بارداری در زنان مبتلا به سلیاک

اول از همه بهتر است بدانیم که بیماری سلیاک چه بیماری است و بارداری در زنان مبتلا به سلیاک چه تفاوتی با بارداری های طبیعی دیگر دارد، بیماری سلیاک یک بیماری خودایمن است که در آن سیستم ایمنی بدن هنگام خوردن مواد غذایی حاوی گلوتن به بافت‎های خود بدن حمله می‏کند و به روده باریک آسیب می‎رساند بنابراین بدن شما نمی‎تواند مواد مغذی را به درستی دریافت و جذب کند. بیماری سلیاک می‎تواند علائم مختلفی از جمله اسهال، درد شکم و نفخ ایجاد کند. 

گلوتن پروتئینی است که به طور طبیعی در دانه‎ های غلات، به ویژه گندم وجود دارد. بعضی از مواد غذایی تهیه شده از گندم که حاوی گلوتن هستند عبارتند از: 

• نان و محصولات مشابه؛
• ماکارونی؛
• غلات؛
• سس‌‌ها.

علاوه بر گندم، گلوتن ممکن است در بسیاری از غلات دیگر نیز وجود داشته باشد، از جمله:

• جو؛
• بلغور؛
• مالت.

بارداری برای اکثر زنان یک تجربه شگفت انگیز است اما بیماری سلیاک و بارداری می‏تواند سخت‏تر و چالش برانگیز باشد و اکثر مادران نگران تاثیر بیماری سلیاک بر جنین خود هستند.

زنانی که مبتلا به بیماری سلیاک هستند، دو تا چهار برابر بیش‏تر از افرادی که به این بیماری مبتلا نیستند، مشکلات و عوارض بارداری را تجربه می‎کنند. چرا که سلیاک می‏تواند باعث کمبود روی، سلنیوم و اسید فولیک در بدن شود که همگی ترکیبات مهمی برای بارداری هستند.

برای زنان مبتلا به بیماری سلیاک مهم است که به یک رژیم غذایی بدون گلوتن در بارداری پایبند باشند از طرفی نگرانی‎ هایی از تاثیر بیماری سلیاک بر باروری هم در زنانی که تا به حال مادر نشده‎ اند، وجود دارد. 

مهم‎ترین موضوعی که باید در مورد بیماری سلیاک و بارداری در نظر گرفت این است که چه زمانی بیماری سلیاک تشخیص داده شده؟ قبل، حین یا بعد از بارداری؟ و آیا بیمار رژیم غذایی بدون گلوتن در بارداری داشته یا نه؟ به نظر می‎رسد اکثر مشکلات بارداری مرتبط با بیماری سلیاک در افرادی رخ می‎دهد که هنوز سلیاک آن‎ها تشخیص داده نشده یا در افرادی که بیماری آن‎ها تشخیص داده شده اما رژیم غذایی بدون گلوتن را رعایت نمی‎کنند چرا که پیروی از یک رژیم غذایی دقیق بدون گلوتن در بارداری می‏تواند به جلوگیری از برخی از این مشکلات کمک کند.  

ارتباط ناباروری و سلیاک 

آیا سلیاک باعث ناباروری می شود؟ ممکن است یکی از نگرانی‏ های زنانی که مبتلا به این بیماری هستند، ناباروری به دلیل سلیاک باشد. هرچند اکثر زنانی که مبتلا به سلیاک هستند، به طور طبیعی موفق به بارداری می‌شوند اما براساس مطالعات متعددی که بر روی زنانی که از ناباروری با علل ناشناخته رنج می‎برند، انجام شده، به نظر می‎رسد که احتمالا ابتلا به بیماری سلیاک تشخیص داده نشده که بین ۱ تا ۳ درصد در افراد ممکن است اتفاق بیافتد. 

به همین دلیل، برخی از پزشکان از آزمایش بیماری سلیاک در تمام زنانی که از ناباروری بدون علت رنج می‎برند، پیشنهاد می‎کنند چرا که ممکن است ناباروری به دلیل سلیاک ایجاد شده باشد. 

