از علت تا درمان بیماری التهابی لگن (بیماری عفونت لگن) یا PID

این مطلب از نظر علمی به تأیید دکتر فرناز منتظری فلوشیپ ناباروری و IVF، از پزشکان متخصص مرکز مام رسیده است.
 

بیماری التهابی لگن (PID) شامل عفونت دستگاه تناسلی فوقانی زنان از جمله رحم، لوله های رحمی و تخمدان ها است. PID می تواند توسط باکتری های مختلفی ایجاد شود. معمولا باکتری های STI (بیماری های منتقل شونده از راه جنسی) باعث ایجاد بیماری التهابی لگن می شوند. باکتری های طبیعی موجود در واژن نیز می توانند ندرتا سبب PID شوند. عفونت لگن می تواند منجر به بروز علائمی مانند درد ناحیه لگن یا بوی بد واژن گردد. این بیماری بیشتر در سنین 15 تا 24 سال مشاهده می شود و اغلب علائم واضحی ندارد. در صورتی که بیماری التهابی لگن به موقع درمان نشود، حتی می تواند منجر به ناباروری گردد. در ادامه به بررسی بیشتر بیماری التهابی لگن می پردازیم.

علائم عفونت لگن:

علائم عفونت لگن اغلب خفیف است و بیشتر خانم ها ممکن است علائم زیر را بروز دهند:

• درد ناحیه لگن یا قسمت تحتانی شکم؛

• درد عمقی لگن در هنگام رابطه جنسی؛

• درد هنگام دفع مدفوع؛

• خونریزی بین قاعدگی و پس از رابطه جنسی؛

• قاعدگی سنگین؛

• قاعدگی دردناک؛

• ترشحات غیر طبیعی واژینال؛

• بوی بد واژن. 

در موارد حادتر، علائم عفونت لگن شامل موارد زیر است:

• درد شدید شکمی؛

• دمای بالای بدن؛

• داشتن احساس بیماری.

علت بیماری التهابی لگن:

عفونت لگن در اثر عفونت در دستگاه تناسلی فوقانی زنان ایجاد می شود. در بیشتر موارد، این بیماری به دلیل انتشار عفونت باکتریایی از واژن یا دهانه رحم به داخل رحم، لوله های رحمی و تخمدان ها ایجاد می شود. باکتری های متعددی می توانند PID ایجاد کنند.PID  غالبا توسط بیش از یک نوع باکتری ایجاد می شود. در بسیاری از موارد، بیماری التهابی لگن به دلیل بیماری مقاربتی ناشی از عفونت کلامیدیا یا سوزاک می باشد. عفونت مایکوپلاسما ژنیتالیوم هم از جمله بیماری های مقاربتی است که می تواند PID ایجاد کند. نکته جالب توجه این است که باکتری های نرمال واژن نیز می توانند از عوامل ایجاد کننده بیماری التهابی لگن باشند.

1) PID ناشی از بیماری مقاربتی:

تقریبا از هر 4 مورد عفونت لگن، 1 مورد به دلیل ابتلا به بیماری های مقاربتی ناشی از کلامیدیا، سوزاک یا مایکوپلاسما ژنیتالیوم ایجاد می شود. این باکتری ها معمولا فقط سرویکس (دهانه رحم) را آلوده می کنند و به راحتی با یک دوز آنتی بیوتیک قابل درمان هستند. اما در صورت عدم درمان، باکتری وارد دستگاه تناسلی فوقانی می گردد. مطالعات نشان داده اند که از هر 10 نفر فرد مبتلا به کلامیدیا 1 نفر در طی  یک سال بعد از عفونت، به PID مبتلا می شود.

2) سایر علل بیماری التهابی لگن:

در بسیاری از موارد علت PID ناشناخته است. گاهی باکتری های بی خطر واژن می توانند از سرویکس عبور کرده و وارد اندام های تولید مثل شوند. اگرچه باکتری های فلور نرمال واژن برای واژن بی خطر هستند، اما این باکتری ها می توانند در سایر قسمت های بدن عفونت ایجاد کنند. احتمال PID در موارد زیر بیشتر است: 

• تجربه PID قبلی؛

• آسیب سرویکس بدنبال سقط جنین یا زایمان؛

• استفاده از روش هایی که منجر به باز شدن سرویکس می شوند از جمله سقط جنین؛

تاثیر عفونت لگن بر دیگر اندام های بدن:

اگر عفونت لگن از واژن و سرویکس به دستگاه تناسلی فوقانی گسترش یابد، می تواند در آندومتر، لوله های فالوپ، بافت اطراف رحم، تخمدان ها و یا پوشش داخلی شکم (پرده صفاق) نیز التهاب ایجاد کند یا باعث ایجاد آبسه تخمدان یا لوله فالوپ شود.

