عوارض قرص های ضد بارداری

یکی از راه‌های جلوگیری از بارداری، کمک گرفتن از هورمون‌ها (استروژن و پروژستین) است که به صورت خوراکی و تزریقی در دسترس هستند. این هورمون‎‌ها مانع از تخمک‎ گذاری می‌شوند و در نتیجه تخمکی در دسترس نیست که بارور شود. قرص ال دی که به قرص‌ جلوگیری معروف است، جز این دسته از روش‌های پیش‌گیری طبقه‌بندی می‌شود و در صورتی که مرتب و منظم مصرف شود، حدود ۹۹ درصد در جلوگیری از بارداری موثر هستند.

همان‌طور که می‎دانید، تخمک‌گذاری و لانه‌گزینی تخمک بارور در رحم شده کاملا به عهده هورمون‌هاست. قرص جلوگیری حاوی هورمون‌هایی است که مانع از این می‎‌شود که تخمک‌ها از تخمدان آزاد شوند و با تغییر مخاط دهانه رحم، عبور اسپرم از دهانه رحم را دشوار می‌کند. این قرص‌های جلوگیری همچنین می‌توانند با تغییر پوشش داخلی رحم مانع لانه‌گزینی جنین شوند و از بارداری جلوگیری کنند. اما آیا این هورمون‌ها و عدم تخمک‌گذاری عوارضی برای بدن نخواهند داشت؟ در ادامه به این سوال و عوارض احتمالی قرص جلوگیری خواهیم پرداخت. 

انواع قرص جلوگیری

قرص جلوگیری با برند‎های مختلفی در بازار به فروش می‎رسد اما به‌طور کلی دو نوع قرص ضد بارداری وجود دارد. نوع اول ترکیبی از استروژن و پروژسترون است و نوع دوم قرص‌هایی هستند که فقط دارای پروژسترون می‌باشند. 

نحوه مصرف قرص جلوگیری

باید قرص را تا ۲۱ روز و در ساعت خاصی از شبانه‌روز مصرف کنید. به طور معمول شروع استفاده از قرص‌ جلوگیری همزمان با شروع پریود است. سعی کنید هیچ روزی را فراموش نکنید و برای جلوگیری از فراموشی بهتر است مصرف قرص را با یک کار مداوم روزانه مانند مسواک زدن و نماز خواندن هماهنگ کنید. در مدت ۷ روز استراحت، چه قاعدگی داشته باشید و چه نداشته باشید باید پس از ۷ روز، مصرف بسته‌ی بعدی قرص را شروع کنید.

 اگر از بسته ۲۸ روزه قرص استفاده می‌کنید، بسته جدید را پس از مصرف آخرین قرص بسته قبلی شروع کنید. چه پریود شوید چه نشوید بسته قرص جدید خود را طبق برنامه شروع کنید.

چند روز بعد از مصرف قرص ال دی پریود می‌شویم؟ 

زمان شروع خونریزی در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد. به طور معمول یک هفته تا ده روز پس از قطع قرص جلوگیری، خونریزی شروع می‎‌شود. 

عوارض جانبی شایع قرص جلوگیری

عوارض شایع قرص جلوگیری، معمولاً در ماه‌های اول استفاده بروز کرده و طی ۲ یا ۳ ماه بعد کاهش پیدا می‌کنند و یا از بین می‌روند. از عوارض شایع احتمالی قرص ال دی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

افزایش وزن

دلیل افزایش وزن، تجمع مایعات در بدن به دلیل اثر پروژسترون، افزایش اشتها و به دنبال آن افزایش مصرف مواد غذایی است. افزایش وزن با ورزش منظم و رژيم غذایی متعادل بهبود می‌یابد.

لكه‌بینی و خونریزی بين قاعدگی‌ها

لکه بینی معمولا در عرض ۲ یا ۳ ماه کاهش می‌یابد و برطرف می‌شود. به خاطر داشته باشید که مصرف نامرتب قرص‌ها و استفاده از بعضی داروها از دلایل بروز لکه‌بینی هستند. برخی از پزشکان می‌گویند لکه‌بینی با گذشت زمان برطرف شده و نیازی به درمان نیست، اما به هر حال اگر این مشکل بیش از چند ماه ادامه داشت بهتر است به متخصص زنان مراجعه کنید. یکی دیگر از دلایل لکه‌بینی، استفراغ به فاصله‌ی یک تا دو ساعت پس از مصرف قرص است.

