فارسی
العربیهمجله مام - به روزترین مقالات در حوزه باروری و درمان ناباروری
مشاهده فهرست مطالب بارداری
در دوران بارداری چه موقع به دندان پزشکی مراجعه کنیم؟
توصیه می‌شود پیش از بارداری با مراجعه به دندانپزشکی از سلامت دندان‌های خود اطمینان حاصل کنید. اگر ناخواسته باردار شده‌اید نگران نباشید، می‌توانید بعد از سه‌ماهه‌ی اول برای اقدامات ضروری به دندانپزشکی مراجعه کنید. توصیه می‌شود از کارهای دندانپزشکی غیر اورژانس در اواخر بارداری بپرهیزید و آن را تا بعد از تولد فرزندتان به تأخیر بیاندازید. با این حال ایمن بودن داروها و مواد مورد استفاده در دندانپزشکی برای بارداری مهم و قابل توجه است. به خصوص در اوایل بارداری که زمان حیاتی تشکیل جنین است.
استرس و حالت قرارگیری زنان باردار بر روی تخت دندانپزشکی در اواخر بارداری می‌تواند مشکل‌ساز باشد و منجر به افت فشار خون، ضربان قلب و حتی بی‌حالی مادر شود. گاهی نیز می‌تواند عامل تولد زودتر از موعد باشد.
سوالات مربوط به دندانپزشکی در بارداری برای مادران باردار رایج است. تمیز کردن دندان و معاینات دندانپزشکی در دوران بارداری نه تنها بی‌خطر هستند بلکه توصیه هم می‌شود. افزایش سطح هورمون‌ها در دوران بارداری باعث تورم لثه‌ها، خونریزی و به دام افتادن غذا و تحریک بیشتر لثه‌ها می‌شود. انجام مراقبت های دندانپزشکی پیشگیرانه در دوران بارداری برای جلوگیری از عفونت‌های دهانی مانند بیماری لثه که با زایمان زودرس مرتبط است ضروری است.
چرا دندانپزشکی در دوران بارداری اهمیت دارد؟
اکثر مردم از اهمیت دندانپزشکی در دوران بارداری باخبر هستند، اما متاسفانه، بهداشت دهان و دندان در بارداری اغلب نادیده گرفته می‌شود. در دوران بارداری به علت کاهش رعایت بهداشت دهان و دندان شاهد افزایش مشکلات دهان و دندان در بارداری هستیم. از طرفی بارداری ممکن است افراد را در برابر بیماری‌های لثه و حفره آسیب پذیرتر کند.
درمان مشکلات دهان و دندان مانند بیماری لثه یا حفره در دوران بارداری مهم است. خدمات دندانپزشکی در بارداری نه تنها سلامت دهان مادر را بهبود می‌بخشد، بلکه ممکن است خطر پیامدهای نامطلوب بارداری مانند زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را کاهش دهد.
به عبارت دیگر، سلامت دهان و دندان هم برای سلامت مادر و هم برای سلامت نوزاد مهم است. سلامت دهان و دندان با خطرات مختلفی از جمله کاهش موارد زایمان زودرس، عوارض اولیه بارداری و حتی پوسیدگی اولیه دوران کودکی مرتبط است.
تأثیر تغییرات هورمونی بارداری بر سلامت دهان و دندان
تغییرات هورمونی ممکن است واکنش بدن به باکتری‌هایی را تشدید کند که منجر به التهاب و بیماری‌های لثه می‌شود. همچنین، محیط داخل دهان ممکن است به دلیل هورمون ها، تغییرات رژیم غذایی و حتی تهوع صبحگاهی تغییر کند. دهان ممکن است خشک‌تر یا اسیدی‌تر شود که منجر به افزایش خطر پوسیدگی دندان، ایجاد حفره دهان یا سایر مشکلات سلامت دندان می‌شود. افزایش سطح هورمون های بارداری، استروژن و پروژسترون در دوران بارداری همچنین می‌تواند به طور موقت بافت‌هایی را که دندان‌ها را در جای خود نگه می‌دارند شل کند و به طور بالقوه منجر به لق شدن دندان‌ها شود.
تومورهای بارداری یکی دیگر از نگرانی‌های بهداشت دهان و دندان است که در دوران بارداری رخ می‌دهد. ممکن است با دانستن اینکه این تومورها سرطانی نیستند آسوده خاطر شوید. این توده‌ها بین دندان‌ها یا روی خط لثه ظاهر می‌شوند و اغلب در اثر باکتری و افزایش پلاک ایجاد می‌شوند. آنها اغلب دردناک هستند و به راحتی خونریزی می‌کنند.
بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک در دوران بارداری
بارداری و دندانپزشکی موضوعی است که همیشه در ذهن مادران باردار سوال بر انگیز است. سوال اصلی این است که بهتری زمان برای دریافت خدمات دندان پزشکی در بارداری چه موقع است؟ در سه ماهه اول بارداری، اندام های جنین شروع به شکل گیری می کنند. در طول این مدت، زنان باردار ممکن است حساسیت و ویار شدید داشته باشند و مراجعه به کلینیک دندانپزشکی توصیه نمی‌شود. توجه داشته باشید که این بدان معنا نیست که شما باید دندان درد شدید را تحمل کنید.
قبل از اقدام به بارداری پرداختن به مشکلات کلی توصیه می‌شود و اگر دندان پوسیده ای دارید، حتماً ترمیم و درمان دندان را دریافت کنید. دندانپزشکان توصیه می‌کنند در سه ماهه دوم بارداری به دندانپزشک مراجعه کنند. یعنی زمانی که اندام‌های جنین تشکیل شده و خطر سقط جنین کاهش می‌یابد. برعکس، سه ماه آخر بارداری معمولاً برای ویزیت دندانپزشکی ایده آل نیست. زنان باردار اغلب در این دوران، خوابیدن روی صندلی دندانپزشکی را دشوار می‌دانند. دندانپزشکان معمولاً به مادران توصیه می‌کنند که بعد از زایمان روی سلامت دندان خود تمرکز کنند.
همانطور که در بالا ذکر شد، درمان بیماری لثه و پوسیدگی دندان قبل از بارداری موثرترین روش پیشگیری است. با این حال، برخی از درمان‌های دندانپزشکی مانند ارتودنسی در دوران بارداری مشکلی ندارند و زنان می‌توانند تحت نظر یک متخصص حرفه‌ای و ماهر به این درمان ادامه دهند.
دندانپزشکی در سه ماهه اول بارداری
توصیه می‌شود از مصرف داروهایی مانند مسکن‌ها، آنتی بیوتیک‌ها و سایر نسخه‌هایی که معمولاً برای دندان درد استفاده می‌شود در سه ماه اول بارداری خودداری کنید. توجه به این نکته مهم است که هرگونه قرار گرفتن در معرض اشعه تا 13 هفته (حدود 3 ماه) بارداری خطرناک است. اگر در این مدت ویزیت دندانپزشکی داشته باشید، دندانپزشک تلاش می‌کند تا میزان پوسیدگی و عفونت دندان را تشخیص دهد. در مواردی که سلامت دندان بیمار در شرایط فوری باشد، از اقدامات اورژانسی استفاده خواهد شد. در سه ماهه اول به موارد زیر توجه کنید:
- از مصرف متوالی غذاهای سرد و گرم خودداری کنید.
- در دوران بارداری از مصرف غذاهای اسیدی خودداری کنید.
- کلسیم را تحت نظر پزشک مصرف کنید و یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
- محصولات لبنی و مواد غذایی مغذی را در رژیم غذایی خود بگنجانید، زیرا به سلامت کلی دهان و دندان در دوران بارداری کمک می‌کنند.
دندانپزشکی در سه ماهه دوم بارداری
بهترین زمان مراجعه به دندانپزشک در دوران بارداری ماه‌های چهارم، پنجم و ششم است. در این دوره، جنین به وزن مناسبی رسیده است که امکان ترمیم دندان، درمان ریشه و کشیدن دندان و بسیاری موارد دیگر را فراهم می‌کند. به خاطر داشته باشید که عکس برداری با اشعه ایکس و رادیوگرافی در این دوره ممنوع است. با این حال، در شرایطی که نیاز به اقدام اورژانسی دارند، می‌توان از پوشش‌های سربی مطمئن و در عین حال نظارت دقیق بر فرآیند ثبت تصویر استفاده کرد.
اگر در این مدت به دنبال انجام عمل‌های دندانپزشکی زیبایی هستید، بهتر است درمان را به بعد از زایمان موکول کنید. درمان عمیق کانال ریشه، کشیدن دندان، کاشت ایمپلنت، جراحی لثه و روش‌های مشابه بهتر است زمانی انجام شود که فرد در شرایط عادی قبل یا بعد از بارداری باشد.
دندانپزشکی در سه ماهه سوم بارداری
در ماه‌های هفتم، هشتم و نهم بارداری، جنین به طور کامل رشد می‌کند و به پشت خوابیدن برای مادر باردار سخت می‌شود. در ماه‌های قبل، می‌توانید چک‌آپ‌های دندانپزشکی را انجام دهید و با پیشگیری و استفاده صحیح از دهان‌شویه، سلامت دهان و دندان خود را بهبود ببخشید.