در موارد زیر احتمال بیماری التهابی لگن افزایش می یابد:

• تعدد شرکای جنسی؛

• داشتن سابقه  STIs (بیماری ها منتقل شونده از راه جنسی)؛

• تجربه PID قبلی؛

• سن کم تر از 25 سال خانم؛

• شروع رابطه جنسی در سنین پایین.

تشخیص بیماری التهابی لگن:

هیچ روش اختصاصی برای تشخیص بیماری التهابی لگن وجود ندارد و تشخیص عفونت لگن بر اساس مشاهده علائم (مانند بوی بد واژن) و معاینه واژینال انجام می شود. ابتدا از بیمار شرح حال گرفته می شود، سپس معاینه لگن انجام شده، با سوآپ از واژن یا سرویکس نمونه گرفته می شود و به آزمایشگاه ارسال می گردد. نتایج مثبت آزمایشات کلامیدیا، سوزاک و مایکوپلاسمای دستگاه تناسلی، احتمال PID را بیشتر می نماید؛ اما در صورت منفی بودن نتیجه آزمایش، احتمال PID رد نمی شود. از آنجا که تشخیص PID دشوار است، جهت بررسی علائم عفونت لگن یا التهاب ممکن است آزمایشات دیگری برای رد سایر علل احتمالی عفونت لگن انجام شود. این آزمایشات عبارتند از:

• آزمایش ادرار یا آزمایش خون؛

• تست بارداری؛

• سونوگرافی؛ 

• لاپاراسکوپی؛

همچنین در صورت وجود موارد زیر، نیاز به بستری بیمار در بیمارستان می باشد:

• بارداری (به خصوص اگر احتمال حاملگی خارج رحمی وجود دارد)؛

• علائم شدید (مانند تهوع، استفراغ و تب شدید)؛

• علائم التهاب لگن؛

• در صورت وجود منع منصرف آنتی بیوتیک؛

• در موارد جراحی اورژانسی مانند آپاندکتومی (عمل جراحی آپاندیس).

درمان عفونت لگن: 

درمان عفونت لگن پس از انجام معاینات و آزمایش های لازم (مانند آزمایش ادرار و خون) آغاز می گردد. در صورت تشخیص در مراحل اولیه، درمان عفونت لگن می تواند با یک دوره آنتی بیوتیک انجام شود که معمولا به مدت 14 روز طول می کشد. برای پوشش بیشتر عفونت، معمولا ترکیبی از آنتی بیوتیک های خوراکی و تزریقی به بیمار داده می شود. بیمار باید کل دوره درمان را سپری کند و در طول درمان عفونت لگن از رابطه جنسی اجتناب نماید. در صورت وجود درد در ناحیه لگن یا شکم، بیمار می تواند به همراه آنتی بیوتیک از داروهای مسکن مانند ایبوبروفن استفاده نماید.

در زمان درمان عفونت لگن در بعضی موارد، به بیمار توصیه می شود که 3روز پس از شروع درمان آنتی بیوتیکی به پزشک مراجعه نماید. در صورت عدم بهبودی پس از 3 روز آزمایشات تکمیلی انجام می شود. همچنین اگر عفونت لگن در بیمارانی که IUDدارند برطرف نشد، ممکن است به بیمار توصیه شود که IUD را بردارد. 

درمان همسر بیمار:

همسر بیمار نیز برای جلوگیری از عود مجدد و انتقال عفونت لگن باید مورد آزمایش و درمان قرار گیرد. لازم به ذکر است که در روابط طولانی مدت، امکان ابتلا به PID وجود دارد، حتی در صورتی که هیچ یک از زوجین با شخص دیگری رابطه جنسی نداشته باشند. اگر درمان عفونت لگن در زوجین انجام نگیرد، احتمال بازگشت PID وجود دارد. زوجین تا پایان دوره درمان باید از رابطه جنسی خودداری نمایند.

