ترومبوز وریدی در بارداری

وریدهای (سیاهرگ) بدن، خون را از قسمت‌های مختلف بدن به قلب باز می‌گردانند. گاهی اوقات یک لخته‌ی خون می‌تواند در یکی از وریدها شکل گیرد که «ترومبوز وریدی» نامیده می‌شود.

شایع‌ترین لخته‌ی خون در بارداری «ترومبوز وریدهای عمقی» یا «DVT» نام دارد. تقریباً بیش از 80 درصد موارد DVT در پای چپ اتفاق می‌افتد. لخته‌ درون یک ورید عمقی زیر پوست قرار دارد و می‌تواند پشت پا، ساق پا و یا لگن مشاهده شود. خوشبختانه، ترومبوز وریدی و آمبولی ریه قابل درمان هستند و می‌توان در زنان دارای عوامل خطر، از این مشکل جلوگیری کرد.

ترمبوز وریدی بارداری چه علایمی دارد؟

علایم شایع معمولاً در یک پا رخ می‌دهد که شامل این موارد است:

• درد، حساسیت به لمس و تورم، معمولاً در یکی از پاها اگر چه هر دو پا نیز می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند.
• احساس سنگینی در پا
• قرمزی یا تغییر رنگ پوست
• احساس گرما در محل تشکیل لخته
• بزرگ‌تر از حالت عادی به نظر رسیدن وریدهای پا

تورم و احساس ناراحتی در پاها در دوران بارداری شایع است، بنابراین این علایم همیشه به معنای وجود مشکل نیست.

ترمبوز وریدی در بارداری چه عوارضی دارد؟

اگر فردی دچار ترومبوز وریدی باشد و درمان نشود این لخته می‌تواند از پاها حرکت کرده و وارد یکی از ریه‌ها شود. در این صورت آمبولی ریه اتفاق می‌افتد و این مشکل بسیار جدی است و نیاز به درمان فوری دارد.

علایم آمبولی ریه در بارداری چیست؟

• تنگی نفس یا تنفس کمتر از حد معمول
• احساس درد در قفسه‌ی سینه
• سرفه‌ی خونی
• احساس ناخوشی یا غش کردن
• افزایش ضربان قلب

با داشتن علایم ذکر شده باید سریعاً آمبولانس درخواست و فرد به بیمارستان منتقل شود. تشخیص قطعی آمبولی ریه شامل رادیوگرافی قفسه‌ی سینه، الکتروکاردیوگرام، آنژیوگرام و یا عکس ریه است.

دلیل لخته شدن خون در پاها در بارداری چیست؟

لخته شدن خون در بدن، به ندرت اتفاق می‌افتد اما بارداری، مستعدکننده‌ی این شرایط است. در بارداری احتمال ایجاد لخته‌ی خون 10 برابر بیشتر از حالت غیر بارداری است. احتمال این خطر به تدریج در بارداری بیشتر شده و در سه هفته‌ی اول پس از زایمان به اوج می‌رسد.

دلایل ایجاد لخته‌ی خون در بارداری عبارتند از:

• غلظت خون در بارداری به دلیل کمک به جفت برای خون‌رسانی در دوران بارداری تغییر می‌کند. به علاوه این امر از خون‌ریزی زیاد در طول زایمان و پس از آن جلوگیری می‌کند.
• جریان خون از وریدهای پا به سمت قلب بسیار آهسته صورت می‌گیرد. این امر به دلیل هورمون‌های بارداری و بزرگ شدن رحم اتفاق می‌افتد.
• در طول زایمان به دلیل فشار جنین به عروق لگن، وریدها کمی آسیب می‌بینند و شانس گسترش لخته‌ی خون افزایش پیدا می‌کند.

علی‌رغم همه‌ی دلایل ذکر شده به طور کلی احتمال کمی برای لخته شدن خون در بارداری وجود دارد. تنها 1 یا 2 زن در هر 1000 نفر در طول بارداری یا در 6 هفته‌ی اول پس از زایمان به این مشکل دچار می‌شوند.

