عوامل خارجی آسیب رسان

تکوین نادرست می‌تواند به دلیل تغییرات محیطی باشد که رویان و جنین در آن پرورش داده می‌شوند. عوامل آسیب رسان یا تراتوژن (Teratogen) مانند دارو یا بیماری خاص در مادر، درصورتی که طی دوره خاصی از روزها یا هفته های بارداری رخ داده باشند، باعث نقص در جنین می‌شوند. در حدود چهار تا پنج درصد از ناهنجاری ها که در هنگام تولد در جنین ها ایجاد می‌شود به دلیل ترکیبات تراتوژن می‌باشد. تشخیص صحیح اینکه کدام ماده شیمایی باعث ایجاد کدام ناهنجاری در جنین می‌شود مشکل است. قانون کلی به این صورت است که هر اندام در زمانی که سریعا در حال تکوین است، بیشترین آسیب پذیری نسبت به خطرات احتماًلی را دارد. برخی از تراتوژن‌ها حتی از روز 14 بعد از تشکیل سلول تخم نیز می توانند بر تکوین جنین تأثیر بگذارند. همان طور که می دانید هشت هفته اول بارداری، دوره ای با بیشترین آسیب پذیری برای تمام اندام ها است.

تأثیر بیماری‌های مادر روی جنین

1. فشار خون بالا : فشار خون بالا هم برای مادر، هم برای جنین خطرناک می‌باشد. مادران با فشار خون بالا، ممکن است بارداری سختی را داشته باشند. عدم کنترل فشار خون بالا، موجب آسیب به کلیه های مادر و تولد نوزاد با وزن کم می‌شود.
2. دیابت: زنانی که مبتلا به دیابت هستند می بایست قبل از باردار شدن سطح قند خون خود را کنترل کنند.
3. بیمارهای کلیوی: زنانی که مبتلا به بیماری‌های کلیوی هستند اغلب بارداری های دشواری را تجربه می‌کنند. بنابراین بهتر است پیش از بارداری بیماری خود را درمان کرده  و تحت کنترل  پزشک باردار شوند.
4. بیماری‌های خود ایمنی: بارداری در صورت ابتلا به بیماری‌های خودایمنی هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک می‌باشد. در مادر موجب شدت گرفتن بیماری و در جنین موجب تولد زودهنگام و نارس می‌شود.
5. بیماری‌های تیروئید: عدم کنترل بیماری‌های تیروئیدی مانند کم کاری و یا پرکاری تیروئید، موجب مشکلاتی در جنین از جمله نارسایی قلبی و عدم وزن گیری مناسب می‌شود.
6. چاقی: چاقی نیز از دیگر عواملی است که حاملگی را در فرد دشوار می‌کند. چاقی موجب بروز دیابت در حین بارداری شده و تولد نوزاد را با مشکل مواجه می‌کند.
7. HIV/AIDS: HIV و ایدز به سلول‌های سیستم ایمنی آسیب وارد کرده و در نتیجه بدن قادر به مقابله با بیماری‌های عفونی و سرطآن‌ها نخواهد بود. زنان مبتلا می توانند ویروس را در حین بارداری، زمان تولد نوزاد و یا شیر دادن، به جنین خود منتقل کنند.
8. ابتلا به بیماری‌های متابولیکی: بارداری مادر مبتلا به بیماری متابولیکی که درمان نشده و یا بیماری کنترل نمی‌شود، روی جنین اثرات جبران ناپذیری می گذارد. به عنوان مثال مادر مبتلا به فنیل کتونوریا، اگر تحت نظر پزشک نباشد، میزان فنیل آلانین خون بالا رفته و یک عامل خطر ساز به حساب می‌آید  و موجب بروز نقایصی مانند میکروسفالی، اختلالات رفتاری، ناهنجاری های مادرزادی قلبی و عقب ماندگی ذهنی می‌شود.
9. سن پایین مادر: بارداری در سنین پایین موجب بروز فشارخون بالا، کم خونی و تولد زودهنگام نوزاد می‌شود.
10. اولین حامگی در سن بعد از 35 سال:  مادرانی که در بعد از 35 سالگی برای اولین بار باردار می‌شوند ممکن است بارداری طبیعی داشته باشند اما تحقیقات نشان داده که این زنان در معرض خطر سزارین، خون ریزی بیش از حد هنگام زایمان، زایمان طولانی مدت (بیش از 20 ساعت طول می کشد تا پروسه زایمان طی شود و نوزاد به دنیا بیاید) و افزایش احتماًل ابتلا به بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون قرار دارند. در ادامه برخی از خطرات محیطی در دوران بارداری را به اختصار توضیح می دهیم:

عفونت هایی که در دوران بارداری موجب آسیب رساندن به جنین می‌شوند عبارتند از:

• آبله مرغان
• زونا
• هپاتیت B، C، D، E
• عفونت آنتروویروس، گروهی از ویروس ها از جمله پولیوویروس (مانند ویروس فلج اطفال)
• ایدز
• پاروویروس B19 (عامل بیماری پنجم)
• توکسوپلاسموز
• عفونت های استرپتوکوک گروه B، لیستریا، کاندیدا
• سرخجه
• سیتومگالوویروس
• ویروس هرپس سیمپلکس
• عفونت های جنسی از قبیل سوزاک، کلامیدیا و سیفلیس

تأثیر سبک زندگی و عوامل محیطی روی جنین

عواقب مصرف الکل در دوران بارداری:

• سقط یا مرده زایی
• نقایص مادرزادی و بروز ناهنجاری‌های جنینی ناشی از الکل (FASD)
• تغییر شکل در صورت، بازوها و پاها
• قد کوتاه
• وزن کم بدن
• ناهنجاری های بیش فعالی
• بیماری قلبی
• عقب ماندگی ذهنی و محدودیت رشد جنین
• مشکلات رفتاری
• مشکلات بینایی و شنوایی

عواقب استعمال دخانیات و سیگار (یا در معرض دود سیگار قرار گرفتن) در دوران بارداری :

• نقایص مادرزادی
• سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
• محدودیت رشد جنین
• تولد نوزاد نارس (تولد زوهنگام)
• اختلال در تکوین مغز، سیستم قلبی عروقی و سیستم تنفسی
• افزایش رفلکس از جا پریدن
• لرزش

عواقب مصرف ماری جوآنا:

• وزن کم هنگام تولد
• خونریزی داخل جمجمه
• عصبانیت
• کاهش قند خون
• کاهش سطح کلسیم در خون
• عفونت خونی به نام سپتیسمی
• بروز اختلال در تغذیه
• تحریک پذیری
• تنفس سریع

عواقب استفاده از آمفتامین‌ها (نام دیگر=سرعت یا Speed) در دوران بارداری:

• تولد نوزاد نارس (تولد زوهنگام)
• وزن کم هنگام تولد
• خون ریزی داخل جمجمه

عواقب مصرف داروهای مخدر یا اپیوئید مانند هروئین و متادون در دوران بارداری:

• محدودیت رشد جنین
• تولد نوزاد نارس (تولد زوهنگام)
• وزن کم هنگام تولد

عواقب مصرف کوکائین در دوران بارداری:

• سقط جنین
• محدودیت رشد جنین
• اختلال در تکوین دستگاه ادراری و دستگاه تناسلی
• میکروسفالی، که در آن مغز بیش از حد کوچک است
• مستعد ابتلا به مشکلات عصبی-رفتاری هستند
• جداشدن زودهنگام جفت
• عصبانیت
• مکیدن بیش از حد در نوزاد تازه متولد شده

عواقب مصرف جیوه، پلی کلرید بی فنیل و سرب  در دوران بارداری موجب:

• اختلالات مادرزادی
• اختلالات  عصبی که منجر به فلج مغزی می‌شود
• عقب ماندگی ذهنی
• تغییر رنگ پوست جنین

عواقب قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس در دوران بارداری:

• اختلال در رشد جنین
• بروز اسپینا بیفیدا
• شکاف کام
• کوری
• اختلالات در تکوین دست و پا
• میکروسفالی

عواقب مصرف برخی از داروهای ضد صرع (Phenytoin, Valproic acid, Trimethadione) در دوران بارداری:

• ناهنجاری های قلبی عروقی
• شکاف کام
• میکروسفالی

عواقب مصرف وارفارین (داروی ضد انعقاد خون) در دوران بارداری:

• نقایص دستگاه عصبی مرکزی مانند عقب ماندگی
• مشکلات بینایی

عواقب مصرف داروهای کاهش فشار خون (Angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitors, Isotretinoin) در دوران بارداری:

• محدودیت رشد جنین
• مشکلات کلیوی در کودک
• مرگ نوزاد در دوران بارداری

عواقب مصرف ایزوترتینوئین (داروی ضد آکنه شدید) در دوران بارداری:

• شکاف کام
• نقص قلبی
• اختلالات گوش خارجی
• توسعه نیافتن فک پایین
• نقایص لوله عصبی

عواقب مصرف برخی از داروهای آرام بخش (Tranquilizers, Phenothiazine, Lithium) و داروهای ضد تنش مانند دیازپام:

• اختلالات مادرزادی مانند شکاف کام و لب

عواقب مصرف برخی از مهار کننده های انتخابی بازجذب سروتونین Serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)) که از جفت عبور می‌کنند:

• در اوایل حاملگی موجب نقایص مادرزادی می‌شود.

بیشتر عواقب ناشی از این مصرف این داروهای ضد افسردگی نا محسوس هستند و باعث بی قراری، لرزش، اسهال، گرفتگی بینی یا کج خلقی نوزاد می‌شود.

عواقب مصرف برخی هورمون ها (Androgens , Progestins, Diethylstilbestrol (DES)):

• مردانه کردن جنین های ماده
• افزایش اندازه کلیتوریس
• به هم جوش خوردن لب های خارجی احاطه کننده آلت تناسلی
• ناهنجاری های رحم، واژن و دهانه رحم در دختران