حساسیت پستان‌ها

 این مورد با رعایت توصیه‌های بهداشتی مانند استفاده از سوتین‌های محکم، مُسکن‌های معمولی و کمپرس سرد یا گرم رفع می‌شود. اگر مشكل هم‌چنان ادامه داشت بهتر است به یک پزشک یا ماما مراجعه کنید.

سردردهای خفیف

در صورت تمایل می‌توانید این نوع سردرد را با مصرف یک مُسکن ساده برطرف کنید. اگر سردرد شدید، سردرد به همراه فشار خون بالا، علایم عصبی و یا اختلالات بینایی داشتید، باید سریعاً به متخصص مربوطه یا بیمارستان مراجعه کنید.

تهوع

 اگر تهوع خفیف داشتید می‌توانید زمان مصرف قرص را تغییر داده و قرص را هنگام خواب، همراه با غذا، همراه مایعات زیاد و میوه و سبزیجات میل کنید. می‌توانید در طی ۲ یا ۳ ماه اول مصرف برای رفع تهوع خفیف، هر شب یک عدد قرص ویتامین B6 مصرف کنید. اگر تهوع شدید داشتید یا تهوع بیش از ۲ یا ۳ ماه ادامه داشت بهتر است روش جلوگیری را با مشورت پزشک تغییر دهید.

عوارض جانبی نادر قرص جلوگیری

این دست از عوارض ممکن است هرگز بروز نکنند یا بسیار کم و در برخی از افراد دیده شوند: 

 تغییر خلق و خوی (افسردگی)

با وجود تحقیقات زیادی که انجام شده، هنوز به طور قطعی مشخص نیست که آیا قرص جلوگیری تاثیری بر خلق و خو و یا بروز افسردگی دارد یا نه. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که قرص جلوگیری از بارداری می‌تواند خلق و خو را تحت تأثیر قرار دهد و این تغییرات به تأثیر ترکیبات هورمونی بر انتقال‌دهنده‌های عصبی نسبت داده می‌شود. 

برخی از مطالعات هم نشان می‌دهند که قرص‌ها ممکن است باعث افزایش استرس و تغییرات خلق و خو شوند، اما این اثر را به عوامل غیردارویی نسبت می‌دهند و معتقدند که تلقین، انتظار بروز عوارض، شایعات و اغراق در بیان عوارض جانبی قرص‌ها ایجاد‌کننده این حالت است.  

اگر احساس می‌کنید تغییرات خلق و خویی که تجربه می‎‌کنید، دلیل دیگری ندارد و فقط به دلیل مصرف قرص‌جلوگیری است، بهتر است برای پیش‌گیری از بارداری از یک روش غیرهورمونی مانند آی‌یودی کمک بگیرید. این عارضه معمولاً با تغییر نوع قرص از بین نمی‌رود و به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند که در چنین شرایطی در کل روش‌های هورمونی کنار گذاشته شود. 

لکه‌های رنگی در پوست صورت (کلوآسما)

اثر قرص جلوگیری روی پوست کاملا یک شمشیر دولبه است و تاثیر آن در هر فردی ممکن است متفاوت باشد. مصرف قرص جلوگیری در خانم‌‎هایی که از مشکلات هورمونی رنج می‌برند و دچار آکنه و جوش‌های پوستی هستند، ممکن است کمک کننده باشد و باعث بهبود جوش‌های صورت‌شان شود. 

ولی قرص جلوگیری برای همه چنین اثر مثبتی را در پی ندارد و ممکن است با مصرف این قرص‌ها در نقاط مختلف پوست به ویژه صورت لک ایجاد شود. شما می‌توانید با محافظت پوستتان در برابر اشعه آفتاب احتمال بروز این لک‌ها را کاهش دهید. 

بروز سرطان پستان

 شواهد نشان می‌دهد به طور کلی خطر سرطان پستان در خانم‌های مصرف کننده قرص جلوگیری بیش از آن‌هایی بود که اصلا از این روش‎‌ها استفاده نکردند اما این آمار آنچنان تفاوت معناداری را نشان می‎دهد که مانعی برای استفاده از قرص پیش‌گیری باشد.   

