بارداری چندقلویی

بارداری چندقلویی به بارداری گفته می‌شود که مادر بیش از یک جنین درون رحم خود حمل می‌کند. این جنین‌ها می‌توانند از یک تخمک یا از تخمک‌های متعدد باشند.
جنین‌هایی که از یک تخمک هستند «هم‌سان» نامیده می‌شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یک تخمک با یک اسپرم لقاح یافته و سپس به دو یا چند رویان تقسیم شود. پزشکان معتقدند این اتفاق کاملاً بر اساس شانس صورت می‌گیرد و ارتباطی به سن، نژاد یا سابقه‌ی خانوادگی ندارد.
اگر جنین‌ها همسان باشند:
•    همگی پسر یا همگی دختر هستند؛
•    همگی گروه خونی یکسان دارند؛
•    احتمالاً همگی در چهره، رنگ پوست، رنگ مو و رنگ چشم‌ها شباهت دارند. اما دقیقاً شبیه به هم نبوده و اثر انگشت متفاوت دارند.
جنین‌هایی که از تخمک‌های مختلف هستند غیرهمسان نامیده می‌شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دو تخمک یا بیشتر توسط اسپرم‌های متفاوت لقاح پیدا می‌کنند. دوقلوهای غیرهمسان تمایل به بروز در سایر اعضای خانواده نیز دارند، به این معنی که اگر کسی در خانواده‌ی شما دوقلوی غیرهمسان دارد، احتمال اینکه شما نیز دوقلوی غیرهمسان داشته باشید بیشتر است.
اگر جنین‌ها غیرهمسان باشند:
•    در هر بارداری می‌توانند دختر و یا پسر باشند؛
•    می‌توانند گروه خونی متفاوت داشته باشند؛
•    ممکن است شبیه به هم نباشند، اما امکان دارد شباهت‌هایی داشته باشند.
اگر از داروهای کمک‌باروری استفاده کنید یا به کمک لقاح آزمایشگاهی باردار شده باشید، احتمال بارداری چندقلویی در شما بیشتر می‌شود. داروهای باروری باعث تحریک تولید چندین تخمک در هر چرخه‌ی قاعدگی شده و شانس بارداری چندقلویی را افزایش می‌دهند. زمانی که از لقاح آزمایشگاهی برای بارداری یک زن استفاده می‌شود، ممکن است برای افزایش شانس بارداری چندین تخمک لقاح‌یافته درون رحم گذاشته شود تا حداقل از یکی جنین تشکیل شود. اما در برخی موارد بیشتر از یک جنین شروع به رشد می‌کند.

چه عواملی باعث چندقلوزایی می شود؟

عواملی که احتمال بارداری چندقلویی را افزایش می‌دهد:
•    سن بالاتر از 35 سال؛
•    نژاد آفریقایی؛
•    سابقه‌ی دوقلوی غیرهمسان در بارداری‌های قبلی؛
•    سابقه‌ی داشتن دوقلوی غیرهمسان در خانواده؛
•    قطع مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری.

