. بیشترین خطر بیماری صرع در هنگام زایمان است. برخی پژوهش ها بیانگر آن است که زنانی که حداقل 9 ماه پیش از بارداری تشنج ناشی از صرع نداشته اند، احتمالا 84 تا 92 درصد در دوران بارداری نیز تشنج نخواهند داشت. 

اثرات صرع بر بارداری:

بر اساس برخی مطالعات صورت گرفته، خطر القای زایمان در هنگام زایمان طبیعی و خطر انجام زایمان سزارین در بیماران مبتلا به صرع افزایش می یابد. در صورت مصرف داروی ضد صرع در طول بارداری، خطر القای زایمان و سزارین حتی بیشتر می گردد. همچنین زنان مبتلا به صرع بیشتر در معرض خطر ابتلا به پره اکلامپسی، افزایش فشار خون بارداری و خونریزی پس از زایمان هستند. 

روش های کاهش درد هنگام زایمان در بیماران مبتلا به صرع:

روش های کاهش درد در هنگام زایمان زنان مبتلا به صرع عبارتند از:
•    بی حسی اپیدورال یا بی حسی نخاعی؛
•    استفاده از تکنیک های تنفسی؛
•    استفاده از گاز انتونکس؛
•    استفاده از دستگاه TENS؛
•    تجویز مسکن ها. 

دستگاه TENS:

همان طور که گفته شد، یکی از روش های کاهش درد زایمان طبیعی، استفاده از دستگاه TENS است. دستگاه TENS با استفاده از تحریک عصبی پوست با کمک جریان الکتریکی بسیار ضعیف، ارسال سیگنال های درد به مغز را متوقف می نماید. تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر ایمن نبودن استفاده از دستگاه TENS در هنگام زایمان زنان مبتلا به صرع مشاهده نشده است، اما در صورت تمایل بیمار به استفاده از دستگاه TENS، بیمار باید با پزشک خود صحبت کرده و تنها در صورت صلاحدید پزشک از این دستگاه استفاده نماید.

بی حسی و بیهوشی هنگام زایمان در زنان مبتلا به صرع:

در صورت کنترل بیماری صرع در دوران بارداری، معمولا در هنگام زایمان نیاز به اقدام خاصی نمی باشد، گرچه همچنان ممکن است که در زمان زایمان به درمان حملات صرعی نیاز باشد. در صورت وقوع تشنج در هنگام زایمان طبیعی و یا سزارین، اکسیژن رسانی به جنین کاهش می یابد، با این حال بیشتر زنانی که به بیماری صرع مبتلا هستند زایمان طبیعی داشته و نوزادان سالمی به دنیا می آورند.
در صورت عدم تشنج در هنگام زایمان، بهترین روش جهت بی حسی و بیهوشی بیمار، استفاده از بی حسی نخاعی اپیدورال است. بی حسی اپیدورال سبب کاهش وقوع تشنج شده، درد زایمان را کاهش داده و همچنین به دلیل تثبیت پلاسمای مواد بیهوشی، اثر ضد تشنج داشته و می تواند از تشنج بیماران در هنگام زایمان جلوگیری نماید.
داروهای بی حسی نخاعی اپیدورال نباید بیش از حد در هنگام زایمان بیماران صرعی مورد استفاده قرار بگیرند. چنانچه از داروهای بی حسی اپیدورال در فاز فعال زایمان استفاده شود و این روش درمانی موثر باشد، بیمار ممکن است بتواند زایمان داشته باشد و یا با استفاده از فورسپس و سطح هوشیاری قابل قبول بیمار، زایمان طبیعی انجام دهد.
برای انجام زایمان سزارین می توان پس از تجویز داروهای ضد تشنج، تشنج را در بیماران صرعی کنترل کرده و سپس برای انجام بیهوشی یا بی حسی نخاعی تصمیم گرفت. به طور کلی، تنها برای حفظ سلامتی مادر و جنین، سزارین روش مناسب تری برای انجام زایمان در بیماران مبتلا به صرع می باشد. برخی مطالعات نیز نشان داده اند که بی حسی نخاعی اپیدورال روش مناسبی برای سزارین در بیماران مبتلا به صرع است؛ گرچه در بیمارستان های مختلف، پروتکل درمانی برای بی حسی و بیهوشی جهت انجام سزارین ممکن است یکسان نباشد. به هر حال متخصص بیهوشی بهترین و مناسب ترین روش را برای بی حسی یا بیهوشی سزارین انتخاب می نماید.
از آنجا که احتمال تشنج در بیمارانی که تشنج راجعه دارند بعد از سزارین افزایش می یابد، آمادگی برای درمان تشنج، صرف نظر از روش بیهوشی و شدت درد در این بیماران ضروری است. در صورت بروز تشنج در هنگام زایمان ممکن است داروهای آرام بخش از قبیل لورازپام به صورت وریدی برای بیمار تجویز شوند. چنانچه بیمار برای نخستین بار در سه ماه سوم بارداری یا پس از زایمان تشنج داشته باشد، تشخیص اکلامپسی از صرع دیررس دشوار خواهد بود که در این موارد، درمان اکلامپسی و یا سایر علل تشنج ضروری است.