یادآوری این نکته ضروری است که بسیاری از زنانی که در فرآیند ارزیابی ناباروری، مبتلا به بیماری سلیاک تشخیص داده می‏شوند، هیچ علامتی به جز خود ناباروری ندارند خوشبختانه ناباروری به دلیل سلیاک پس از درمان با رژیم غذایی بدون گلوتن معمولا از بین می‎رود و وضعیت باروری بیماران به حالت عادی باز می‏گردد و ممکن است در آخرین مرحله ای وی اف به دلیل سلیاک به شما پیشنهاد شود.

آزمایش سلیاک در دوران بارداری وجود دارد؟

به خاطر تاثیر بیماری سلیاک بر بارداری و عوارضی که ممکن است برای مادر ایجاد می‎کند، در مواردی که شک به ابتلا به این بیماری وجود دارد، آزمایش‎های تشخیصی درخواست می‌شود.

بیماری سلیاک با آزمایش خون قابل تشخیص است همچنین ممکن است برای تایید تشخیص نیاز به بیوپسی از روده کوچک داشته باشید. در حین آزمایش برای بیماری سلیاک، باید غذاهای حاوی گلوتن مصرف کنید تا مطمئن شوید آزمایشات دقیق هستند.

 آزمایش‎های سرولوژی به دنبال آنتی بادی در خون شما هستند. سطوح بالا برخی از پروتئین‎ های آنتی بادی نشان دهنده واکنش ایمنی به گلوتن است. آزمایش ژنتیکی برای آنتی‎ژن‎های لکوسیت انسانی (HLA-DQ2 و HLA-DQ8) نیز می‎تواند برای تشخیص دقیق تر بیماری سلیاک استفاده شود.

عوارض سلیاک در دوران بارداری

شواهد و تحقیقات انجام شده ارتباط بین بیماری سلیاک و سایر مشکلات احتمالی بارداری را نشان می‎دهد. در افراد مبتلا به بیماری سلیاک احتمال تولد نوزاد با وزن کم شش برابر بیش‎تر از سایر زنان است.

افرادی که با بیماری سلیاک زندگی می‎کنند، معمولا حاملگی های کوتاه تری دارند و ممکن است، زایمان زودرس را تجربه نمایند که همین مسئله می‎تواند منجر به وزن کم نوزاد شود.

زایمان سزارین نیز در افراد مبتلا به بیماری سلیاک بیش‎تر دیده می‌شود. البته پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن در بارداری می‏تواند به شما کمک کند تا یک بارداری سالم را تجربه نمائید از دیگر عوارض و تاثیر بیماری سلیاک بر بارداری می‏توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• کم خونی شدید؛
• سقط جنین؛
• جدا شدن زودرس جفت؛ 
• فشار خون حاملگی؛
• افزایش غیرطبیعی فعالیت ماهیچه های رحم؛
• محدودیت رشد داخل رحمی.

آیا سلیاک باعث سقط جنین می شود؟

بیش از نیمی از زنان مبتلا به سلیاک درمان نشده سقط جنین یا نتیجه نامطلوب بارداری را تجربه می‎کنند.

آیا رژیم بدون گلوتن در افراد مبتلا به بیماری سلیاک احتمال سقط را کاهش می دهد؟

در بیش‌تر موارد، پس از ۶ تا ۱۲ ماه از رژیم غذایی بدون گلوتن، می‎توان از تاثیر بیماری سلیاک بر بارداری جلوگیری کرد. شواهد نشان می‎دهد که در این صورت هیچ نتیجه نامطلوبی در بارداری مشاهده نمی‎شود و احتمال سقط شدن جنین به طور چشمگیری کاهش پیدا می‎کند.

تاثیر بیماری سلیاک بر جنین

آنتی‎بادی‎های مربوط به بیماری سلیاک ممکن است به گونه ‎های مختلف به جفت و جنین آسیب وارد کنند. بیماری سلیاک ممکن است جذب ویتامین‎ ها و مواد معدنی توسط جنین را دشوار کند و باعث محدودیت رشد جنین شود اما باعث ناهنجاری جنین و یا آسیب جدی به جنین نمی‌شود. 