چگونه متوجه بارداری چندقلویی خود شویم؟

•    تأیید سونوگرافی
تنها راه تشخیص قطعی بارداری چندقلویی انجام سونوگرافی است.
•    تعداد ضربان قلب
صدای ضربان قلب ممکن است اواخر سه‌ماهه‌ی اول بارداری توسط دستگاه داپلر قابل شنیدن باشد. پزشک و مامای باتجربه نیز می‌توانند چندین صدای قلب را تشخیص دهند. با این حال این روش دقیق نیست، زیرا می‌توان صدای قلب یک جنین را از مناطق مختلف روی شکم مادر شنید.
•    سطح بالای هورمون  hCG
زنانی که چندقلو باردار هستند ممکن است افزایش بیشتری در سطح هورمون بارداری داشته باشند. اگر چه افزایش سطح این هورمون به تنهایی نشان‌دهنده‌ی بارداری چندقلویی نیست. تحقیقات بیشتری برای یافتن دلایل افزایش بیش از حد سطح هورمون hCG نیاز است.
•    نتیجه‌ی آزمایش غیرطبیعی AFP
غربالگری آلفافیتوپروتئین که به عنوان غربالگری سرم مادر یا آزمایش سه‌گانه نیز شناخته می‌شود، در سه‌ماهه‌ی دوم بارداری انجام می‌شود. این غربالگری برای یافتن ناهنجاری‌های خاص و اندازه‌گیری مقدار پروتئین خاصی که توسط کبد جنین ترشح می‌شود، انجام می‌شود. نتیجه‌ی مثبت آزمایش یا بالا بودن مقدار آن ممکن است نشانه‌ی بارداری چندقلویی باشد.
•    اندازه‌ی رحم بزرگ‌تر از سن حاملگی
پزشکان و ماماها ارتفاع رحم زن باردار را در هر مراقبت انداز‌ه‌ گیری می‌کنند. این اندازه‌گیری شامل فاصله‌ی بین قسمت فوقانی استخوان شرمگاهی تا بالاترین قسمت رحم می‌شود. این اندازه‌گیری به تشخیص سن حاملگی کمک بسیاری می‌کند. در زنانی که بارداری چندقلویی دارند، اغلب سایز رحم و ارتفاع آن بزرگ‌تر است. البته عوامل دیگری نیز می‌تواند سبب افزایش این اندازه‌ها شود.
•    افزایش وزن
عوامل متعددی می‌تواند سبب افزایش وزن زیاد در بارداری شود، عمده‌ی دلایل به تغذیه‌ی نامناسب مربوط می‌شود. اضافه‌وزن مجاز در بارداری به قد، شکل بدن و وزن قبل از بارداری بستگی دارد. به طور متوسط زنانی که بارداری چندقلویی دارند نهایتاً 5 کیلوگرم نسبت به بارداری تک‌قلویی می‌توانند وزن اضافه کنند.
•    تهوع صبحگاهی شدید
تقریباً در نیمی از بارداری ها زنان تهوع صبحگاهی را تجربه می‌کنند، اما در بارداری‌های چند قلویی شدت تهوع بسیار بیشتر است.
•    حرکات مکرر و زودهنگام جنین
اگر چه در جامعه‌ی پزشکی بحث در خصوص این موضوع بسیار است، اما زنانی که بارداری چندقلویی دارند معتقدند نسبت به مادران دیگر حرکات جنین‌های خود را زودتر حس می‌کنند. اما دیده شده در زنانی که چندمین بارداری خود را می‌گذارنند نیز حرکات جنین نسبت به بارداری اول زودتر حس می‌شود.
•    خستگی مفرط
خستگی می‌تواند ناشی از استرس، کار و سایر مسئولیت‌ها نیز باشد. اما در بارداری چندقلویی دلیل خستگی می‌تواند ناشی از تلاش بدن مادر برای تأمین مواد مغذی مورد نیاز جنین‌ها باشد.

بارداری چندقلویی چه عوارضی دارد؟

از بین همه‌ی انواع بارداری‌های چندقلویی، بارداری دوقلویی دارای کمترین مشکلات و عوارض است. هر جنین اضافه باعث افزایش عوارض بارداری می‌شود. توجه کنید که بسیاری از بارداری‌های چندقلویی کاملاً سلامت به پایان می‌رسند.

عوارض شایع چند قلویی عبارتند از:

•    زایمان زودرس
زایمان زودرس به زایمان قبل از 37 هفته‌ی کامل بارداری گفته می‌شود. طول مدت بارداری به ازای هر جنین اضافه کوتاه‌تر می‌شود. به طور متوسط بارداری تک‌قلویی تا 39 هفته، دوقلویی تا 36 هفته، سه ‌قلویی تا 32 هفته، چهارقلویی تا 30 هفته و پنج‌قلویی تا 29 هفته طول می‌کشد. تقریباً 60 درصد بارداری‌های دوقلویی کاملاً رسیده به دنیا می‌آیند، در حالی که 90 درصد بارداری‌های سه قلویی زایمان زودرس دارند. در بیشتر مواقع زایمان زودرس در نتیجه‌ی پاره شدن زودرس پرده‌های جنین اتفاق می‌افتد.
•    وزن کم هنگام تولد
وزن کم هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم) همیشه با زایمان زودرس مرتبط است. نوزادانی که قبل از هفته‌ی 32 و با وزن کمتر از 1500 گرم متولد می‌شوند، با عوارض نوزادی بیشتری مواجه می‌شوند. این نوزادان در معرض خطر مشکلات بلندمدت مانند عقب‌ماندگی ذهنی، فلج مغزی، مشکلات بینایی و کاهش شنوایی هستند.
•    محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
بارداری‌های چندقلویی نیز مانند بارداری‌های تک‌قلویی تقریباً رشد مشابهی خواهند داشت، اما سرعت رشد در بارداری‌های چندقلویی پس از هفته‌ی 32-30 کاهش پیدا می‌کند. سرعت رشد در بارداری‌های سه ‌قلویی پس از هفته‌های 28-27 کاهش پیدا می‌کند و در بارداری‌های چهارقلویی پس از هفته‌ی 26-25 اتفاق می‌افتد. تصور این است که محدودیت رشد داخل رحمی به دلیل عدم توانایی جفت برای مدیریت رشد بیشتر است. در این حالت به ناچار جنین‌ها برای تغذیه رقابت می‌کنند. این مورد در سونوگرافی با تخمین اندازه‌ی جنین‌ها قابل تشخیص است.
•    پره‌اکلامپس ( مسمومیت بارداری)
احتمال پره اکلامپسی در بارداری دوقلویی دو برابر بیشتر از تک ‌قلویی است. تقریباً نیمی از بارداری های سه قلویی با پره‌اکلامپسی همراهند. افزایش تعداد مراقبت‌های بارداری به تشخیص و درمان پره‌اکلامپسی کمک شایانی می‌کند. مراقبت‌های بارداری کافی هم‌چنین احتمال خطر برخی مشکلات مربوط به مادر و جنین‌ها را کاهش می‌دهد.
•    دیابت بارداری
احتمال دیابت بارداری در بارداری‌های چندقلویی در نتیجه‌ی تعداد جفت، سایز جفت، مقاومت به انسولین و افزایش سطح هورمون‌های جفتی است. جهت پی بردن به میزان ارتباط دیابت بارداری با بارداری‌های چندقلویی تحقیقات بیشتری در دست انجام است.
•    جدا شدن زودرس جفت
احتمال جدا شدن زودرس جفت در بارداری در بارداری های چند قلویی سه برابر است. این اتفاق اغلب در سه‌ماهه‌ی سوم بارداری رخ می‌دهد اما با انجام زایمان طبیعی این خطر بیشتر می‌شود.
•    مرگ نوزاد یا از دست دادن بارداری
مرگ داخل رحمی جنین نادر است. در این مواقع پزشک راجع به جنین‌های دیگر تصمیم‌گیری می‌کند. اگر بارداری «دی‌کوریونیک» (جنین‌ها در پرده‌های کوریونی جدا از هم) باشد به مداخله نیازی نیست. دوقلوهای ناهمسان همیشه دو کوریون دارند، در حالی که دوقلوهای همسان ممکن است یک یا دو کوریون داشته باشند. اگر بارداری با یک پرده‌ی کوریون همراه باشد، ممکن است توصیه به زایمان شود تا جنین‌های دیگر آسیب نبینند. در این وضعیت، انتخاب بین داشتن نوزاد نارس و یا صبر کردن و بروز سایر مشکلات احتمالی درون رحم دشوار است.
•    سزارین
بارداری چندقلویی به معنای قطعی انجام سزارین نیست، اما توصیه معمول در بارداری بیشتر از سه قلویی سزارین است. دوقلوها اغلب از طریق زایمان طبیعی به دنیا می‌آیند.

شانس زایمان طبیعی در چه دوقلوهایی وجود دارد؟

زایمان طبیعی برای دوقلوها بستگی به موقعیت قرارگیری جنین‌ها دارد. زمانی مجاز به انجام زایمان طبیعی هستیم که شرایط زیر وجود داشته باشد:
•    سن حاملگی بالاتر از 32 هفته؛
•    قل اول که در نزدیک دهانه‌ی رحم قرار گرفته بزرگ باشد؛
•    سر قل اول پایین (سفالیک) باشد؛
•    قل دوم کوچک‌تر از قل اول باشد؛
•    شواهدی مبنی بر مشکلات تنفسی جنین نباشد؛
•    سر جنین و لگن مادر متناسب باشند.