چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن چیست ؟

قسمت داخلی رحم مانند بادکنکی است که دیواره های جلو و عقب آن صاف و در برابر یکدیگر قرار دارند. این دیواره با بافتی به نام آندومتر پوشانده شده است. در دوران قاعدگی لایه سطحی (بالایی) آندومتر ریخته می شود. هنگامی که یک زن باردار می شود، رویان در آندومتر کاشته می شود.

آسیب یا عفونت آندومتر ممکن است به پوشش داخلی آسیب برساند و باعث ایجاد چسبندگی رحم شود.

 سندرم آشرمن اصطلاحی است که برای توصیف چسبندگی رحم استفاده می شود. چسبندگی رحم می تواند خفیف و یا با ایجاد نوارهای ضخیم بین دو دیواره، شدیدتر باشد. در موارد شدید، تمام دیواره های جلو و عقب رحم می توانند با هم ترکیب شوند و حفره رحم ناپدید شود.

در موارد خفیف تر نیز، چسبندگی می تواند در مناطق کوچک تری از رحم اتفاق افتد. چسبندگی می تواند ضخیم یا نازک باشد، و نیز ممکن است دو جدار داخلی رحم به طور نادرست کنار هم قرار گرفته و یا با هم ادغام شده باشند.

علت چسبندگی رحم چیست ؟

شایع ترین علت چسبندگی رحم، آسیب به دنبال جراحی حفره رحم است. اتساع و کورتاژ (D&C) یک روش جراحی سرپایی رایج است که طی آن دهانه رحم کشیده می شود و محتوای بافتی رحم برداشته می شود.

کورتاژ معمولا برای ختم بارداری، خونریزی رحم پس از زایمان یا در اثر سقط جنین و یا برای مشکلات زنان که رحم را درگیر می کند مانند خونریزی غیرطبیعی انجام می شود. سایر علل ایجاد چسبندگی رحم، عفونت های داخلی رحم ( آندومتریت)، جراحی برداشتن فیبروم در حفره رحم، سزارین و فرسایش آندومتر است.که یک روش جراحی است که برای آسیب عمدی به پوشش رحم استفاده می شود تا دوره های قاعدگی را سبک تر یا کاملاً از بین ببرد.

علائم چسبندگی رحم

خانومی که چسبندگی داخل رحمی دارد ممکن است هیچ مشکل و علامتی نداشته باشد. ولی با این حال، بسیاری از زنان ممکن است مشکلات قاعدگی مانند غیبت یا دوره های دیر به دیر قاعدگی را تجربه کنند همچنین ممکن است نتوانند باردار شوند یا سقط مکرر را تجربه کنند. همچنین ممکن است در زمان زایمان به دلیل لانه گزینی غیرطبیعی جفت عوارضی را تجربه کنند. اگر بافت آسیب دیده و چسبیده شده به طور جزئی یا کامل جریان خون قاعدگی را مسدود کند، سندرم آشرمن می تواند باعث درد لگن یا قاعدگی دردناک شود.

تاثیر چسبندگی رحم بر ناباروری زنان

شدت چسبندگی رحم، پتانسیل باروری، تاثیر چسبندگی رحم بر ناباروری زنان را تعیین می کند. حتی پس از درمان چسبندگی رحم، برخی از بیماران دچار عدم قاعدگی یا تاخیر در قاعدگی می شوند. بارداری هایی که پس از درمان اتفاق می افتد، احتمال دارد با سقط جنین، زایمان زودرس، خونریزی در سه ماهه سوم و یا اتصال غیر طبیعی جفت به دیواره رحم همراه باشد. احتمال بارداری موفق پس از درمان به نوع و میزان چسبندگی ارتباط دارد.