ممنوعیت ها و احتیاط های دندانپزشکی در بارداری
بارداری و دندانپزشکی هیچ تداخلی با هم ندارند. دندانپزشکی در بارداری خطری ندارد که به خاطر آن درمان بیماری‌های حاد یا خطرناک حفره دهان را به تاخیر انداخت. ابا این حال، تعدادی از خدمات دندانپزشکی در دوران بارداری وجود دارد که برای زنان باردار توصیه نمی‌شود:
سفید کردن یا بیلیچینگ
یکی از موارد منع این روش این است که می تواند برای مینای دندان ضعیف شده بسیار تهاجمی باشد. در دوران بارداری، بدن زن برای تولید شیر و ساختن استوان‌های بدن جنین دچار کمبود کلسیم و کاهش استحکام بافت‌های سخت دندان می‌شود. با این وضعیت مینا، سفید کردن می‌تواند به سلامت دندان آسیب جدی برساند.
پروتز و کاشت
این خدمات به دلیل منع انجام توموگرافی کامپیوتری و مداخله جراحی در مقیاس بزرگ است که نیاز به استفاده از داروهای بیهوشی قوی و در برخی موارد درمان دارویی اضافی دارد.
کشیدن دندان برنامه ریزی شده
- کشیدن دندان عقل، دندان‌هایی که رویش نیافته‌اند یا در وضعیت نامناسبی قرار دارند، به شرط عدم وجود ناراحتی و عارضه، به بعد از زایمان موکول می‌شود.
- یک درمان پیچیده که با التهاب درد همراه است؛
- در وارد خاص با احتیاط و نظر دندانپزشک باید عمل کرد. مانند زمانی که نگه داشتن دندان خراب سلامت زن و کودک را بیشتر از کشیدن آن تهدید می‌کند.
درمان ارتودنسی برای صاف کردن دندان‌ها
همچنین بهتر است چنین درمانی را به تعویق بیندازید. با این حال، اگر مادر باردار از قبل درمان ارتودنسی انجام داده باشد، درمان ادامه می‌یابد، اما الزامات بهداشت و کنترل وضعیت مینای دندان افزایش می‌یابد.
مشکلات شایع دهان و دندان در دوران بارداری
بعضی از مشکلات شایع دهان و دندان در بارداری عبارتند از:
- پوسیدگی دندان؛
- لق شدن دندان ها؛
- التهاب لثه؛
- تومور های دوران بارداری.
چگونه از دهان و دندان خود در دوران حاملگی مراقبت کنیم؟
روش های متعددی برای مراقبت از دهان و دندان در بارداری وجود دارد. در ادامه به پرکاربردترین راهکارهای حفظ سلامت دهان و دندان در بارداری، اشاره می‌کنیم.
مسواک زدن در بارداری
مسواک زدن در بارداری به روش صحیح و در زمان‌های مناسب می‌تواند برای سلامت دندان‌ها بسیار مفید باشد. پیشنهاد می‌شود از خمیردندان‌های دارای فلوراید و مسواک‌های دندانه‌نرم استفاده کنید. مسواک زدن در بارداری باید حداقل دو بار در شبانه‌روز (ترجیحاً صبح‌ها بعد از بیدار شدن و شب‌ها قبل از خواب) انجام گیرد.
اگر مسواک زدن در بارداری باعث ایجاد حالت تهوع در شما می‌شود، فقط کافی است که کمی محتاط‌تر، با سرعت کمتر و با مسواک دندانه کوچک مسواک بزنید. همچنین می توانید چشمانتان را ببندید یا هم‌زمان به یک موزیک گوش دهید و حواس خود را پرت کنید.
استفاده از نخ دندان در حاملگی
نخ دندان کشیدن به اندازه‌ی مسواک زدن در حفظ سلامت دندان در بارداری اهمیت دارد. پس روزی یک بار هم که شده این کار را انجام دهید. البته اگر با دقت کافی نخ دندان نکشید ممکن است به دلیل حساسیت و التهاب لثه‌ها در بارداری، دچار خونریزی لثه شوید. در صورت خونریزی با آب نمک دهان را شستشو دهید.
استفاده از دهان‌شویه در بارداری
استفاده از دهان شویه‌ها یکی دیگر از روش‌های حفظ سلامت دندان در بارداری است. در صورت داشتن مشکل خاصی مربوط به دهان و دندان و نیاز به مصرف دهان شویه، با صلاحدید دندانپزشک خود مجاز به استفاده از «کلرهگزیدین» و انوع دهان‌شویه‌های دارای فلوراید هستید. البته مراقب باشید که این دهان شویه‌ها حاوی الکل نباشد. در زنان بارداری که تهوع و استفراغ شدید دارند استفاده از آب یا ترکیب آب و جوش شیرین برای شستن دهان بعد از استفراغ توصیه می‌شود. آب نمک نیز به بهبود التهاب لثه ها و دندان درد در بارداری کمک می‌کند.