لخته شدن خون و سکته‌ی قلبی یا مغزی

مصرف دارو‌های هورمونی می‌تواند در افرادی که مستعد مشکلات عروقی هستند، خطرساز باشد. در واقع استروژن موجود در این قرص‌ها می‌تواند خطر لخته شدن خون و به دنبال آن سکته را افزایش دهد. به همین دلیل چکاپ قبل از شروع قرص جلوگیری اهمیت زیادی دارد.  

افزایش فشار خون

مصرف قرص جلوگیری به ویژه در زنان بالای ۳۵ سال، چاق و یا مصرف کننده سیگار می‎تواند منجر به افزایش فشارخون شود. در ویزیت‌های پزشک از او بخواهید فشار خون شما را اندازه‌گیری کند تا مطمئن شوید که همه چیز طبیعی است. 

این عوارض ممکن است هرگز بروز نکنند یا بسیار کم و در برخی از افراد دیده شوند:

• عوارض پیش سرطانی دهانه رحم؛
• بروز تومورهای خوشخیم و بدخیم كبدی (آدنوم و كارسینوم كبد)؛
• لخته شدن خون درسیاهرگ‌ها (ترومبوز وریدی)، به ویژه در افراد سیگاری و مبتلا به اختلالات انعقادی خون؛
• سکته‌ی قلبی (به ویژه در افراد سیگاری)؛
• سکته‌ی مغزی (به ویژه در افراد سیگاری و دارای فشار خون بالا)؛
• افزایش فشار خون؛
• احتمال بروز خونریزی‌های نامنظم رحمی؛
• عدم قاعدگی (آمنوره).

علائم خطر مصرف قرص جلوگیری از بارداری

عوارض جدی به دنبال مصرف قرص جلوگیری از بارداری نادر است، ولی اگر هر کدام از علامت‌های زیر (که نشان‌دهنده‌ی یک مشکل جدی است) بروز كند، باید فوراً به بیمارستان مراجعه کنید:

• درد شدید در قسمت بالای شكم؛
• درد قفسه‌ی سینه‌ و یا تنگی نفس یا سرفه با خلط خونی؛
• تورم یا درد شدید در یک پا؛
• مشكلات چشمی (از دست دادن قدرت بینایی در یک چشم یا کم شدن میدان دید)؛
• سردرد غيرمعمول (سردرد شدید و یا ضربانی و یا سردرد متمرکز در یک طرف سر و سردرد با علایم اولیه مانند تاری دید یا سفید شدن قسمتی از دید، دوره‌های از دست دادن قدرت بینایی، سختی در صحبت کردن و علایم یک‌طرفه مانند ضعف).

معایب استفاده از قرص ضد حاملگی

• مناسب نبودن برای افراد فراموشکار
• پیشگیری نکردن از بیماری‌های منتقله از راه تماس جنسی (STD)
• مناسب نبودن برای مادران شيرده در ۶ ماه اول پس از زايمان

موارد منع مصرف مطلق قرص‌های جلوگیری از بارداری

منع مصرف مطلق به این معنی است که اگر هر کدام از موارد زیر شامل حال شما می‌شود، مطلقاً نباید از این روش پیشگیری استفاده کنید:

• شک یا اطمینان به وجود بارداری؛
• در فاصله‌ی زمانی کمتر از سه هفته پس از زایمان در زنان غیر شیرده؛
• مشکوک بودن به سرطان پستان یا ابتلا و سابقه‌ی آن در گذشته؛
• هر نوع بدخیمی (سرطان) مشکوک یا شناختهشده‌ی وابسته به هورمون استروژن؛
• سرطان پوشش داخلی رحم (اندومتر)؛
• خونریزی‌های رحمی بدون علت مشخص؛
• افراد سیگاری 35 سال و بالاتر که در روز بیش از 15 نخ سیگار استفاده می‌کنند؛
• بیماری فعال یا مزمن کبدی شامل اختلال کار کبد، هپاتیت، سابقه‌ی یرقان یا زردی، سرطان کبد و غیره؛
• ابتلای فعلی یا سابقه‌ی ترمبوفلبیت (التهاب‌ و وجود لخته‌های‌ خون‌ در یک‌ ورید سطحی‌)؛
• بیماری‌های دریچه‌ای و عروقی قلب؛
• مصرف داروهای ضد انعقاد (لخته‌شدن خون)؛
• سابقه‌ی سکته مغزی؛
• بیماری‌های مربوط به عروق مغز؛
• ابتلای طولانی مدت به دیابت به همراه عوارض عروقی؛
• فشار خون بیشتر از 100/160 میلی‌متر جیوه؛
• سردردهای مکرر یا میگرن به همراه علایم عصبی مانند کاهش میدان دید، دیدن خطوط زیگزاگی، احساس سوزن سوزن شدن بازو، یک طرف صورت و یا زبان؛
• داشتن میگرن در زنان بیشتر از 35 سال؛
• افزایش چربی‌های خون مانند کلسترول، تری‌گلیسرید و غیره؛
• در شرایطی که مجبورید تا مدتی بی‌حرکت بمانید (مانند دوران نقاهت برخی عمل‌های جراحی) باید مصرف قرص را 28 روز قبل از عمل جراحی قطع کنید و پس از پایان دوره‌ی بی‌تحرکی ادامه دهید.

موارد منع مصرف نسبی قرص‌های جلوگیری از بارداری

در این موارد باید با پزشک مشورت کرده و در صورت نظر مساعد او، از این روش جلوگیری استفاده کنید:

• فشار خون بین 90/140 تا 100/160 میلی‌متر جیوه کنترل شده؛
• بیماری فعال کیسه‌ی صفرا؛
• سابقه‌ی یرقان در بارداری؛
• افراد سیگاری کمتر از 35 ساله که کمتر از 15 نخ در روز سیگار مصرف می‌کنند؛
• توده های در پستان که هنوز تشخیص داده نشده؛
• بیماری دریچه‌ای قلب که عارضه‌ای ندارد؛
• مادر شیردهی که کمتر از 6 ماه از زایمانش می‌گذرد؛
• میگرن بدون علایم عصبی‌ای که در بالا ذکر شد؛
• دیابت بدون عارضه‌ی عروقی؛
• افسردگی بسیار شدید؛
• داشتن صرع و مصرف دارو؛
• مصرف داروهای ریفامپین و گریزوفولین (هر دو آنتی‌بیوتیک هستند)؛
• ابتلا به بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت زخمی؛
• بیماری سلول داسی شکل (شکل ظاهری سلول‌های قرمز خون داسی شکل شده‌اند)؛
• ابتلا به سندروم سوءجذب مواد غذایی.​

مزایای استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری

• اثربخشی بالا
• برگشت سریع باروری پس از قطع روش
• نداشتن محدودیت سنی در استفاده از این روش
• منظم شدن قاعدگی‌ها
• کاهش درد و خونریزی عادت ماهانه
• کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی
• کاهش کم‌خونی به دنبال قاعدگی‌ها
• کاهش احتمال بروز کیست‌های تخمدانی
• کاهش احتمال بروز بیماری‌های خوش‌خیم پستان
• افزایش تراکم استخوان‌ها
• کاهش احتمال بروز بیماری‌های التهابی لگن ( PID )
• کم شدن بروز سرطان‌های رحم و تخمدان
• کاهش بروز حاملگی خارج رحمی ( EP )
• کاهش بروز اندومتریوز (وجود پوشش داخلی رحم در خارج از حفره‌ی رحم)
• بهبود آرتریت روماتوئید (درد و تورم مفاصل)

و در پایان…

بنابر آنچه که گفته شد قرص‌ جلوگیری روش خوبی برای پیش‌گیری از بارداری هستند به شرطی که یادتان باشد هر روز آن‎ها را مصرف کنید. ممکن است لازم باشد چندین برند مختلف قرص را امتحان کنید تا بهترین قرص برای خود را پیدا کنید. ارزشش را دارد که با امتحان قرص‌های مختلف‌، قرصی را پیدا کنید که راحت‌تر در برنامه روتین زندگی شما گنجانده شود.