چه عواملی ترمبوز وریدی بارداری را تشدید می‌کند؟

• ابتلا به تروبوفیلی
• بیماری قلبی، لوپوس یا بیماری سیکل سل
• سن بالاتر از 35 سال
• سیگار کشیدن
• داشتن اضافه‌وزن با نمایه توده‌ی بدنی (BMI) بیش از 30 در قبل از بارداری یا اوایل بارداری
• بارداری چندقلویی
• واریس شدید
• استفاده از ویلچر
• بارداری سوم و بالاتر
• سزارین
• بستری یا استراحت مطلق به مدت حداقل سه روز در بارداری یا پس از زایمان
• انجام عمل جراحی در بارداری یا پس از زایمان مانند عمل برداشت آپاندیس
• تهوع بارداری بسیار شدید که منجر به کم‌آبی و افزایش غلظت خون شود
• ابتلای به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها در سه‌ماهه‌ی اول بارداری
• سفری که بیش از 4 ساعت طول بکشد
• پره‌اکلامپسی
• بیماری‌های مزمن مانند بیماری روده تحریک‌پذیر یا سایر بیماری‌های عروقی
• وقوع مشکلاتی که در طی زایمان مانند زایمان طول‌کشیده
• تولد نوزاد نارس
• خونریزی بسیار شدید پس از زایمان و نیاز به تزریق خون
• مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری

چگونه از ترمبوز وریدی در بارداری پیشگیری کنیم؟

• ترک کردن سیگار؛
• نوشیدن مقدار زیادی مایعات؛
• داشتن رژیم غذایی مناسب به ویژه در افراد دارای اضافه‌وزن؛
• انجام ورزش منظم مانند پیاده‌روی و شنا برای کمک به گردش خون در پاها؛
• پوشیدن جوراب مخصوص واریس در هنگام سفر طولانی با هواپیما یا بستری شدن طولانی‌مدت در بیمارستان که باعث فشار به پا و کمک به افزایش سرعت جریان خون می‌شود؛
• قدم زدن هنگام مسافرت (هر دو ساعت یک بار) حتی درون هواپیما؛
• تکان دادن پاها در وضعیت نشسته.

ممکن است پزشک برخی داروهای ضد انعقاد را تجویز کند که هم نقش پیشگیری داشته و هم در جلوگیری از بزرگ شدن لخته تأثیر دارد. بدن به تدریج لخته را از بین می‌برد.

درمان ترمبوز وریدی حاملگی چیست؟

لخته‌های خون با داروهای ضدانعقاد درمان می‌شوند. ممکن است پزشک مصرف هپارین را توصیه کند. البته پوشیدن جوراب‌های واریس نیز در طول درمان بسیار کمک‌کننده است. اگر پس از زایمان نیاز به ادامه‌ی درمان بود، ممکن است وارفارین تجویز شود. در دوران شیردهی استفاده از هپارین یا وارفارین ایمن هستند. اگر فرد وارفارین مصرف کند به طور منظم نیاز به انجام آزمایش خون خواهد داشت.

راهکارهای جلوگیری از ترمبوز وریدی در زایمان

برای کاهش خطر گسترش لخته‌ی خون در حین زایمان بهتر است موارد زیر رعایت شود:

• تا جایی که امکان دارد مادر قبل از خروج جنین راه برود؛
• به طور مداوم مایعات بنوشد تا بدن کم‌آب نشود؛
• جوراب واریس بپوشد.

در جراحی سزارین احتمال گسترش لخته‌ی خون بیشتر از زایمان طبیعی است. زیرا هر نوع جراحی خطر لخته‌شدن خون را به دنبال دارد، اما با این حال پس از سزارین احتمال لخته‌ی خون بسیار کم است. نوع زایمان نیز بستگی به مصرف دارو دارد. اگر القای زایمان صورت گیرد باید 6 تا 24 ساعت قبل از القا، مصرف هر نوع داروی ضدانعقادی متوقف شود. اگر روند زایمان طبیعی، به خودی خود شروع شد، به محض شروع انقباضات مصرف دارو باید قطع شود.

اگر آخرین تزریق داروی ضدانعقاد در 24 ساعت گذشته صورت گرفته باشد، استفاده از بی‌حسی اپیدورال توصیه نمی‌شود. در بی‌حسی اپیدورال با استفاده از یک سوزن نازک ماده‌ای به داخل ستون فقرات تزریق می‌شود که در صورت مصرف توأمان داروی ضدانعقاد، خطر خونریزی داخل ستون فقرات افزایش پیدا می‌کند.

اگر یک سزارین برنامه‌ریزی‌شده پیش رو باشد و مادر در دوران بارداری از هپارین استفاده کرده باشد، آخرین تزریق باید 24 ساعت قبل از عمل جراحی صورت گیرد. اگر نیاز به انجام سزارین اورژانسی احساس شود، ممکن است نیاز به انجام بیهوشی عمومی باشد. احتمال دارد طی عمل جراحی، پزشک توصیه به پوشیدن جوراب واریس کند تا پس از زایمان جریان خون درون پاها را تقویت کند.

اگر احتمال ایجاد لخته‌ی خون پس از زایمان باشد، ممکن است در 4 ساعت اول پس از زایمان هپارین تجویز شود. مادر باید تشویق شود تا پس از جراحی سزارین هر چه زودتر از بستر بلند شده و راه برود.