عوارض بیماری التهابی لگن:

اگر لوله های فالوپ تحت تاثیر PID قرار بگیرند، ممکن است منجر به باریک و یا زخم شدن لوله های رحمی گردد که این امر می تواند عبور تخمک از تخمدان به سمت رحم را دشوار نماید. بنابراین احتمال وقوع بارداری در لوله های فالوپ به جای رحم (بارداری خارج رحمی) افزایش یافته و حتی می تواند سبب ناباروری در زنان شود.

از هر 10 زن مبتلا به PID یک نفر به ناباروری مبتلا می شود. در صورت تاخیر در درمان عفونت لگن یا عود مکرر آن، زنان بیشتر در معرض ناباروری هستند. البته بیشتر زنان تحت درمان PID می توانند بدون هیچ مشکلی باردار شوند. بیماری التهابی لگن گاهی می تواند مشکلات جدی را برای بیمار ایجاد کند، خصوصا اگر درمان با آنتی بیوتیک صورت نگیرد؛ اما اگر درمان آنتی بیوتیکی به صورت کامل انجام شود، معمولا هیچ مشکلی برای بیمار به همراه ندارد. مهمترین عوارض عفونت لگن عبارتند از:

• PID راجعه: برخی از زنان پس از درمان عفونت لگن مجدد به این بیماری مبتلا می شوند که به آن بیماری التهابی لگن راجعه می گویند. در صورت عدم درمان کامل عفونت اولیه و درمان آنتی بیوتیکی و همچنین عدم درمان همسر بیمار، ممکن است عفونت لگن راجعه ایجاد شود. اگر PID به لوله های رحمی آسیب برساند، در آینده باکتری ها به راحتی مناطق مذکور را آلوده کرده و احتمال PID راجعه در این افراد افزایش می یابد. PID راجعه با افزایش خطر ناباروری همراه است. 

• آبسه: بیماری التهابی لگن می تواند باعث ایجاد آبسه رحمی یا آبسه تخمدان ها شود. ممکن است آبسه با آنتی بیوتیک درمان شود، اما گاهی برای تخلیه آبسه نیاز به انجام لاپاراسکوپی می باشد. هچنین می توان آبسه را با استفاده از سوزن و با کمک سونوگرافی تخلیه نمود.

• درد لگنی طولانی مدت: عفونت لگنی می تواند دردهای مزمن در اطراف لگن و قسمت تحتانی شکم ایجاد کند و مشکلاتی از قبیل افسردگی و بی خوابی به همراه داشته باشد. گاهی برای کنترل درد مزمن لگنی برای بیمار مسکن تجویز می شود. در صورت عدم بهبودی درد لگنی ممکن است آزمایشات بیشتری انجام گیرد (مانند آزمایش ادرار).

• بارداری خارج رحمی: اگر لقاح در لوله های رحمی صورت گیرد به آن بارداری خارج رحمی می گویند. اگر PID لوله های فالوپ را آلوده کند می تواند باعث ایجاد چسبندگی در لوله های رحمی شده و عبور تخمک از لوله های فالوپ را دشوار نماید. اگر تخمک در لوله های فالوپ بارور شده و رشد کند، می تواند باعث ترکیدن لوله های فالوپ شود که خونریزی داخلی یا حتی مرگ بیمار را به همراه دارد. در صورت بارداری خارج رحمی ممکن است به بیمار دارو داده شود تا رشد تخمک متوقف گردد. همچنین ندرتا ممکن است حاملگی خارج رحمی با جراحی متوقف شود.

• ناباروری: علاوه بر افزایش خطر ابتلا به حاملگی خارج رحمی، زخم یا آبسه در لوله های رحمی می تواند در بارداری اختلال ایجاد نماید. همان طور که پیشتر هم اشاره شد، از هر 10 زن مبتلا به PID یک نفر به ناباروری مبتلا می شود و همچنین در صورت عدم درمان به موقع و ایجاد PID راجعه، میزان ناباروری افزایش می یابد. انسداد لوله های فالوپ یا لوله های فالوپ آسیب دیده را می توان با جراحی برطرف نمود.  

پیشگیری از بیماری التهابی لگن: 

عفونت هایی مانند کلامیدیا به خصوص در مردان جوان بسیار شایع است و این عفونت اغلب هیچ علامتی ندارد؛ از این رو استفاده از کاندوم می تواند خطر ابتلا به PID را تا حد زیادی کاهش داده تا هنگامی که سلامت زوجین تایید شود. روش هایی سقط جنین نیز احتمال PID را افزایش می دهند.