عوارض رفتن به دندانپزشکی در دوران بارداری چیست؟
دندانپزشکی در بارداری خطری ندارد. درصورت انجام پروسه‌های درمانی پیچیده ممکن است شاهد درد و خونریزی و التهاب باشید. خطرناک‌ترین عارضه دندانپزشکی در دوران بارداری به عکسبرداری اشعه ایکس مربوط می‌شود. انجام عکسبرداری اشعه ایکس در سه ماهه اول بارداری ممنوع است. اما در سه ماهه دوم در صورت صلاح دید دندانپزشک و نیاز به تشخیص صحیح، میتتوان عکسبرداری کرد. البته لباس یا وسیله مخصوصی برای محافظت از لگن و شکم شما در برابر قرار گرفتن در معرض اشعه قرار می‌گیرد.
آیا در دوران بارداری مجاز به رادیوگرافی دندان هستیم؟
هر چند هنوز ضرر رادیوگرافی دندان بر حاملگی اثبات نشده، اما بهتر است از انجام آن به خصوص در سه‌ماهه‌ی اول حاملگی خودداری شود. در مواقع اورژانسی و ضروری بودن تشخیص مشکل دندان می‌توان با رعایت نکات ایمنی و گذاشتن صفحه‌ی حفاظتی روی تیروئید و شکم زن باردار خطر احتمالی را کاهش داد.
آیا داروهای دندانپزشکی ضرری برای بارداری ندارد؟
دندانپزشکان در هنگام فعالیت روی دندان شما ممکن است از داروهای بی‌حسی و یا مواد شیمیایی استفاده کنند که شما از ترکیبات و ضرر آنها بر جنین و بارداری‌تان اطلاعی ندارید. بنابراین با مطلع کردن دندانپزشک از بارداری خود دیگر نگران نباشید. دندانپزشک از داروهای کم‌خطر مانند «لیدوکائین» استفاده خواهد کرد که خطری برای بارداری نداشته باشد.
بیشتر داروهایی که بعد از اعمال دندانپزشکی تجویز می‌شوند در حاملگی بی‌خطر هستند. آموکسی‌سیلین، سفالکسین، اریترومایسین، کلیندامایسین و پنی‌سیلین از خشک‌کننده‌های کم‌خطر در بارداری هستند. مصرف مُسکن‌هایی مانند آسپیرین و استامینوفن هم در شش ماه اول بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما مصرف سایر آنتی‌بیوتیک‌ها و مُسکن‌ها تزریقی داخل رگی در بارداری مضر هستند.
آیا امکان جراحی دهان و دندان در دوران حاملگی وجود دارد؟
پیشنهاد می‌شود از جراحی دندان در دوران حاملگی بپرهیزید. هر چند این عمل با کمک بی‌حسی انجام می‌شود، اما به دلیل خطرات احتمالی برای مادر و جنین به خصوص در اواخر بارداری توصیه نمی‌شود. جراحی‌های اورژانس دندانپزشکی و تومورهای بارداری که خوردن و بلعیدن را مختل کرده‌اند در اواسط بارداری انجام می‌شوند. در غیر این صورت جراحی‌ها تا بعد از تولد به تعویق می‌افتند.
تأثیر تغذیه بر سلامت دهان و دندان در بارداری
بهتر است برای حفظ سلامت دندان در بارداری، مصرف مواد غذایی شیرین را کاهش دهید و به جای آن از میوه و سبزی تازه استفاده کنید. با کم کردن حجم غذا در یک وعده و زیاد کردن تعداد وعده های غذایی، افزایش بزاق دهان را کنترل کنید. اگر به آدامس جویدن عادت دارید از انواع بدون قند آن استفاده کنید. کلسیم نقش اساسی در سلامت و استحکام دندان‌ها دارد، پس با مصرف محصولات لبنی کم‌چرب ذخایر کلسیم خود را تأمین کنید. البته برای دریافت بهتر کلسیم به ویتامین دی هم نیاز است. پس مصرف تخم‌مرغ و ماهی قزل‌آلا را نیز فراموش نکنید.
و در پایان…
بارداری و دندانپزشکی دو علم مرتبط با هم هستند و بارداری به معنای ممنوعیت خدمات دندانپزشکی نیست و خطری برای مادر و جنین ندارد. اتفاقا به علت تغییرات هورمونی در بارداری دندان ها بیشتر مستعد پوسیدگی هستند. از طرفی بهداشت دهان و دندان در بارداری توسط مادر کمتر می‌شود. بهترین زمان انجام خدمات دندانپزشکی در بارداری در سه ماهه دوم بارداری است. تنها عارضه جدی خدمات دندانپزشکی در دوران بارداری مربوط به عکسبرداری اشعه ایکس است که ممنوعیت انجام آن در سه ماهه اول باید مورد توجه قرار گیرد.
نویسنده مقاله : سارا خلیلی