مکمل های سلیاک در بارداری

در صورت ابتلا به سلیاک مصرف مکمل‏ ها پیش از باردار شدن و طی بارداری اهمیت زیادی دارد چون پیروی کردن از رژیم غذایی عاری از گلوتن می‏تواند باعث کاهش مواد مغذی مثل کلسیم، آهن، فیبر، روی، منیزیوم، ویتامین D و اسید فولیک، در بدن‎تان شود. 

همچنین اگر از بیماری سلیاک رنج می برید، به احتمال زیاد از کمبود اسید فولیک، روی و سلنیوم که نقش زیادی در حفظ تندرستی مادر و جنین در دوران بارداری ایفاء می‎کنند، رنج خواهید برد بنابراین، مصرف روزانه مکمل ویتامین ها و مواد معدنی ضروری حیاتی است.

اسید فولیک در دوران بارداری برای محافظت در برابر نقص لوله عصبی (NTDs) یا اسپینا بیفیدا مهم است. مصرف مکمل اسید فولیک به میزان ۱ میلی‎گرم به همه زنان در طول سه ماه قبل از بارداری و ۱۶ هفته اول بارداری توصیه می‎شود. اما به زنان مبتلا به بیماری سلیاک به عنوان یک اقدام احتیاطی ۵ میلی‎گرم اسیدفولیک توصیه می‎شود؛ چرا که به خاطر مشکلاتی که سلیاک در جذب مواد مغذی ایجاد می‏کند، بخش زیادی از اسیدفولیک جذب نشده و از بدن دفع می‎گردد. 

رژیم غذایی سلیاک در بارداری

وضعیت خوب تغذیه و بهبودی بیماری سلیاک باید قبل از باردار شدن زن حاصل شود تا سلامت مادر به حداکثر برسد و از تاثیر بیماری سلیاک بر جنین جلوگیری کرد. از آنجایی که کمبودهای تغذیه‌ای می‌تواند بر عملکرد تولید مثل تأثیر بگذارد (به ویژه روی، سلنیوم، آهن و فولات)، همه آزمایش‌ها باید طبیعی باشند یا به اندازه کافی نزدیک به هدف توسط پزشک در نظر گرفته شوند. 

پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن مهم‎ترین کلید برای داشتن یک بارداری سالم و جلوگیری از تاثیر بیماری سلیاک بر جنین است. در این رژیم غذایی از غذاهایی که از دانه ‎های حاوی گلوتن گندم، چاودار و جو تهیه می‎شوند باید اجتناب کنید. 

از آنجایی که رژیم غذایی بدون گلوتن اغلب کلسیم، آهن، فیبر، روی،ویتامین‎ های گروه B، ویتامین D و منیزیم کمتری دارد، جایگزینی این مواد مغذی از طریق یک رژیم غذایی سالم و متعادل و مولتی ویتامین مناسب بدون گلوتن بسیار مهم است. اکثر مردم نمی‎توانند نیازهای تغذیه ای خود را تنها از طریق رژیم غذایی تامین کنند و مکمل های استاندارد مولتی ویتامین بدون گلوتن را زیر نظر پزشک باید مصرف نمایند.

 از آنجایی که عدم تحمل لاکتوز در بیماران سلیاک شایع است، دستیابی به میزان مورد نیاز کلسیم و ویتامین D در رژیم روزانه از طریق لبنیات اغلب دشوار است برای همین مصرف مکمل کلسیم همراه ویتامین D اغلب توصیه می‎شود.

تأثیر بیماری سلیاک بر زایمان

بیماری سلیاک و بارداری تاثیری بر روش زایمان نخواهد داشت اما شواهد نشان می‎دهد که سزارین در زنان مبتلا به سلیاک بیش‎تر از مادرانی است که مبتلا به چنین بیماری نیستند.