پس از درمان چسبندگی رحم، بیماران مبتلا به چسبندگی خفیف یا متوسط معمولاً عملکرد طبیعی قاعدگی را تجربه می کنند و میزان موفقیت بارداری در این بیماران تقریباً 70 تا 80 درصد است. بیماران مبتلا به چسبندگی شدید یا تخریب گسترده پوشش آندومتر ممکن است پس از درمان چسبندگی رحم، شانس بارداری 40-20 درصدی داشته باشند. افرادی که آندومترشان آسیب زیادی دیده باشد پس از درمان بهبود نمی یابند، بنابراین تاثیر چسبندگی رحم بر ناباروری زنان ممکن است به گونه ای باشد که گزینه های دیگری مانند فرزندخواندگی و یا لقاح آزمایشگاهی (درمان ناباروری با ای وی اف) با استفاده از رحم اجاره ای، پیشنهاد شود.

خطرات چسبندگی رحم 

برخی از زنان مبتلا به سندرم آشرمن با ناباروری و سقط مکرر دست به گریبان هستند. در صورت ابتلا به سندرم آشرمن امکان باردار شدن وجود دارد اما چسبندگی رحم می تواند خطراتی برای جنین در حال رشد به همراه داشته باشد. احتمال سقط جنین و مرده زایی نیز در زنان مبتلا به این بیماری بیشتر خواهد بود.
سندرم آشرمن همچنین خطر موارد زیر را در دوران بارداری افزایش می دهد:
•    جفت سرراهی؛
•    جفت اینکرتا؛
•    خونریزی بیش از حد.

چگونه می توان چسبندگی رحم را تشخیص داد؟

چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن را می توان با هیستروسکوپی، عکس رنگی رحم (هیستروسالپنگوگرافی (HSG)) و سونوهیستروگرافی سالین تشخیص داد. هیستروسکوپی دقیق ترین روش ارزیابی چسبندگی های داخل رحمی است و روشی است که در آن وسیله ای با دوربین نازک و روشن از طریق دهانه رحم وارد می شود تا پزشک بتواند مستقیماً داخل رحم را ببیند. این کار را می توان در مطب انجام داد یا ممکن است در اتاق عمل انجام شود.
HSG و SHG به طور کلی آزمایش های غربالگری مفیدی برای تشخیص چسبندگی داخل رحمی هستند. هیستروسکوپی یک روش تصویر برداری با اشعه ایکس است که طی آن ماده حاجب که در اشعه ایکس به وضوح دیده می شود به داخل حفره رحم تزریق می شود تا شکل داخل رحم دیده شود. 

در طی سونوهیستروگرافی، محلول آب نمکی مشابه مایعات طبیعی بدن از طریق دهانه رحم به رحم تزریق می شود و از دستگاه سونوگرافی برای دیدن حفره رحم استفاده می شود. در  هر دو روش، چسبندگی به عنوان نقص پر کردن یا به صورت فضاهایی که مایع آزادانه جریان نمی یابد دیده می شود. هر دو نیازی به بیهوشی ندارند، اگرچه ممکن است از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی برای کاهش گرفتگی عضلانی که در حین عمل ایجاد می شود، استفاده شود.

درمان چسبندگی رحم

درمان جراحی چسبندگی رحم با هیستروسکوپی توصیه می شود. از هیستروسکوپ برای برش بافت آسیب دیده استفاده می شود. این کار اغلب تحت بیهوشی انجام می شود .به دنبال برش چسبندگی، بسیاری از جراحان توصیه می کنند که دستگاهی مانند لوله پلاستیکی یا بادکنک را به طور موقت در داخل رحم قرار دهید تا دیواره های رحم را از هم جدا نگه دارد و احتمال چسبندگی رحم را کاهش دهد.

درمان هورمونی با استروژن و گاهی مسکن ها و یا آنتی بیوتیک ها اغلب بعد از جراحی توصیه می شود تا احتمال بازگشت چسبندگی بیشتر کاهش یابد. در موارد شدید، ممکن است انجام بیش از یک عمل جراحی برای از بین بردن چسبندگی لازم باشد و گاهی اوقات از هیستروسکوپی در مطب برای کمک به حفظ حفره طبیعی به جای بالون استفاده می شود.

به طور کلی، هنوز اطلاعات زیادی وجود ندارد که ثابت کند هیستروسکوپی صد در صد سقط مکرر را کاهش می دهد.